To troche informacji na temat MACY:
MACA Lepidium meyenii Walp, Lepidium peruvianum Chacon sp., Solanaceae
[nazwy zwyczajowe: Maca, Maca-maca, Maka, Peruvian Ginseng, Maino, Ayak chichira, Ayuk Willku, Energy Plus, Mace, Pepper grass, Pepper weed]
Gatunek Lepiduium meyenii Walp, lub Lepidium peruvianum Chacon sp. nov.: dwu- lub wieloletnie byliny z rodziny Brassiccaceae (Cruciferae) [przez niektórych uważane za przedstawicieli Solanaceae (psiankowatych)]. Rosnące niegdyś szeroko w całych Andach [Johns, 1981], na różnych wysokościach n.p.m. Gatunek Lepidium meyenii został opisany po raz pierwszy przez Gerharda Walersa w 1843 r. Obecnie występowanie na stanowiskach naturalnych ograniczone do departamentów Junin i Cerro de Pasco w Peru, na wysokościach ponad 3500 m n.p.m., często osiąga nawet 4450 m. n.p.m. (w strefie agroekologicznej zwanej "puna", w której niskie temperatury i silne wiatry nie pozwalają na wzrost większości innych roślin) [Leon 1964; Tello i wsp., 1992, Rea 1994]. Próby przeniesienia upraw na teren Berlina w 1990 r. nie powiodły się: rośliny rosły, jednak nie formowały bulw, jest to więc prawdopodobnie roślina krótkiego dnia [Rea 1994].
Lepidium meyenii w uprawach występuje w przynajmniej 8 odmianach, różniących się przede wszystkim zabarwieniem rośliny i bulw [Rea 1994]. Rośliny osiągają wysokość do kilkunastu centymetrów (12-20 cm), tworzą pod ziemią bulwę gruszkowatego kształtu, o średnicy do ok. 2-8 cm, która jest wykorzystywaną częścią rośliny. Ma barwę zwykle podobną do ziemniaka (ale może występować w dość szerokim zakresie barw: białej, żółtej, biało-żółtej, biało-różowej, biało-purpurowej, szarej, wreszcie czerwonej) i słodki smak.
Spożywane są one na surowo, pieczone, w postaci przetworów, najczęściej jednak są suszone do późniejszego wykorzystania [Rea 1994]. Rośliny są wysoce odporne na mróz [Bonnier 1986] i mogą być uprawiane z nasion, dając odpowiednie bulwy już po 7-9 miesiącach uprawy; w kilka miesięcy później roślina kwitnie, po następnym 1,5 miesiąca wydaje owoce. Roślina na pewno była szeroko udomowiona już ok. 2000 lat temu przez Inków [Rea 1994], choć pierwsze prymitywne uprawy spotykają się na stanowiskach archeologicznych datowanych nawet na 1600 lat p.n.e. W czasach współczesnych uprawiana jako "maca", na różnych stanowiskach, często dalece różnych od naturalnych [Quiros i wsp., 1996]. Różnice morfologiczne pomiędzy rośliną dziką a uprawną stały się podstawa do wyodrębnienia przez Chacona gatunku Lepidium peruvianum Chacon sp. nov. [Chacon 1990], co zostało przyjęte przez część botaników [Quiros i wsp. 1996].
Wykorzystywana jest powszechnie na podobieństwo słodkich ziemniaków.
W medycynie ludowej, głównie krajów Ameryki Środkowej i Południowej, gatunki rodzaju Lepidium sp. są szeroko wykorzystywane i dosyć intensywnie badane ze względu na liczne właściwości potencjalnie korzystne terapeutycznie. Preparaty te są dopuszczone do użytku i komercyjnie dostępne, w tym w USA, stosowane doustnie. Mają właściwości pobudzające aktywność fizyczną, wzmacniające wytrzymałość, immunostymulujące, ponadto znaczne walory odżywcze i wzmacniające. W medycynie ludowej stosowane są także jako środek łagodzący zaburzenia hormonalne, szczególnie okresu menopauzy i andropauzy, jako środek antydepresyjny i pobudzający gojenie się ran [Dini i wsp. 1994].
Zestawienie danych na temat rośliny Lepidium meyenii Walp. lub Lepidium peruvianum Chacon sp. nov.: skład chemiczny, badanie tożsamości i standaryzacja preparatów, toksykologia i bezpieczeństwo stosowania, dawki bezpieczne i rutynowo stosowane, właściwości farmakologiczne substancji zawartych w preparatach, badania właściwości biologicznych ekstraktów.
Prace przeglądowe na temat właściwości i zastosowań Lepidium sp.:
Piśmiennictwo do roku 1964 zebrane częściowo w pracy [Leona 1964], w rozdziale napisanym przez [Rea 1994], częściowo w pracy [Quiros'a i wsp. 1996]. Brak danych na temat nowszych prac przeglądowych opublikowanych w recenzowanej literaturze naukowej.
1. Skład chemiczny bulw Lepidium meyenii Walp. lub Lepidium peruvianum Chacon sp. nov.
(informacje na temat dopuszczalnych zanieczyszczeń preparatu w zaświadczeniach producenta)
Szczegółowe badania nad składem bulw Lepidium meyenii przeprowadzili [Dini i wsp. 1994]. Świeże bulwy "maca" zawierają ok. 80 % wody [Quiros i wsp. 1996; Dini i wsp., 1994]. Bulwy Lepidium meyenii suszone w sposób naturalny zawierają jeszcze 10,4 % wody, a w pozostałej masie (wg różnych źródeł) ok. 10,2 - 13,4 % białek, 25-78 % węglowodanów, 8,5 % całkowitego błonnika, 2,2 % tłuszczów, 4,9 % popiołu [Dini i wsp. 1994, Rea 1994; Quiros i wsp. 1996]. Zawierają znaczną ilość aminokwasów, w tym niezbędnych (w mg / g białek: Asp 91,7; Glu 156,5; Ser 50,4; His 21,9; Thr 33,1; Ala 63,1; Arg 99,4; Tyr 30,6; Phe 55,3; Val 79,3; Met 28,0; Ile 47,4; Leu 91,0; Lys 54,5; Hyp 26,0; Pro 0,5; Sar 0,7), a żelazo i wapń w ilościach większych niż ziemniaki [Quiros i wsp. 1996; Dini i wsp., 1994]. Ponadto w bulwach zawarte są kwasy tłuszczowe, w tym w największych ilościach linolenowy (32,6 % tłuszczów), palmitynowy (23,8 % tłuszczów) i oleinowy (11,1 % tłuszczów). Bulwy zawierają też sterole (sitosterol 45,5 % , kamposterol 27,3 %, ergosterol 13,6 %, brassikasterol 9,1 %, D 7,22 -ergostadienol 4,5 %) [Dini i wsp., 1994] oraz witaminy (A; B1; B2; B6; C; E) i sole mineralne (wśród nich, w mg/100 g suchej masy: wapń 150-258; żelazo 15,4-16,6; miedź 5,9; cynk 3,8; mangan 0,8; potas 20-50; sód 18,7; jod) [Rea 1994 ; dini i wsp., 1994; Quiros i wsp., 1996]. W bulwach znaleziono także:
- glukozynolaty (glikozydowe połączenia siarkowe), które prawdopodobnie odpowiadają za wpływ rośliny na układ rozrodczy i płodność [Johns 1981, Quiros i wsp. 1996; Dini i wsp., 1994],
- biologicznie aktywne aromatyczne izotiocyjaniany (olejki gorczyczne), które prawdopodobnie także odpowiadają za wpływ rośliny na układ rozrodczy i płodność [Johns 1981; Quiros i wsp. 1996; Dini i wsp. 1994], w tym izotiocyjanian p-metoksybenzylowy, posądzany o aktywność afrodyzjakopodobną [Johns 1981].
Warto zauważyć, że większość olejków gorczycznych ma właściowości bakteriostatyczne i/lub fungistatyczne, niejednokrotnie bardzo silne [Kohlmunzer 1993],
- leukoantocyjaniany,
- garbniki,
- saponiny,
2. Badanie tożsamości i standaryzacja preparatów.
Informacje na temat dopuszczalnych zanieczyszczeń przedstawionego do rejestracji preparatu i procedur standaryzacyjnych stosowanych przy jego przygotowaniu w zaświadczeniach producenta.
Identyfikacja i standaryzacja oparta jest na porównaniu profili chromatograficznych próbki produktu i wzorca.
Metody morfologiczne identyfikacji poszczególnych gatunków z rodzaju Lepidium spp. wystarczają do określenia tożsamości gatunku w warunkach naturalnych i w hodowli [Chacon 1961; Leon 1964]. Skład chemiczny rośliny jest stosunkowo dobrze znany i umożliwia standaryzację preparatów [Quiros i wsp. 1996; Dini i wsp. 1994]. W literaturze naukowej opisano procedury analizy poszczególnych składników preparatów Lepidium spp.
Brak danych na temat procedur standaryzacyjnych stosowanych na świecie wybiórczo w stosunku do preparatów Lepidium spp.
3. Toksykologia i bezpieczeństwo stosowania. Dawki bezpieczne i rutynowo stosowane.
Istnieje bardzo niewielka liczba opublikowanych informacji na temat toksykologicznych właściwości omawianych roślin Lepidium spp. i zawartych w niej substancji biologicznie aktywnych, brak opublikowanych wyników badań klinicznych na temat toksyczności i objawów ubocznych towarzyszących stosowaniu ich preparatów. W literaturze popularnej i opracowaniach firm produkujących i rozprowadzających preparaty Lepidium spp. powszechnie wyrażany jest pogląd, że są one nietoksyczne i w zalecanych dawkach nie powodują objawów ubocznych. Brak badań klinicznych mogących przeczyć tym informacjom.
W USA i Europie Zachodniej rutynowo preparaty Lepidium spp. stosowane są zwykle w postaci wysuszonych, sproszkowanych bulw, jako dodatek do napojów, spożywany w ilości ok. 0,3-40 g/dobę (informacje innych producentów i dystrybutorów).
4. Właściwości farmakologiczne substancji zawartych w preparacie oraz badania ekstraktów Lepidium spp. bez izolacji substancji aktywnych: in vitro, na zwierzętach i próby kliniczne.
Preparaty Lepidium meyenii Walp., a właściwie Lepidium peruvianum Chacon sp. nov. (z rodziny Brassicaceae lub Solanaceae, wg różnych podziałów), są dopuszczone do obrotu i od setek lat w sposób bezpieczny stosowane jeden z podstawowych składników żywności w wielu krajach Ameryki Środkowej i Południowej (m.in. Peru, Ekwadorze, Meksyku), ponadto dopuszczone do obrotu i stosowane jako dodatek do żywności i preparat wykorzystywany w medycynie naturalnej w Stanach Zjednoczonych, Rosji, innych krajach. Bulwy mają wysoką
wartość odżywczą. Są one także od wieków stosowane jako terapeutyczny w medycynie naturalnej w Ameryce Północnej, krajach Ameryki Środkowej i Południowej. W celach żywieniowych Lepidium meyenii spożywa się w postaci świeżej (na surowo, bulwy smakują podobnie do cukierków typu toffi), po przetworzeniu na dżem lub słodki, fermentowany napój zwany " maca chicha " , lub po wysuszeniu (bulwy mogą być wówczas przechowywane do 7 lat, prawdopodobnie bez utraty właściwości odżywczych) i następnie ugotowane w wodzie lub mleku na podobieństwo kaszy [Rea 1994, Quiros i wsp. 1996]. W medycynie ludowej preparaty bulw Lepidium meyenii stosowane są z bardzo licznych wskazań [Leon 1964], m.in.: w celach stricte odżywczych, ze względu na dużą zawartość pełnowartościowego białka, egzogennych aminokwasów, witamin i minerałów oraz steroli, szczególnie w stanach niedożywienia, wzrostu, ciąży i laktacji, ponadto w celu zwiększenia płodności ludzi i zwierząt domowych [Leon 1964; Johns 1981], co potwierdzono w badaniach na szczurach karmionych maką, które wykazują ok.25 % wzrost płodności [Chacon 1961; Rea 1994], a co prawdopodobnie związane jest ze stymulacją dojrzewania pęcherzyków Graffa [Rea 1994]. Są one także stosowane jako środek immunostymulujący, wspomagający w leczeniu gruźlicy, raka żołądka, środek wspomagający pamięć i zdolność uczenia się [Leon 1964].
Inne tradycyjne i współczesne zastosowania to wykorzystanie jako środka energizującego i wspomagającego wytrzymałość i budowę masy mięśniowej, leczenie zespołów przewlekłego zmęczenia, leczenie nieregularności miesiączkowania i zaburzeń hormonalnych, w tym związanych z menopauzą i andropauzą [Leon1964 . Są ponadto stosowane jako środek antydepresyjny i pobudzający gojenie się ran [Dini i wsp. 1994].
PIŚMIENNICTWO
Wszystkie publikacje (oprócz książkowych) oraz patenty są indeksowane i w większości przypadków abstraktowane w następujących bazach danych: INDEX MEDICUS - MEDLINE, EMBASE - DRUGS AND PHARMACOLOGY, BIOLOGICAL ABSTRACTS i/lub CHEMICAL ABSTRACTS.
1. Bonnier E.: Utilization du sol a l'epoque pre - hispanique du Shaka - Placamayo. Cahiers des Sciences Humaines 1986, 22: 97-113.
2. Chacon RC: Phytochemical study on Lepidium meyenii (po hiszpańsku). PhD Thesis, Univ. Natal. Mayo de San Marcos, Peru 1961.
3. Chacon de Popovici, G: La maca (Lepidium peruvianum Chacon sp. nov.) y su habitat. Revista Peruana de Biologia 1990, 3: 171-272 (po hiszpańsku)
4. Dini A., Migliuolo G., Rastrelli L., Saturnino P., Schettino O.: Chemical compositon of Lepidium meyenii. Food Chemistry 1994, 49: 347-349.
5. Johns T.: The anu and the maca. Journal of Ethnobilogy 1981, 1: 208-211.
6. Kohlmunzer S.: Farmakognozja. PZWL Warszawa, 1993.
7. Leon J.: The "Maca" (Lepidium meyenii): a little known food plant of Peru. Economic Botany 1964, 18: 122-127.
8. Quiros C., Epperson A., Hu J., Holle M.: Physiological studies and determination of chromosome number in Maca, Lepidium meyenii. Economic Botany 1996, 50: 216-223.
9. Rea J.: Maca (Lepidium meyenii). Rozdział w: "Neglected crops": 1492 from a different perspective. Hernando Bermejo J.E. i Leon J. (Eds). Plant Production and Protection Series No. 26 , 1994, FAO, Rome (Italy), str. 165-179.
10. Tello J., Hermann M., Calderon A.: La Maca (Lepidium meyenii Walp.): cultivo alimenticio potencial para las zonas altoandinas. Boletin de Lima, 1992, 81: 59-66.
>>>grzybiarze są wśród nas<<<
prze-grzyb
Krzysztof Piekarz
AXEL97
Marijo
mara
RkW
