O urazach piłkarskich, jest takze wzmianka o głowie
Wojciech Glinkowski
Specyfika urazów w piłce nożnej
opracowano na podst. Manual of Sports Medicine, Philadelphia, 1998
Piłka nożna, zarówno pod względem popularności, jak i masowego uprawiania, zajmuje niepodzielnie pierwsze miejsce pośród wszystkich dyscyplin sportowych. Uprawiają ją, na różnych poziomach zaawansowania, miliony ludzi na całym świecie. Fenomen społecznej popularności tej dyscypliny wiąże się także z tym, że piłkę nożną uważa się za względnie bezpieczny sport. Jednakże, ze względu na masowe jej uprawianie, liczba urazów związanych z piłką nożną szacowana jest na około 50-60% wszystkich "urazów sportowych" [1].
Sugeruje się także, że urazy piłkarskie stanowią nawet 3% wszystkich urazów sportowych wymagających hospitalizacji.
Rosnące zainteresowanie kobiecą piłką nożną i piłką halową może przyczynić się nawet do wzrostu podanych liczb. Oszacowano, że częstość urazów jest największa w grupie wiekowej 20-24 lata, oraz że wśród kobiet częstość urazów jest niemal dwukrotnie wyższa niż u mężczyzn. Urazy ciężkie, które wyłączają piłkarza z gry i treningu, nie przekraczają 0,1% wszystkich urazów.
Urazy kończyny dolnej stanowią powyżej 80% wszystkich urazów w piłce nożnej. Stłuczenia goleni i uda oraz naderwania ścięgien dominują w tej grupie. Głębokie stłuczenia mięśni mogą stać się przyczyną powstania zespołu ciasnoty przedziału powięziowego w obrębie danej grupy mięśni. Jako powikłanie stłuczenia może powstać ognisko kostniejącego zapalenia mięśnia (myositis ossificans). Częstość tych uszkodzeń może być ograniczona dzięki stosowaniu ochraniaczy goleni. Stosowanie ich jest zalecane, a nawet, w niektórych krajach, wymagane. Ostry zespół ciasnoty przedziałów powięziowych u piłkarzy nożnych występuje rzadko. Częściej występujący zespół przewlekły wymaga różnicowania z zapaleniem okostnej piszczeli, złamaniem przeciążeniowym oraz z objawami usidlenia nerwów obwodowych.
W piłce nożnej urazy kolana stanowią około 15% wszystkich urazów u mężczyzn oraz około 20% u kobiet. Częściej dotyczą one więzadeł pobocznych niż więzadeł krzyżowych. Często w kolanie u piłkarzy dochodzi do uszkodzeń innych struktur, takich jak łąkotka, rzepka, więzadło rzepki i in. Więzadła krzyżowe ulegają uszkodzeniu również częściej u kobiet niż u mężczyzn, a ich przyczyną zazwyczaj jest uraz pośredni. Z całą pewnością uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego należą do najpoważniej rokujących w kontynuowaniu kariery piłkarskiej. Powrót do aktywności sportowej możliwy jest jedynie po operacyjnej rekonstrukcji więzadła. Zespoły przeciążeniowe okolicy stawów kolanowych, najczęściej rozpoznawane u piłkarzy nożnych, to zapalenie pasma biodrowo-piszczelowego, zapalenie ścięgna mięśnia podkolanowego,
zapalenie więzadła rzepki, zapalenie przyczepów ścięgien "gęsiej stopy".
Skręcenia stawu skokowo-goleniowego u piłkarzy stanowią niemal 20% wszystkich urazów. Nie potwierdzono aby stosowanie "tapingu", jako metody propfilaktyki skręceń stawu skokowo-goleniowego, mogło zapobiegać skręceniom u osób, które wcześniej nie doznały tego typu uszkodzeń. U zawodników, którzy wcześniej przebyli skręcenie stawu skokowo-goleniowego stosowanie tapingu lub ortez może zmniejszyć częstość uszkodzeń nawrotowych. Uszkodzenia III stopnia wymagają rekonstrukcyjnego leczenia operacyjnego u wyczynowo trenujących piłkarzy. Skręcenia z uszkodzeniem więzadeł strzałkowo-skokowych i strzałkowo-piętowego należy różnicować z podwichnięciem, z towarzyszącym uszkodzeniem ścięgien mięśni strzałkowych lub zwichnięciem w stawie skokowo-goleniowym.
Uszkodzenia ścięgna Achillesa oraz tendinopatie występują rzadziej u zawodników piłki nożnej. Częściej obserwuje się je u starszych piłkarzy i tzw. "oldboyów". Podobnie w najstarszej grupie obserwuje się zespoły przedniej ciasnoty stawu skokowo-goleniowego, spowodowane narastającymi na przestrzeni lat osteofitami przedniej krawędzi nasady dalszej piszczeli. Wymieniony zespół chorobowy określany jest czasem mianem "stawu skokowego piłkarza" (footballers ankle).
Zapalenia ścięgien mięśni piszczelowych obserwowane są z umiarkowaną częstością. Najczęściej spowodowane są one przeciążeniem u piłkarzy wyczynowych.
Urazy stóp u piłkarzy należą do typowych dla tej dyscypliny sportu. Wśród ostrych dominują skręcenia śródstopia, złamania kości śródstopia, bardzo rzadko zwichnięcia w stawie stępowo-śródstopnym (Lisfranca), złamania paliczków, stłuczenia palców stóp przebiegające z krwiakiem podpaznokciowym oraz skręcenia w stawie śródstopno-palcowym.
Urazy kończyn górnych u piłkarzy nożnych należą do względnie rzadkich i stanowią nie więcej niż 15% wszystkich przypadków. Do częstszych w tej grupie należą urazy ręki i palców u bramkarzy oraz zwichnięcia w stawie barkowo-obojczykowym, dokonujące się podczas upadku na "wyciągniętą rękę".
Urazy klatki piersiowej, brzucha i obręczy kończyny dolnej stanowią do 10% tych przypadków, które powodują niezdolność czasową zawodników do gry i treningu. W tej grupie należy wymienić pubalgię jako najczęściej występujący zespół przeciążeniowy o tej lokalizacji.
Pozostałe urazy dotyczą głowy i szyi, i występują z częstością od 5 do 15% wszystkich przypadków. W tej liczbie wymienia się także urazy zębów oraz gałki ocznej. Zapobieganie urazom zębów – przez zakładanie ochraniaczy na zęby, przede wszystkim przez bramkarzy, ale również pozostałych piłkarzy. W piłce nożnej, w odróżnieniu od innych gier zespołowych, możliwe jest zagranie głową, co może powodować powstawanie zmian pourazowych i kumulowanie się tych zmian. Działania profilaktyczne, możliwe do podejmowania przez trenerów i nauczycieli wychowania fizycznego, ograniczają się do nauczania uczniów i młodych piłkarzy oraz przypominania starszym zawodnikom, zasad właściwej i bezpiecznej techniki "główkowania". Należy pamiętać, że uderzenie boczne może być bardziej niebezpieczne niż czołowe.
Badania u dzieci wykazały, że uraz piłką, nawet o niewielkiej prędkości, może przekroczyć możliwości adaptacyjne. Nawet przy nienagannej technice zagrania głową siła uderzenia piłki może sięgać poziomu granicznego bezpieczeństwa. Na zwiększenie ryzyka urazu głowy podczas główkowania wpływają błędy techniczne zagrania głową, przypadkowe uderzenia oraz niestosunek ciężaru piłki i jej wielkości do głowy piłkarza. U młodszych piłkarzy sugeruje się prowadzenie treningu specjalistycznego i rozgrywek mniejszą piłką [2].
Halowa piłka nożna – specyfika problemów medycznych.
Halowa piłka nożna została zaaprobowana przez FIFA w 1962 r. Rozgrywki o Puchar Świata odbywają się w tej dyscyplinie od 1989 roku. W grze bierze udział pięciu zawodników, włącznie z bramkarzem, w sali o wymiarach 20 na 40 metrów. Sala musi być pokryta parkietem lub inną powierzchnią sztuczną. Mecz rozgrywa się mniejszą piłką niż na boisku.
Urazy pod względem częstości i ciężkości zwykle nie są tak rozległe jak w klasycznej piłce nożnej. Ciężkość i częstość urazów, podobnie jak w innych dyscyplinach, jest odwrotnie proporcjonalna do wieku zawodników oraz, przede wszystkim, czasu uprawiania sportu.
Najbardziej typowe dla halowej piłki nożnej są skręcenia stawów, naderwania mięśni oraz stłuczenia, często związane z urazem bezpośrednim (Ticker). Skręcenie stawu skokowo-goleniowego występuje najczęściej spośród uszkodzeń kończyny dolnej. Lindenfeld i wsp. podają następujący rozkład częstości urazów u piłkarzy halowych: staw skokowo-goleniowy – 23%, kolano – 23%, głowa – 12,5%, goleń – 9,5%, stopa – 8%, klatka piersiowa i brzuch – 6%, palce rąk – 5%, a resztę stanowiły nieliczne urazy w innych okolicach ciała [3]. Wśród uszkodzeń stawu skokowo-goleniowego aż 84% przypadało na skręcenia. Urazy kolana aż w 48% dotyczyły uszkodzeń więzadeł. Duże uszkodzenia kostno-stawowe należą raczej do rzadkości.
Pomimo mniejszej liczebności kobiet uprawiających halową piłkę nożną, częstość uszkodzeń stawu kolanowego, a przede wszystkim zerwań więzadła krzyżowego jest znacznie większa niż u mężczyzn. Urazy rąk i palców najczęściej związane są z pozycją piłkarza i notowane głównie u bramkarzy. Gra na twardej nawierzchni sztucznej lub na parkiecie wiąże się także z większą częstością urazów (skręceń i stłuczeń) nadgarstka. Mniejsze pole gry zwiększa częstość urazów bezpośrednich graczy, stąd też stosunkowo częste urazy głowy i gałek ocznych, z odklejeniem siatkówki włącznie. Zaburzenia wodno-elektrolitowe w halowej piłce nożnej opisywane są wyjątkowo rzadko.
W prewencji urazów podczas uprawiania halowej piłki nożnej największą uwagę przywiązuje się do jakości obuwia sportowego [4].
Piśmiennictwo
1. Johnson D.L., Neef R.L., Soccer: Outdoor w Manual of Sports Medicine, 604-605 pod red. Safran M.R., McKeag D.B., i Van Camp S.P, Lippincott – Raven, Philadelphia, 1998.
2. Albert M., Descriptive three year date study of outdoor and indoor professional soccer injuries, Athletic Training, 18, 218-220, 1983.
3. Lindenfeld T.N., Schmitt D.J., Hendy M.P., Mangine R.E., Noyes F.R., Incidence of injury in indoor soccer, Am J Sport Med, 22, 364-371, 1994.
4. Ticker J.B., Soccer: Fulsat and indoor w Manual of Sports Medicine pod red. Safran M.R., McKeag D.B., Van Camp S.P., Lippincott-Raven, Philadelphia, 602-603, 1998. 
VinDu
Krzysztof Piekarz
-Baca-
