Anonim
Praca pochodzi z UR w Krakowie z przedmiotu Ekologia.
Wody mineralne i źródlane
Skąd pochodzi woda? To pytanie po dzień dzisiejszy trapi także i naukowców, gdyż do tej pory nie przyjęto jednej, właściwej wersji. Dominują jednak dwie hipotezy:
•Solarna - zakłada, ze woda powstała w wyniku wiązania się z tlenem w atmosferze wodoru, docierającego do Ziemi wraz z wiatrem słonecznym
•Ziemska - według której woda jest pochodzenia ziemskiego - powstała z odgazowania wody zawartej w skałach płaszcza Ziemi.
Nauką zajmującą się wodami podziemnymi jest hydrogeologia. Zajmuje się ona badaniem zjawisk i procesów związanych z występowaniem, gromadzeniem i krążeniem wód podziemnych, oddziaływaniem skał na wodę i wody na skały. Bada ośrodki skalne, w których wody krążą, cechy chemiczne i fizyczne wód podziemnych, a także określa ich genezę, sposób formowania i wielkość zasobów.
„Woda nie jest tylko towarem komercyjnym, jak inne dobra, lecz w większym stopniu dziedzictwem, które musi być chronione, bronione i traktowane podmiotowo" - są to słowa preambuły do Ramowej Dyrektywy Wodnej uchwalonej 23 października 2000r. przez Parlament Europejski i Radę Wspólnoty Europejskiej. Słowa te są szczególnie trafne w odniesieniu do wód podziemnych. Woda podziemna jest naszym wspólnym bogactwem, które musimy przekazać następnym pokoleniom w jak najlepszym stanie.
Zasoby wód podziemnych uznać można za jeden z ważniejszych surowców naturalnych świata - po odliczeniu wody uwięzionej w lodowcach i górach lodowych stanowią one: 97 proc. ogólnych zasobów wód pitnych na naszej planecie. Korzysta z nich około 50 proc. ludności miast i około 95 proc. ludności wsi, w sumie ponad 1,5 miliarda mieszkańców Ziemi.
Wody należą do surowców odnawialnych. Znaczy to, że ich ilość przy odpowiednim eksploatowaniu nie maleje. Wykorzystany ubytek zostaje odnowiony przez infiltrujące wody atmosferyczne. Odbywa się to jednak bardzo powoli; woda przedostaje się w głąb z minimalną prędkością.
Obliczono, że w centralnej części niecki mazowieckiej wiek wody wynosi około 50 000 lat - tyle czasu minęło od momentu, gdy zaczęła infiltrować z powierzchni. Wody podziemne zasilane są głównie przez opady atmosferyczne - w naszej, umiarkowanej strefie klimatycznej tylko ok. 15 proc. ich objętości wsiąka w podłoże powoli i infiltruje w głąb. Pozostała ilość częściowo spływa do rzek, jezior i mórz, częściowo ulega wyparowaniu, a częściowo zostaje zaabsorbowana przez roślinność (patrz obieg wody w przyrodzie).
Wody podziemne
Wody podziemne to wszystkie wody występujące w glebie i w niżej leżących utworach z wyjątkiem wód związanych chemicznie lub krystalicznie ze skałami. Najczęściej wypełniają one wolne przestrzenie w obrębie skał, nasycając je niczym gąbkę. Do wyjątkowych przypadków zaliczyć należy występowanie podziemnych rzek lub zbiorników o charakterze zbliżonym do jezior. Jest to możliwe głównie na obszarach krasowych, gdzie woda wypłukała rozległe pustki w skałach.
Woda podziemna jest jedynym surowcem strategicznym, którego zasoby są odnawialne. Odnawianie to zachodzi dzięki opadom atmosferycznych, częściowo przesiąkającym w głąb utworów skalnych i docierającym do strefy, gdzie wszystkie pustki (pory i szczeliny) są wypełnione wodą.
Zawodnione warstwy skał przepuszczalnych tworzą poziomy i piętra wodonośne. Szacuje się, że na obszarze naszego kraju do poziomów wodonośnych dociera około 18% średniorocznej sumy opadów. Z obszarów zasilania poziomów wodonośnych wody podziemne przemieszczają się pod wpływem różnicy ciśnień hydraulicznych do terenów dolinnych. Tam przenikają do koryt rzecznych i mis jeziornych lub wypływają w postaci źródeł a także zasilają siedliska łąkowe i bagienne.
Zagrożenia dla wód głębinowych
Długotrwała emisja zanieczyszczeń pochodzenia przemysłowego, bytowego i rolniczego, intensywne i głębokie odwodnienia górnicze, nadmierna eksploatacja ujęć głębinowych wywołują skutki, których eliminacja może wymagać prowadzenia wieloletnich zabiegów ochronnych i znacznych ograniczeń w wykorzystaniu zasobów wód podziemnych.
Mimo narastającej antropopresji, wody podziemne naszego kraju nadal są dobrej jakości i nadają się do spożycia bezpośrednio lub po prostych zabiegach uzdatniających, najczęściej polegających na usuwaniu nadmiaru żelaza i manganu, lokalnie także na usuwaniu podwyższonej barwy i zawartości amoniaku. Stan ten wskazuje na znaczne rezerwy i wysoką klasę naszego podziemnego bogactwa.
Są jednakże rejony kraju, w których wody podziemne zostały zdegradowane jakościowo, zubożone ilościowo a prognozowany czas trwania procesu przywracania stanu, który będzie można uznać za dobry, ocenia się na co najmniej 20 lat a w skrajnych przypadkach - na więcej niż 70 lat.
Stan taki występuje głównie w rejonie kopalń węgla zagłębia górnośląskiego, kopalń zagłębia siarkowego oraz kopalń rud cynku i ołowiu regionu śląsko-krakowskiego, zlikwidowanych częstochowskich kopalń rud żelaza, kopalń węgla brunatnego a także w zasięgu lejów depresji (stref znacznego obniżenia zwierciadła wody) dużych ujęć podziemnych wodociągów komunalnych i przemysłowych.
Wody podziemne powstają, gdy woda opadowa dostaje się w głąb ziemi w szczeliny skalne. Składniki mineralne są wypłukiwane przez wody infiltracyjne ze skał lub też są produktami reakcji zachodzących między składnikami chemicznymi. Jeśli woda infiltracyjna zetknie się z pokładami mineralnymi, które mają składniki łatwo rozpuszczalne w wodzie, wówczas przechodzą one do wody.
Miedzy skałami tworzą się pokłady wody mineralnej. Szczególnie gdy woda zostaje nasycana CO2, tworzy się słaby kwas węglowy, będący chemicznie agresywny. Wtedy nagazowana woda rozpuszcza te związki mineralne, które znajdują się w występujących tam skałach, np. ługowanie szczelin wypełnionych żyłami wapienno-magnezowymi jest przyczyną dużej koncentracji w wodzie jonów Mg2+ i Ca2+.
W wodach podziemnych wykryto dotychczas 50 naturalnych pierwiastków z 88 występujących w przyrodzie. Dzielą się one na:
1.Pierwiastki główne (makroelementy) - wodór, węgiel, tlen, sód, magnez, siarka, potas, chlor, wapń, mangan, brom, żelazo, jod.
2.Pierwiastki rzadkie ( mikroelementy) - lit, bor, fosfor, miedź, cynk, arsen, chrom, kobalt, nikiel, srebro, bar, ołów
3.Pierwiastki śladowe - rubid, złoto, rtęć.
4.Pierwiastki promieniotwórcze - radon, toron, uran, rad i tor
Każda woda posiada określone właściwości fizyczne, takie jak: temperatura, przezroczystość, smak, zapach, barwa, przewodnictwo elektryczne, a czasami radoczynność. Właściwości te, zależą przede wszystkim od środowiska geologicznego, w którym woda występuje lub przez które się przemieszcza. Wydajność źródeł zależy od ilości opadów atmosferycznych, więc jest zmienna. Każdy rodzaj wody mineralnej powstaje w sposób i w warunkach nieco odmiennych.
Solanki powstają w wyniku ługowania złóż soli kamiennej lub skał osadowych pochodzenia morskiego.
Szczawy powstają z wód podziemnych przez nasycenie CO2, w warunkach wysokiej temperatury
i wysokiego ciśnienia, najczęściej w procesach wulkanicznych, ale również ze skał wapiennych w procesach chemicznych, a także w sąsiedztwie złóż torfowych lub węgla brunatnego, gdzie w wyniku reakcji chemicznych uwalnia się CO2 w formie pęcherzyków zwanych mofetami (np. w Kudowie).
Wody siarczkowo- siarkowodorowe powstają w głębi ziemi przez saturowanie siarkowodorem wód o małej mineralizacji, zwłaszcza z kwaśnym jej odczynem, najczęściej w wyniku wietrzenia i rozpuszczania gipsów i anhydrytów. Duże ilości H2S wyzwalają się w ekshalacjach wulkanicznych.
Wody radoczynne powstają przez nasycenie wód podziemnych radonem, wydzielającym się ze skał zawierających rad powstały z uranu.
Woda nasycona radonem wykazuje intensywne i szybkie działanie lecznicze. Stosuje się je do inhalacji, kąpieli i oczywiście do picia. Emitowane przez radon promieniowanie alfa wnika w ciało na głębokość 50 mikronów i wywołuje w organizmie jonizację i szereg reakcji pobudzeniowych.
Za wyjściowe źródło promieniowania należy uważać rad, który w wyniku przemian promieniotwórczych przechodzi w radon. Działa on na organizm ludzki podobnie jak inne substancje radioaktywne. Balneoterapia radonem ma tę jednak przewagę, że wyklucza kumulację pierwiastków promieniotwórczych (w przeciwieństwie do leczenia radem, który się w ustroju gromadzi).
Naturalne źródła zawierające radon nie stwarzają więc żadnego zagrożenia dla zdrowia; wręcz przeciwnie - wywierają na nie pozytywne działanie. Stwierdzono na przykład iż radon dodatnio wpływa na przemiany komórkowe, procesy enzymatyczne, działa rozkurczająco na naczynia krwionośne i zwoje nerwów sympatycznych, wzmacnia tkankę nerwową, ośrodki podkorowe oraz gruczoły wewnętrznego wydzielania. Efektem jest poprawienie się ukrwienia tkanek, zwiększenie przewodnictwa nerwów, polepszenie sprawności gruczołów i sprawności mięśniowej.
Pod wpływem kąpieli radoczynnych wzrasta też przepływ krwi. W rezultacie u osób chorych na miażdżycę tętnic dochodzi do rozszerzenia sieci kapilarów. Leczenie takimi wodami wpływa na wzrost czerwonych ciałek i hemoglobiny we krwi. Natomiast w przypadkach nadciśnienia tętniczego wody ciśnienie to obniżają. Picie wód powoduje zwiększenie wydzielania kwasów żołądkowych, pobudzenie perystaltyki przewodu pokarmowego, zwiększenie ilości oddawanego moczu, a także obniża poziom cukru w surowicy.
Ubocznym - choć niekoniecznie niemiłym - skutkiem kuracji jest czasem wzrost libido. Z uwagi na silne działanie bodźcowe i radioaktywne, radon nie jest jednak zalecany dla dzieci, ludzi osłabionych ostrymi stanami chorobowymi i osób z nowotworami.
Główne wskazania do pobytu w Lądku Zdroju i Świeradowie Zdroju to: choroby narządu ruchu, stany pourazowe, reumatyzm, choroby skóry i układu krążenia.
Z radonem trzeba jednak postępować ostrożnie. Chociaż pierwiastek ulega częściowemu rozpadowi już po kilkunastu minutach, a z organizmu jest usuwany w ciągu 3 godzin, to jego ślady można wykryć jeszcze przez kilka godzin, a nawet dni.
Klasyfikacja wód mineralnych
•powierzchniowe (np. morza, rzeki jeziora)
•podziemne- te znajdują się w próżniach i szczelinach skalnych, występujące w postaci naturalnych wypływów, źródeł, studni kopanych i wierconych.
Wody podziemne są najbardziej czystymi i nie skażonymi ze wszystkich wód. Zawierają one wiele minerałów. Ilościowym wyrazem stopnia ich mineralizacji jest określenie liczbowe ciężaru osadu jaki pozostaje po odparowaniu wody w temp. 105 stopni C. Na tej podstawie, umownie dzieli się wody podziemne na trzy grupy:
1.normalne lub słodkie wody -pozostawiają mniej niż 0,5g osadu/z litra wody
2.akratopegi - od 0,5 do 1,0 g/l
3.mineralne - powyżej 1 g/l
Podział wód mineralnych.
1.Według składu chemicznego:
a. Solanki zwykłe - zawierające głównie sól kamienną NaCl i solanki gorzkie (tzw. woda gorzka, przeczyszczająca), czyli wody chlorkowo -sodowe
b. Wody siarkowe (siarczkowo-siarkowodorowe) -zawierają wolny siarkowodór H2S, bądź rozpuszczony w wodzie wodorosiarczek HS, siarczki: sodu Na2S i wapnia CaS
oraz siarczany: gł. wapnia CaSO4 , magnezu MgSO4 i sodu Na2SO4
c. Szczawy -wody z wolnym dwutlenkiem węgla CO2, zawierające wodorowęglany (kwaśne węglany): wapnia Ca(HCO3)2 i sodu NaHCO3, dzielą się na:
alkaliczne, słono-alkaliczne, żelaziste i inne
lub na: proste, wodorowo-węglanowo-sodowo-wapniowe, wodorowo - węglanowo - magnezowo - sodowo - żelaziste( zawierające ponadto związki żelaza),
d. Wody radoczynne - zawierają małe ilości pierwiastków promieniotwórczych, co najmniej 2nC/kg
2. Według ogólnej mineralizacji:
a. Woda niskozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana - woda zawierająca w jednym litrze poniżej 500 mg rozpuszczonych składników mineralnych
b. Woda średniozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana
i woda stołowa - woda zawierająca w 1 litrze od 500 do 1500 rozpuszczonych składników mineralnych
c. Woda wysokozmineralizowana - naturalna woda mineralna i stołowa - woda zawierająca w 1 litrze powyżej 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych
Uwaga! Wód wysokozmineralizowanych nie należy podawać dzieciom oraz osobom cierpiącym na choroby nerek, obrzęki i nadciśnienie, bo mają sporo sodu.
3. Według pochodzenia CO2 w wodzie:
a. Wody z naturalną zawartością CO2
b. Wody nasycone CO2 naturalnego pochodzenia
c. Wody nasycane CO2 o jakości wymaganej dla środków spożywczych
d. Wody odgazowane i wtórnie zasycone CO2 naturalnego pochodzenia lub o jakości
wymaganej dla środków spożywczych
4. Według stopnia nasycenia CO2:
a. Wody nie nasycone CO2 - niegazowane
b. Wody niskonasycone CO2 - do stężenia 1500 mg/l CO2
c. Wody średnionasycone CO2 od 1500 do 4000 mg/l CO2
d. Wody wysokonasycone C02 od 4000 do 6000 mg/l CO2
Wody mineralne, źródlane, stołowe i smakowe
• Woda mineralna jest bogata w minerały, co najmniej 1000 mg/l, jest to woda pochodząca z udokumentowanych zasobów podziemnych, czerpana z ujęć zabezpieczonych przed czynnikami zewnętrznymi, pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym, mająca stały skład chemiczny podany na etykiecie. Nie może być uzdatniania ani zawierać żadnych dodatków.
• Woda źródlana o łącznej zawartości rozpuszczonych minerałów poniżej 500 mg/l, jest to woda pochodząca z udokumentowanych zasobów podziemnych, czerpana z ujęć zabezpieczonych przed czynnikami zewnętrznymi, pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym. Jej skład chemiczny i właściwości mogą ulegać niewielkim wahaniom w zależności od sytuacji geologicznej podłoża. Nie może być uzdatniania ani zawierać żadnych dodatków.
Uwaga! Pijąc regularnie tylko wodę źródlaną w większych ilościach, można doprowadzić do wypłukania z organizmu składników mineralnych.
• Woda stołowa jest otrzymywana przez zmieszanie wody źródlanej lub wody podziemnej z naturalną wodą mineralną, solami naturalnymi lub innymi składnikami mineralnymi
• Woda lecznicza charakteryzuje się silnym stężeniem jednego lub kilku składników mineralnych. Jej długotrwałe spożycie może mieć wpływ na nasze zdrowie, dlatego należy je konsultować z lekarzem.
• Woda smakowa stanowi mieszankę wód źródlanych i mineralnych z dodatkiem sztucznego aromatu owocowego. Często jest ona słodzona i konserwowana chemicznie.
Źródlana, mineralna czy stołowa?
Do wyboru mamy trzy podstawowe rodzaje wody butelkowanej: naturalną wodę mineralną, naturalną wodę źródlaną oraz tzw. wodę stołową. Największą grupę stanowią wody źródlane, których typową cechą jest niska zawartość składników mineralnych.
Wody te, ze względu na pierwotną czystość, są niezwykle cenne jako przeznaczenie do celów kuchennych: przygotowania posiłków dla dzieci i niemowląt, napojów zimnych i gorących, a także do gotowania, szczególnie w rejonach, gdzie woda wodociągowa jest niskiej jakości. Wody źródlane stosuje się również do codziennego spożycia dla całej rodziny. Nie należy jednak przypisywać im cennych właściwości wód mineralnych, ponieważ zawartość składników mineralnych jest w nich znikoma i nie ma praktycznie znaczenia dla zdrowia.
Druga grupa to wody mineralne. Zaliczają się do niej wody zawierające co najmniej 1000 mg/l rozpuszczonych składników mineralnych lub 250 mg dwutlenku węgla naturalnego pochodzenia. Do kategorii tej zalicza się także wody o dużo niższej ilości składników mineralnych, lecz charakteryzujące się znaczącą żywieniowo zawartością jednego lub kilku składników mineralnych, na przykład wapnia, magnezu, wodorowęglanów bądź niską (poniżej 20 mg/l) zawartością sodu.
Te wody, w których zawartość składników mineralnych jest niższa niż 1000 mg/l, a które znalazły się w kategorii naturalnych wód mineralnych ze względu na niewielką zawartość sodu, mogą być stosowane, podobnie jak wody źródlane, bez szczególnych ograniczeń. Doskonale nadają się do zaspokajania pragnienia, zarówno przez dzieci, jak i osoby dorosłe, są też doskonałym uzupełnieniem diet niskosodowych.
Natomiast wód o wysokiej zawartości składników mineralnych, o szczególnych właściwościach dietetycznych, nie powinniśmy pić w dużych ilościach. Warto dokładnie czytać informacje umieszczone na etykiecie i dopasować rodzaj wody do swoich potrzeb żywieniowych.
Przy rozlewaniu naturalnych wód mineralnych obowiązują rygorystyczne normy sterylności, dlatego ich trwałość jest najdłuższa. Można je przechowywać bez otwierania butelki przez rok. Pozostałe nie dłużej niż pół roku, najlepiej jednak spożywać je w ciągu 3 miesięcy. Często błędnie zaliczana do wód mineralnych (butelkowanych) jest woda oligoceńska.
Jest to woda pobierana z ujęć głębinowych, wymagająca przegotowania przed spożyciem. W postaci surowej nie może być długo przechowywana, gdyż stanowi pożywkę dla bakterii chorobotwórczych, które rozwijają się w niej już po ok. 3 godzinach od pobrania ze studni.
Trzecia, najmniej liczna grupa wód butelkowanych, to wody stołowe produkowane z naturalnych wód źródlanych przez dodanie do nich określonej recepturą ilości związków mineralnych lub naturalnej wody bogatej w minerały. Ma to na celu uzyskanie specyficznych, pożądanych właściwości odżywczych, zbliżonych do naturalnej wody mineralnej. Ponieważ skład wód stołowych jest modyfikowany w procesie produkcji, nie można ich określać, ani też reklamować jako wód naturalnych.
Pozostaje pytanie: jaką wodę wybrać - gazowaną czy niegazowaną ?
Woda nasycona dwutlenkiem węgla przyspiesza trawienie, ponieważ pobudza on żołądek do wydzielania soku. Często słyszy się, że woda niegazowana ma mdły smak, a gazowana smakuje lepiej i przyjemnie orzeźwia, wszystko więc zależy od indywidualnych potrzeb. Jedynie osoby z zaburzeniami krążenia i układu oddechowego powinny unikać wód, które mają dużą zawartość CO2.
Pierwsza woda mineralna w Polsce
Pierwszą wodę mineralną znaleziono w Polsce około 200 lat temu. To znana "Krystynka" z Ciechocinka. Przez następne dziesiątki lat znaleziono następne źródła wód mineralnych i jeszcze nie tak dawno (do roku 1992) mieliśmy zarejestrowanych 28 (tylko!!!) takich wód w Polsce. To znane wszystkim Nałęczowianka, Kryniczanka, Buskowianka, Anka, Staropolanka itd.
Zródła tych wód mineralnych są eksploatowane od dziesiątków lat (te najstarsze od 200 lat). W ostatnich latach wydobycie wód mineralnych wzrosło kilkadziesiąt razy, bowiem stały się szczególnie modne. Z kolei moda na wody mineralne też ma swoje uzasadnienie - wody z kranu i studni coraz rzadziej nadają się do picia
Popularne polskie wody mineralne, lecznicze i źródlane
• Cisowianka - jest naturalną wodą mineralną, wydobywaną z głębokości ok. 100 m pod powierzchnią ziemi. Ujęcie Cisy - tak nazywa się źródło, z którego czerpana jest Cisowianka - zlokalizowane jest na Terenie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, w Drzewcach (miejscowość sąsiadująca z Nałęczowem - znanym nie tylko w Polsce uzdrowiskiem).
Cisowianka jest czerpana z tego samego ujęcia od momentu jej powstania, czyli od 1979r. Poziomy wodonośne, z których czerpana jest Cisowianka, izolowane są przez grube, trudno przepuszczalne warstwy.
• Piwniczanka - W urokliwej dolinie Popradu, w paśmie Beskidu Sądeckiego leży Piwniczna ze słynnym źródłem wody Geomineralnej. Z tego właśnie głębinowego źródła wydobywana jest naturalna woda Geomineralna Piwniczanka o wysokiej zawartości oraz idealnych proporcjach magnezu i wapnia.
Dzięki doskonałemu układowi geologicznych warstw przez miliony lat najczystysza woda nasycała się dobroczynnymi minerałami, aż stała się wodą GeoMineralną o właściwościach, które rozsławiły ją na Polskę i poza jej granicami.
" Piwniczanka" zawiera wszystkie istotne mikroelementy (magnez, wapń, wodorowęglowodany, sód i chlorki) w doskonałych wprost dla naszego organizmu proporcjach (dokładnie dwa razy większa ilość wapnia niż magnezu). Jej picie nie tylko działa zbawiennie na nasz organizm, lecz również przynosi prawdziwe orzeźwienie.
• Kropla Beskidu - Kropla Beskidu to wysokiej jakości naturalna woda źródlana, pochodząca z Tylicza w górach Beskidu Sądeckiego. Jest to woda niskozmineralizowana, zawierająca wartościowe pierwiastki naturalnie występujące w źródłach tego regionu takie jak: wapń, potas i magnez. Łączna zawartość składników mineralnych KB wynosi 369.9 mg/l.
Kropla Beskidu pochodzi z najlepszych źródeł w Polsce - wody mineralne regionu krynicko - popradzkiego uważane są za jedne z cenniejszych w Europie.
Kropla Beskidu została zbadana przez AGH w Krakowie (badanie z 2004 r.) pod kątem jej zawartości i pochodzenia. Posiada także rekomendację jakości Państwowego Zakładu Higieny, który przeprowadza regularny nadzór nad wydobywaniem i butelkowaniem wody.
• Żywiec Zdrój - Źródło wody Żywiec Zdrój pochodzi z samego serca Żywieckiego Parku Krajobrazowego. Woda o wyjątkowych walorach smakowych wypływa ze źródła szczelinowego. Naturalna woda źródlana Żywiec Zdrój wydobywana jest z ujęć podziemnych zlokalizowanych na terenach górzystych, charakteryzuje się ona doskonałym, orzeźwiającym smakiem a delikatny stopień mineralizacji pozwala na jej codzienne spożywanie bez ograniczeń.
Obecna pozycja Żywiec Zdrój, który jest niekwestionowanych liderem rynkowym świadczy o zaufaniu, którym obdarzają ją konsumenci, gwarantuje niezmienną naturalność, gdyż jest chroniona od jakiegokolwiek kontaktu z człowiekiem. Jej butelkowanie odbywa się przy źródle, przy zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa.
• Kryniczanka - to krystaliczny dar natury , bijący z głębin ziemi na wprost Pijałni Głównej. Dzieje źródła tej wody sięgają 1745 roku. Pierwszej analizy wody dokonał profesor Uniwersytetu lwowskiego Baltazar Haquet w 1796 roku.
Składniki zawarte w Kryniczance (w ilości około 2800 mg/dm ) plasują je na czołowym miejscu wśród krajowych wód mineralnych. Kryniczanka zawiera bioelementy potrzebne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Woda o działaniu antystresowym, kojącym i detoksycznym. Posiada niską zawartość dwutlenku węgla naturalnego pochodzenia. Działa korzystnie na organizm; uspokajając odtruwa go i chroni przed działaniem stresów.
• Dobrawa - Dobrawa to naturalna woda źródlana pochodząca ze źródeł triasowych. Czerpana jest ze studni głębinowej położnej w malowniczej miejscowości Rzeniszów w Gminie Koziegłowy, która usytuowana jest na krawędzi Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Układ geologiczny terenu sprawia, że eksploatowany zasób wody w sposób naturalny jest chroniony od zanieczyszczeń zewnętrznych.
Naturalna woda źródlana Dobrawa wydobywana jest na czystym ekologicznie terenie. Zawiera bardzo małą ilość chlorków i sodu. Należy do wód niskozmineralizowanych, niskosodowych. Dobrawa to niskozmineralizowana, niskosodowa, naturalna woda źródlana w trzech wariantach - niegazowana, lekko gazowana i gazowana.
• Tymbark - Źródło Tymbark to krystalicznie czysta górska woda źródlana wydobywana w sercu Beskidu Wyspowego u stóp trzech gór otaczających miejscowość Tymbark: Łopień, Zęzów i Paproć. Źródło Tymbark dostępne jest w wersji klasycznej niegazowanej i gazowanej oraz smakowej - z sokiem owocowym, bez konserwantów.
• Nałęczowianka - Nałęczowianka jest naturalną wodą mineralną, czerpaną na terenie Płaskowyżu Nałęczowskiego z pokładów czwartorzędowych. Jest ona wydobywana z podziemnego chronionego geologicznie źródła, dzięki czemu zachowuje krystaliczną czystość i najwyższą jakość docenianą przez klientów w Polsce i za granicą. Naturalne, wysokiej jakości źródło mieszczące się w Nałęczowie jest chronione przez naturalne filtry geologiczne. Najwyższa jakość źródła gwarantowana jest przez producenta i spełnia ona wysokie normy jakości, czystości i smaku. Za każdym razem, konsument kupujący Nałęczowiankę może być pewien, że otrzymuje produkt gwarantujący najwyższą jakość, czego potwierdzeniem jest atest PZH w Poznaniu, pozytywna opinia Instytutu Matki i Dziecka oraz rekomendacja Rady Promocji Zdrowego Żywienia.
• Muszynianka - Produkcja wody mineralnej „Muszynianka" odbywa się z odwiertu /P-2 znajdującego się w miejscowości położonej w Beskidzie Sądeckim. Źródła te charakteryzują się dużą zawartością dwutlenku węgla. Skład Muszynianki ma znakomity wpływ na zdrowie i samopoczucie człowieka. Poprawia przemianę materii i funkcjonowanie większości podstawowych narządów wewnętrznych.
Zawartość magnezu większa niż w wielu innych wodach mineralnych odmładza komórki organizmu, dając im nową, życiową energię. Muszynianka ma unikalny, orzeźwiający smak i doskonale gasi pragnienie. Jest pomocna w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nieżytu żołądka i jelit z objawami nadkwaśności, stanów zapalnych jelita grubego oraz nadciśnienia tętniczego. Użyteczna także przy cukrzycy oraz stanach zapalnych trzustki
Jakie były wody mineralne kiedyś, a jakie są dzisiaj?
Od początku wynalezienia wód mineralnych najważniejszym kryterium decydującym o przyznaniu wodzie głębinowej odpowiedniego atestu była zawartość w jednym litrze minimum 1 000 mg składników mineralnych oraz jej nieskazitelna czystość. To kryterium spełniało w Polsce do 1990 roku tylko 28 źródeł wód mineralnych znalezionych przez okres ponad 100 lat na obszarze całego kraju .
Źródeł wód głębinowych posiadamy zdecydowanie więcej - skorupa ziemska posiada taką urodę, że niemal w każdym jej miejscu można dowiercić się do wody głębinowej, to tylko kwestia głębokości. Jednak nie każda woda głębinowa spełnia warunki stawiane wodzie mineralnej.
Przy eksploatacji wód mineralnych pojawił się pewien ogromny problem - fizyka. Otóż jedno z wielu praw fizyki mówi, że gdy na powierzchnię ziemi wydobywa się wodę głębinową (takie wydobycie czyniono przy zastosowaniu odpowiednich pomp oraz głębokich otworów wiertniczych), to na jej miejsce natychmiast napływa woda sąsiadująca - z boku (horyzontalnie) oraz od góry (wertykalnie), bowiem w miejscu wysysania tej wody nie może powstać próżnia.
Po wielu latach takiego działania człowieka doszło w końcu do sytuacji (bo dojść musiało), że do eksploatowanych wód mineralnych doszły wody powierzchniowe, nierzadko skażone. W wodach mineralnych zaczęły pojawiać się pestycydy, detergenty, metale ciężkie, azotany, słowem wszystkie te trucizny, które już dużo wcześniej mieliśmy w większości wód powierzchniowych.
Ponieważ stale rosła lista wód mineralnych, które nie mogły się nadal szczycić nieskazitelną czystością, w roku 1990 poczyniono pierwszy krok zaradczy; wprowadzono normę, która obniżyła próg wymagany do przyznania atestu do 200 mg na 1 litr . (BN-90/9567-08, z dnia 28 lutego 1990 r.). Ta sama norma zezwoliła po raz pierwszy na obecność w wodach mineralnych substancji szkodliwych dla zdrowia.
Przepis ten obowiązywał do roku 1997, w którym pojawiła się nowa dyrektywa - Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 8 lipca 1997 r., Dz.U. Nr 85, poz. 544. Nowy przepis podzielił wody mineralne na następujące kategorie:
• woda wysokozmineralizowana - woda zwierająca w 1 dm3 powyżej 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.
• woda średniozmineralizowana - woda zawierająca w 1 dm3 od 500 do 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.
• -woda niskozmineralizowana - woda zawierająca w 1 dm3 poniżej 500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.
Poszerzono listę związków chorobotwórczych, których obecność w wodach mineralnych jest dozwolona. Poniżej znajduje się tabela, w której dla porównania znajduje się ilości wybranych związków toksycznych dopuszczonych w wodach pitnych oraz w wodach mineralnych.
Dopuszczalna zawartość wybranych pierwiastków i związków chemicznych
pierwiastek / związek chemiczny woda pitna
(mg/l)* woda mineralna
(mg/l)**
ANTYMON 0,005 0,005
ARSEN 0,01 0,01
CYJANKI 0,05 0,01
CYNK 3,00 1,00
CHROM 0,05 0,01
GLIN 0,2 0,1
KADM 0,003 0,003
OŁÓW 0,05 0,01
RTĘĆ 0,001 0,001
DDT 0,0002
BENZO(A)PIREN 10 ng/l 10 ng/l
Suma WWA 100 ng/l 100 ng/l
Woda mineralna bez minerałów
Przy wyborze wody mineralnej powinniśmy zwrócić uwagę na tę część etykiety, na której są, a przynajmniej powinny być umieszczone, informacje dotyczące zawartych w wodzie minerałów oraz ich ilości. Jeśli na etykiecie brak takich danych a w zamian producent serwuje napis typu: „najlepsza woda mineralna", „z czystego, górskiego źródła", „ułatwia trawienie i pobudza apetyt", „naturalna, zharmonizowana", lepiej poszukać innego produktu. Nierzadko tyle samo minerałów ma „kranówka" czy deszczówka, a krzyczące z etykiety hasła są chwytem reklamowym.
Cała prawda o wodach smakowych
Ostatni popularne stały się gazowane i niegazowane wody smakowe - truskawkowe, cytrynowe, brzoskwiniowe itd. To zazwyczaj zwykłe wody aromatyzowane, bez żadnych wartości odżywczych. Prawdziwych wód mineralnych nie aromatyzuje się, bo nie pozwalają na to przepisy.
Prawdziwa woda mineralna nie powinna mieć żadnego smaku. Jeśli jest inaczej, oznacza to, że któregoś ze składników jest za dużo.
Nieprawdą okazało się twierdzenie, iż woda niegazowana jest zdrowsza od gazowanej - woda gazowana zawiera bowiem dwutlenek węgla, który zabija bakterie.
Promieniotwórcze wody mineralne w sklepach
Miesięcznik "Świat Konsumenta" po raz pierwszy w Polsce podał do publicznej wiadomości wyniki badań na zawartość radu i uranu w wodach źródlanych i mineralnych z polskiego rynku. Badania 13 wód zlecone akredytowanym laboratoriom wykazały najwyższy poziom izotopu radu 226 w wodzie Staropolanka 2000 (0,616 bekereli na litr [Bq/l]). Przyjmując, że dziennie pijemy 1,5 l Staropolanki 2000, w ciągu roku przekroczymy o 30% dawkę napromieniowania przyjętą przez naukowców za
Bezpieczną dla zdrowia.
Zawartość uranu była natomiast we wszystkich zbadanych wodach niższa od bezpiecznego limitu podawanego przez WHO (15 mikrogramów na litr [?g/l]). Najwięcej tego pierwiastka znajdowało się w Ustroniance (1,02 ?g/l), nieco mniej w Staropolance (0,6 ?g/l) i Dobrawie (0,48 ?g/l). W czterech wodach (Cisowianka, Żywiec Zdrój z ujęcia w Cięcinie oraz z ujęcia w Jeleśni i Nałęczowianka) poziom uranu był poniżej granicy oznaczalności.
Dlaczego tylko mineralizowana woda osmotyczna jest obecnie jedynym źródłem czystej, zdrowej i bezpiecznej wody mineralnej?
Przez okres ponad 100 lat woda mineralna musiała spełniać dwa warunki:
• -zawierać odpowiednią ilość składników mineralnych i w odpowiedniej proporcji
• nie mogła zawierać substancji szkodliwych dla zdrowia.
Ale tak było kiedyś, bowiem obecnie przepisy dopuszczają w handlu wody mineralne o zdecydowanie niższej zawartości minerałów (wody niskozmineralizowane) i jednocześnie zezwalają na obecność w nich związków chorobotwórczych (pestycydy, detergenty, metale ciężkie, azotany itp.).
Co robić skoro sytuacja wydaje się beznadziejna; wody kranowe i studzienne nie nadają się do picia, wody mineralne i źródlane również nie są takie czyste jak były kiedyś. Na szczęście znalazło się rozwiązanie, zgodnie z dewizą; "potrzeba matką wynalazku". Nowa metoda oczyszczania wody przy użyciu membran osmotycznych doskonale oczyszcza wodę ze związków toksycznych, przepuszczając dużą część pierwiastków mineralnych.
Jeśli taką wodę przepuści się dodatkowo przez mineralizator, wówczas otrzymujemy na wyjściu wodę porównywalną z wodą mineralną niskozmineralizowaną
Smak i skład wody po przejściu przez urządzanie osmotyczne jest porównywalny ze smakiem i składem wody z górskiego potoku.
Butelka wody jest dziś najmodniejszym gadżetem dla osób dbających o zdrowie, urodę i sylwetkę. Jest to bardzo pozytywny trend, bowiem magiczne H2O to źródło życia, związek bez którego nie jest w stanie funkcjonować żaden organizm! Woda stanowi 45-75% masy ciała, jest niezbędna do przebiegu procesów przemiany materii i usuwania końcowych produktów metabolizmu, ale to tylko dwie z licznych ról jakie odgrywa w każdym żywym stworzeniu.
Wody mineralne i źródlane
Skąd pochodzi woda? To pytanie po dzień dzisiejszy trapi także i naukowców, gdyż do tej pory nie przyjęto jednej, właściwej wersji. Dominują jednak dwie hipotezy:
•Solarna - zakłada, ze woda powstała w wyniku wiązania się z tlenem w atmosferze wodoru, docierającego do Ziemi wraz z wiatrem słonecznym
•Ziemska - według której woda jest pochodzenia ziemskiego - powstała z odgazowania wody zawartej w skałach płaszcza Ziemi.
Nauką zajmującą się wodami podziemnymi jest hydrogeologia. Zajmuje się ona badaniem zjawisk i procesów związanych z występowaniem, gromadzeniem i krążeniem wód podziemnych, oddziaływaniem skał na wodę i wody na skały. Bada ośrodki skalne, w których wody krążą, cechy chemiczne i fizyczne wód podziemnych, a także określa ich genezę, sposób formowania i wielkość zasobów.
„Woda nie jest tylko towarem komercyjnym, jak inne dobra, lecz w większym stopniu dziedzictwem, które musi być chronione, bronione i traktowane podmiotowo" - są to słowa preambuły do Ramowej Dyrektywy Wodnej uchwalonej 23 października 2000r. przez Parlament Europejski i Radę Wspólnoty Europejskiej. Słowa te są szczególnie trafne w odniesieniu do wód podziemnych. Woda podziemna jest naszym wspólnym bogactwem, które musimy przekazać następnym pokoleniom w jak najlepszym stanie.
Zasoby wód podziemnych uznać można za jeden z ważniejszych surowców naturalnych świata - po odliczeniu wody uwięzionej w lodowcach i górach lodowych stanowią one: 97 proc. ogólnych zasobów wód pitnych na naszej planecie. Korzysta z nich około 50 proc. ludności miast i około 95 proc. ludności wsi, w sumie ponad 1,5 miliarda mieszkańców Ziemi.
Wody należą do surowców odnawialnych. Znaczy to, że ich ilość przy odpowiednim eksploatowaniu nie maleje. Wykorzystany ubytek zostaje odnowiony przez infiltrujące wody atmosferyczne. Odbywa się to jednak bardzo powoli; woda przedostaje się w głąb z minimalną prędkością.
Obliczono, że w centralnej części niecki mazowieckiej wiek wody wynosi około 50 000 lat - tyle czasu minęło od momentu, gdy zaczęła infiltrować z powierzchni. Wody podziemne zasilane są głównie przez opady atmosferyczne - w naszej, umiarkowanej strefie klimatycznej tylko ok. 15 proc. ich objętości wsiąka w podłoże powoli i infiltruje w głąb. Pozostała ilość częściowo spływa do rzek, jezior i mórz, częściowo ulega wyparowaniu, a częściowo zostaje zaabsorbowana przez roślinność (patrz obieg wody w przyrodzie).
Wody podziemne
Wody podziemne to wszystkie wody występujące w glebie i w niżej leżących utworach z wyjątkiem wód związanych chemicznie lub krystalicznie ze skałami. Najczęściej wypełniają one wolne przestrzenie w obrębie skał, nasycając je niczym gąbkę. Do wyjątkowych przypadków zaliczyć należy występowanie podziemnych rzek lub zbiorników o charakterze zbliżonym do jezior. Jest to możliwe głównie na obszarach krasowych, gdzie woda wypłukała rozległe pustki w skałach.
Woda podziemna jest jedynym surowcem strategicznym, którego zasoby są odnawialne. Odnawianie to zachodzi dzięki opadom atmosferycznych, częściowo przesiąkającym w głąb utworów skalnych i docierającym do strefy, gdzie wszystkie pustki (pory i szczeliny) są wypełnione wodą.
Zawodnione warstwy skał przepuszczalnych tworzą poziomy i piętra wodonośne. Szacuje się, że na obszarze naszego kraju do poziomów wodonośnych dociera około 18% średniorocznej sumy opadów. Z obszarów zasilania poziomów wodonośnych wody podziemne przemieszczają się pod wpływem różnicy ciśnień hydraulicznych do terenów dolinnych. Tam przenikają do koryt rzecznych i mis jeziornych lub wypływają w postaci źródeł a także zasilają siedliska łąkowe i bagienne.
Zagrożenia dla wód głębinowych
Długotrwała emisja zanieczyszczeń pochodzenia przemysłowego, bytowego i rolniczego, intensywne i głębokie odwodnienia górnicze, nadmierna eksploatacja ujęć głębinowych wywołują skutki, których eliminacja może wymagać prowadzenia wieloletnich zabiegów ochronnych i znacznych ograniczeń w wykorzystaniu zasobów wód podziemnych.
Mimo narastającej antropopresji, wody podziemne naszego kraju nadal są dobrej jakości i nadają się do spożycia bezpośrednio lub po prostych zabiegach uzdatniających, najczęściej polegających na usuwaniu nadmiaru żelaza i manganu, lokalnie także na usuwaniu podwyższonej barwy i zawartości amoniaku. Stan ten wskazuje na znaczne rezerwy i wysoką klasę naszego podziemnego bogactwa.
Są jednakże rejony kraju, w których wody podziemne zostały zdegradowane jakościowo, zubożone ilościowo a prognozowany czas trwania procesu przywracania stanu, który będzie można uznać za dobry, ocenia się na co najmniej 20 lat a w skrajnych przypadkach - na więcej niż 70 lat.
Stan taki występuje głównie w rejonie kopalń węgla zagłębia górnośląskiego, kopalń zagłębia siarkowego oraz kopalń rud cynku i ołowiu regionu śląsko-krakowskiego, zlikwidowanych częstochowskich kopalń rud żelaza, kopalń węgla brunatnego a także w zasięgu lejów depresji (stref znacznego obniżenia zwierciadła wody) dużych ujęć podziemnych wodociągów komunalnych i przemysłowych.
Wody podziemne powstają, gdy woda opadowa dostaje się w głąb ziemi w szczeliny skalne. Składniki mineralne są wypłukiwane przez wody infiltracyjne ze skał lub też są produktami reakcji zachodzących między składnikami chemicznymi. Jeśli woda infiltracyjna zetknie się z pokładami mineralnymi, które mają składniki łatwo rozpuszczalne w wodzie, wówczas przechodzą one do wody.
Miedzy skałami tworzą się pokłady wody mineralnej. Szczególnie gdy woda zostaje nasycana CO2, tworzy się słaby kwas węglowy, będący chemicznie agresywny. Wtedy nagazowana woda rozpuszcza te związki mineralne, które znajdują się w występujących tam skałach, np. ługowanie szczelin wypełnionych żyłami wapienno-magnezowymi jest przyczyną dużej koncentracji w wodzie jonów Mg2+ i Ca2+.
W wodach podziemnych wykryto dotychczas 50 naturalnych pierwiastków z 88 występujących w przyrodzie. Dzielą się one na:
1.Pierwiastki główne (makroelementy) - wodór, węgiel, tlen, sód, magnez, siarka, potas, chlor, wapń, mangan, brom, żelazo, jod.
2.Pierwiastki rzadkie ( mikroelementy) - lit, bor, fosfor, miedź, cynk, arsen, chrom, kobalt, nikiel, srebro, bar, ołów
3.Pierwiastki śladowe - rubid, złoto, rtęć.
4.Pierwiastki promieniotwórcze - radon, toron, uran, rad i tor
Każda woda posiada określone właściwości fizyczne, takie jak: temperatura, przezroczystość, smak, zapach, barwa, przewodnictwo elektryczne, a czasami radoczynność. Właściwości te, zależą przede wszystkim od środowiska geologicznego, w którym woda występuje lub przez które się przemieszcza. Wydajność źródeł zależy od ilości opadów atmosferycznych, więc jest zmienna. Każdy rodzaj wody mineralnej powstaje w sposób i w warunkach nieco odmiennych.
Solanki powstają w wyniku ługowania złóż soli kamiennej lub skał osadowych pochodzenia morskiego.
Szczawy powstają z wód podziemnych przez nasycenie CO2, w warunkach wysokiej temperatury
i wysokiego ciśnienia, najczęściej w procesach wulkanicznych, ale również ze skał wapiennych w procesach chemicznych, a także w sąsiedztwie złóż torfowych lub węgla brunatnego, gdzie w wyniku reakcji chemicznych uwalnia się CO2 w formie pęcherzyków zwanych mofetami (np. w Kudowie).
Wody siarczkowo- siarkowodorowe powstają w głębi ziemi przez saturowanie siarkowodorem wód o małej mineralizacji, zwłaszcza z kwaśnym jej odczynem, najczęściej w wyniku wietrzenia i rozpuszczania gipsów i anhydrytów. Duże ilości H2S wyzwalają się w ekshalacjach wulkanicznych.
Wody radoczynne powstają przez nasycenie wód podziemnych radonem, wydzielającym się ze skał zawierających rad powstały z uranu.
Woda nasycona radonem wykazuje intensywne i szybkie działanie lecznicze. Stosuje się je do inhalacji, kąpieli i oczywiście do picia. Emitowane przez radon promieniowanie alfa wnika w ciało na głębokość 50 mikronów i wywołuje w organizmie jonizację i szereg reakcji pobudzeniowych.
Za wyjściowe źródło promieniowania należy uważać rad, który w wyniku przemian promieniotwórczych przechodzi w radon. Działa on na organizm ludzki podobnie jak inne substancje radioaktywne. Balneoterapia radonem ma tę jednak przewagę, że wyklucza kumulację pierwiastków promieniotwórczych (w przeciwieństwie do leczenia radem, który się w ustroju gromadzi).
Naturalne źródła zawierające radon nie stwarzają więc żadnego zagrożenia dla zdrowia; wręcz przeciwnie - wywierają na nie pozytywne działanie. Stwierdzono na przykład iż radon dodatnio wpływa na przemiany komórkowe, procesy enzymatyczne, działa rozkurczająco na naczynia krwionośne i zwoje nerwów sympatycznych, wzmacnia tkankę nerwową, ośrodki podkorowe oraz gruczoły wewnętrznego wydzielania. Efektem jest poprawienie się ukrwienia tkanek, zwiększenie przewodnictwa nerwów, polepszenie sprawności gruczołów i sprawności mięśniowej.
Pod wpływem kąpieli radoczynnych wzrasta też przepływ krwi. W rezultacie u osób chorych na miażdżycę tętnic dochodzi do rozszerzenia sieci kapilarów. Leczenie takimi wodami wpływa na wzrost czerwonych ciałek i hemoglobiny we krwi. Natomiast w przypadkach nadciśnienia tętniczego wody ciśnienie to obniżają. Picie wód powoduje zwiększenie wydzielania kwasów żołądkowych, pobudzenie perystaltyki przewodu pokarmowego, zwiększenie ilości oddawanego moczu, a także obniża poziom cukru w surowicy.
Ubocznym - choć niekoniecznie niemiłym - skutkiem kuracji jest czasem wzrost libido. Z uwagi na silne działanie bodźcowe i radioaktywne, radon nie jest jednak zalecany dla dzieci, ludzi osłabionych ostrymi stanami chorobowymi i osób z nowotworami.
Główne wskazania do pobytu w Lądku Zdroju i Świeradowie Zdroju to: choroby narządu ruchu, stany pourazowe, reumatyzm, choroby skóry i układu krążenia.
Z radonem trzeba jednak postępować ostrożnie. Chociaż pierwiastek ulega częściowemu rozpadowi już po kilkunastu minutach, a z organizmu jest usuwany w ciągu 3 godzin, to jego ślady można wykryć jeszcze przez kilka godzin, a nawet dni.
Klasyfikacja wód mineralnych
•powierzchniowe (np. morza, rzeki jeziora)
•podziemne- te znajdują się w próżniach i szczelinach skalnych, występujące w postaci naturalnych wypływów, źródeł, studni kopanych i wierconych.
Wody podziemne są najbardziej czystymi i nie skażonymi ze wszystkich wód. Zawierają one wiele minerałów. Ilościowym wyrazem stopnia ich mineralizacji jest określenie liczbowe ciężaru osadu jaki pozostaje po odparowaniu wody w temp. 105 stopni C. Na tej podstawie, umownie dzieli się wody podziemne na trzy grupy:
1.normalne lub słodkie wody -pozostawiają mniej niż 0,5g osadu/z litra wody
2.akratopegi - od 0,5 do 1,0 g/l
3.mineralne - powyżej 1 g/l
Podział wód mineralnych.
1.Według składu chemicznego:
a. Solanki zwykłe - zawierające głównie sól kamienną NaCl i solanki gorzkie (tzw. woda gorzka, przeczyszczająca), czyli wody chlorkowo -sodowe
b. Wody siarkowe (siarczkowo-siarkowodorowe) -zawierają wolny siarkowodór H2S, bądź rozpuszczony w wodzie wodorosiarczek HS, siarczki: sodu Na2S i wapnia CaS
oraz siarczany: gł. wapnia CaSO4 , magnezu MgSO4 i sodu Na2SO4
c. Szczawy -wody z wolnym dwutlenkiem węgla CO2, zawierające wodorowęglany (kwaśne węglany): wapnia Ca(HCO3)2 i sodu NaHCO3, dzielą się na:
alkaliczne, słono-alkaliczne, żelaziste i inne
lub na: proste, wodorowo-węglanowo-sodowo-wapniowe, wodorowo - węglanowo - magnezowo - sodowo - żelaziste( zawierające ponadto związki żelaza),
d. Wody radoczynne - zawierają małe ilości pierwiastków promieniotwórczych, co najmniej 2nC/kg
2. Według ogólnej mineralizacji:
a. Woda niskozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana - woda zawierająca w jednym litrze poniżej 500 mg rozpuszczonych składników mineralnych
b. Woda średniozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana
i woda stołowa - woda zawierająca w 1 litrze od 500 do 1500 rozpuszczonych składników mineralnych
c. Woda wysokozmineralizowana - naturalna woda mineralna i stołowa - woda zawierająca w 1 litrze powyżej 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych
Uwaga! Wód wysokozmineralizowanych nie należy podawać dzieciom oraz osobom cierpiącym na choroby nerek, obrzęki i nadciśnienie, bo mają sporo sodu.
3. Według pochodzenia CO2 w wodzie:
a. Wody z naturalną zawartością CO2
b. Wody nasycone CO2 naturalnego pochodzenia
c. Wody nasycane CO2 o jakości wymaganej dla środków spożywczych
d. Wody odgazowane i wtórnie zasycone CO2 naturalnego pochodzenia lub o jakości
wymaganej dla środków spożywczych
4. Według stopnia nasycenia CO2:
a. Wody nie nasycone CO2 - niegazowane
b. Wody niskonasycone CO2 - do stężenia 1500 mg/l CO2
c. Wody średnionasycone CO2 od 1500 do 4000 mg/l CO2
d. Wody wysokonasycone C02 od 4000 do 6000 mg/l CO2
Wody mineralne, źródlane, stołowe i smakowe
• Woda mineralna jest bogata w minerały, co najmniej 1000 mg/l, jest to woda pochodząca z udokumentowanych zasobów podziemnych, czerpana z ujęć zabezpieczonych przed czynnikami zewnętrznymi, pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym, mająca stały skład chemiczny podany na etykiecie. Nie może być uzdatniania ani zawierać żadnych dodatków.
• Woda źródlana o łącznej zawartości rozpuszczonych minerałów poniżej 500 mg/l, jest to woda pochodząca z udokumentowanych zasobów podziemnych, czerpana z ujęć zabezpieczonych przed czynnikami zewnętrznymi, pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym. Jej skład chemiczny i właściwości mogą ulegać niewielkim wahaniom w zależności od sytuacji geologicznej podłoża. Nie może być uzdatniania ani zawierać żadnych dodatków.
Uwaga! Pijąc regularnie tylko wodę źródlaną w większych ilościach, można doprowadzić do wypłukania z organizmu składników mineralnych.
• Woda stołowa jest otrzymywana przez zmieszanie wody źródlanej lub wody podziemnej z naturalną wodą mineralną, solami naturalnymi lub innymi składnikami mineralnymi
• Woda lecznicza charakteryzuje się silnym stężeniem jednego lub kilku składników mineralnych. Jej długotrwałe spożycie może mieć wpływ na nasze zdrowie, dlatego należy je konsultować z lekarzem.
• Woda smakowa stanowi mieszankę wód źródlanych i mineralnych z dodatkiem sztucznego aromatu owocowego. Często jest ona słodzona i konserwowana chemicznie.
Źródlana, mineralna czy stołowa?
Do wyboru mamy trzy podstawowe rodzaje wody butelkowanej: naturalną wodę mineralną, naturalną wodę źródlaną oraz tzw. wodę stołową. Największą grupę stanowią wody źródlane, których typową cechą jest niska zawartość składników mineralnych.
Wody te, ze względu na pierwotną czystość, są niezwykle cenne jako przeznaczenie do celów kuchennych: przygotowania posiłków dla dzieci i niemowląt, napojów zimnych i gorących, a także do gotowania, szczególnie w rejonach, gdzie woda wodociągowa jest niskiej jakości. Wody źródlane stosuje się również do codziennego spożycia dla całej rodziny. Nie należy jednak przypisywać im cennych właściwości wód mineralnych, ponieważ zawartość składników mineralnych jest w nich znikoma i nie ma praktycznie znaczenia dla zdrowia.
Druga grupa to wody mineralne. Zaliczają się do niej wody zawierające co najmniej 1000 mg/l rozpuszczonych składników mineralnych lub 250 mg dwutlenku węgla naturalnego pochodzenia. Do kategorii tej zalicza się także wody o dużo niższej ilości składników mineralnych, lecz charakteryzujące się znaczącą żywieniowo zawartością jednego lub kilku składników mineralnych, na przykład wapnia, magnezu, wodorowęglanów bądź niską (poniżej 20 mg/l) zawartością sodu.
Te wody, w których zawartość składników mineralnych jest niższa niż 1000 mg/l, a które znalazły się w kategorii naturalnych wód mineralnych ze względu na niewielką zawartość sodu, mogą być stosowane, podobnie jak wody źródlane, bez szczególnych ograniczeń. Doskonale nadają się do zaspokajania pragnienia, zarówno przez dzieci, jak i osoby dorosłe, są też doskonałym uzupełnieniem diet niskosodowych.
Natomiast wód o wysokiej zawartości składników mineralnych, o szczególnych właściwościach dietetycznych, nie powinniśmy pić w dużych ilościach. Warto dokładnie czytać informacje umieszczone na etykiecie i dopasować rodzaj wody do swoich potrzeb żywieniowych.
Przy rozlewaniu naturalnych wód mineralnych obowiązują rygorystyczne normy sterylności, dlatego ich trwałość jest najdłuższa. Można je przechowywać bez otwierania butelki przez rok. Pozostałe nie dłużej niż pół roku, najlepiej jednak spożywać je w ciągu 3 miesięcy. Często błędnie zaliczana do wód mineralnych (butelkowanych) jest woda oligoceńska.
Jest to woda pobierana z ujęć głębinowych, wymagająca przegotowania przed spożyciem. W postaci surowej nie może być długo przechowywana, gdyż stanowi pożywkę dla bakterii chorobotwórczych, które rozwijają się w niej już po ok. 3 godzinach od pobrania ze studni.
Trzecia, najmniej liczna grupa wód butelkowanych, to wody stołowe produkowane z naturalnych wód źródlanych przez dodanie do nich określonej recepturą ilości związków mineralnych lub naturalnej wody bogatej w minerały. Ma to na celu uzyskanie specyficznych, pożądanych właściwości odżywczych, zbliżonych do naturalnej wody mineralnej. Ponieważ skład wód stołowych jest modyfikowany w procesie produkcji, nie można ich określać, ani też reklamować jako wód naturalnych.
Pozostaje pytanie: jaką wodę wybrać - gazowaną czy niegazowaną ?
Woda nasycona dwutlenkiem węgla przyspiesza trawienie, ponieważ pobudza on żołądek do wydzielania soku. Często słyszy się, że woda niegazowana ma mdły smak, a gazowana smakuje lepiej i przyjemnie orzeźwia, wszystko więc zależy od indywidualnych potrzeb. Jedynie osoby z zaburzeniami krążenia i układu oddechowego powinny unikać wód, które mają dużą zawartość CO2.
Pierwsza woda mineralna w Polsce
Pierwszą wodę mineralną znaleziono w Polsce około 200 lat temu. To znana "Krystynka" z Ciechocinka. Przez następne dziesiątki lat znaleziono następne źródła wód mineralnych i jeszcze nie tak dawno (do roku 1992) mieliśmy zarejestrowanych 28 (tylko!!!) takich wód w Polsce. To znane wszystkim Nałęczowianka, Kryniczanka, Buskowianka, Anka, Staropolanka itd.
Zródła tych wód mineralnych są eksploatowane od dziesiątków lat (te najstarsze od 200 lat). W ostatnich latach wydobycie wód mineralnych wzrosło kilkadziesiąt razy, bowiem stały się szczególnie modne. Z kolei moda na wody mineralne też ma swoje uzasadnienie - wody z kranu i studni coraz rzadziej nadają się do picia
Popularne polskie wody mineralne, lecznicze i źródlane
• Cisowianka - jest naturalną wodą mineralną, wydobywaną z głębokości ok. 100 m pod powierzchnią ziemi. Ujęcie Cisy - tak nazywa się źródło, z którego czerpana jest Cisowianka - zlokalizowane jest na Terenie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, w Drzewcach (miejscowość sąsiadująca z Nałęczowem - znanym nie tylko w Polsce uzdrowiskiem).
Cisowianka jest czerpana z tego samego ujęcia od momentu jej powstania, czyli od 1979r. Poziomy wodonośne, z których czerpana jest Cisowianka, izolowane są przez grube, trudno przepuszczalne warstwy.
• Piwniczanka - W urokliwej dolinie Popradu, w paśmie Beskidu Sądeckiego leży Piwniczna ze słynnym źródłem wody Geomineralnej. Z tego właśnie głębinowego źródła wydobywana jest naturalna woda Geomineralna Piwniczanka o wysokiej zawartości oraz idealnych proporcjach magnezu i wapnia.
Dzięki doskonałemu układowi geologicznych warstw przez miliony lat najczystysza woda nasycała się dobroczynnymi minerałami, aż stała się wodą GeoMineralną o właściwościach, które rozsławiły ją na Polskę i poza jej granicami.
" Piwniczanka" zawiera wszystkie istotne mikroelementy (magnez, wapń, wodorowęglowodany, sód i chlorki) w doskonałych wprost dla naszego organizmu proporcjach (dokładnie dwa razy większa ilość wapnia niż magnezu). Jej picie nie tylko działa zbawiennie na nasz organizm, lecz również przynosi prawdziwe orzeźwienie.
• Kropla Beskidu - Kropla Beskidu to wysokiej jakości naturalna woda źródlana, pochodząca z Tylicza w górach Beskidu Sądeckiego. Jest to woda niskozmineralizowana, zawierająca wartościowe pierwiastki naturalnie występujące w źródłach tego regionu takie jak: wapń, potas i magnez. Łączna zawartość składników mineralnych KB wynosi 369.9 mg/l.
Kropla Beskidu pochodzi z najlepszych źródeł w Polsce - wody mineralne regionu krynicko - popradzkiego uważane są za jedne z cenniejszych w Europie.
Kropla Beskidu została zbadana przez AGH w Krakowie (badanie z 2004 r.) pod kątem jej zawartości i pochodzenia. Posiada także rekomendację jakości Państwowego Zakładu Higieny, który przeprowadza regularny nadzór nad wydobywaniem i butelkowaniem wody.
• Żywiec Zdrój - Źródło wody Żywiec Zdrój pochodzi z samego serca Żywieckiego Parku Krajobrazowego. Woda o wyjątkowych walorach smakowych wypływa ze źródła szczelinowego. Naturalna woda źródlana Żywiec Zdrój wydobywana jest z ujęć podziemnych zlokalizowanych na terenach górzystych, charakteryzuje się ona doskonałym, orzeźwiającym smakiem a delikatny stopień mineralizacji pozwala na jej codzienne spożywanie bez ograniczeń.
Obecna pozycja Żywiec Zdrój, który jest niekwestionowanych liderem rynkowym świadczy o zaufaniu, którym obdarzają ją konsumenci, gwarantuje niezmienną naturalność, gdyż jest chroniona od jakiegokolwiek kontaktu z człowiekiem. Jej butelkowanie odbywa się przy źródle, przy zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa.
• Kryniczanka - to krystaliczny dar natury , bijący z głębin ziemi na wprost Pijałni Głównej. Dzieje źródła tej wody sięgają 1745 roku. Pierwszej analizy wody dokonał profesor Uniwersytetu lwowskiego Baltazar Haquet w 1796 roku.
Składniki zawarte w Kryniczance (w ilości około 2800 mg/dm ) plasują je na czołowym miejscu wśród krajowych wód mineralnych. Kryniczanka zawiera bioelementy potrzebne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Woda o działaniu antystresowym, kojącym i detoksycznym. Posiada niską zawartość dwutlenku węgla naturalnego pochodzenia. Działa korzystnie na organizm; uspokajając odtruwa go i chroni przed działaniem stresów.
• Dobrawa - Dobrawa to naturalna woda źródlana pochodząca ze źródeł triasowych. Czerpana jest ze studni głębinowej położnej w malowniczej miejscowości Rzeniszów w Gminie Koziegłowy, która usytuowana jest na krawędzi Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Układ geologiczny terenu sprawia, że eksploatowany zasób wody w sposób naturalny jest chroniony od zanieczyszczeń zewnętrznych.
Naturalna woda źródlana Dobrawa wydobywana jest na czystym ekologicznie terenie. Zawiera bardzo małą ilość chlorków i sodu. Należy do wód niskozmineralizowanych, niskosodowych. Dobrawa to niskozmineralizowana, niskosodowa, naturalna woda źródlana w trzech wariantach - niegazowana, lekko gazowana i gazowana.
• Tymbark - Źródło Tymbark to krystalicznie czysta górska woda źródlana wydobywana w sercu Beskidu Wyspowego u stóp trzech gór otaczających miejscowość Tymbark: Łopień, Zęzów i Paproć. Źródło Tymbark dostępne jest w wersji klasycznej niegazowanej i gazowanej oraz smakowej - z sokiem owocowym, bez konserwantów.
• Nałęczowianka - Nałęczowianka jest naturalną wodą mineralną, czerpaną na terenie Płaskowyżu Nałęczowskiego z pokładów czwartorzędowych. Jest ona wydobywana z podziemnego chronionego geologicznie źródła, dzięki czemu zachowuje krystaliczną czystość i najwyższą jakość docenianą przez klientów w Polsce i za granicą. Naturalne, wysokiej jakości źródło mieszczące się w Nałęczowie jest chronione przez naturalne filtry geologiczne. Najwyższa jakość źródła gwarantowana jest przez producenta i spełnia ona wysokie normy jakości, czystości i smaku. Za każdym razem, konsument kupujący Nałęczowiankę może być pewien, że otrzymuje produkt gwarantujący najwyższą jakość, czego potwierdzeniem jest atest PZH w Poznaniu, pozytywna opinia Instytutu Matki i Dziecka oraz rekomendacja Rady Promocji Zdrowego Żywienia.
• Muszynianka - Produkcja wody mineralnej „Muszynianka" odbywa się z odwiertu /P-2 znajdującego się w miejscowości położonej w Beskidzie Sądeckim. Źródła te charakteryzują się dużą zawartością dwutlenku węgla. Skład Muszynianki ma znakomity wpływ na zdrowie i samopoczucie człowieka. Poprawia przemianę materii i funkcjonowanie większości podstawowych narządów wewnętrznych.
Zawartość magnezu większa niż w wielu innych wodach mineralnych odmładza komórki organizmu, dając im nową, życiową energię. Muszynianka ma unikalny, orzeźwiający smak i doskonale gasi pragnienie. Jest pomocna w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nieżytu żołądka i jelit z objawami nadkwaśności, stanów zapalnych jelita grubego oraz nadciśnienia tętniczego. Użyteczna także przy cukrzycy oraz stanach zapalnych trzustki
Jakie były wody mineralne kiedyś, a jakie są dzisiaj?
Od początku wynalezienia wód mineralnych najważniejszym kryterium decydującym o przyznaniu wodzie głębinowej odpowiedniego atestu była zawartość w jednym litrze minimum 1 000 mg składników mineralnych oraz jej nieskazitelna czystość. To kryterium spełniało w Polsce do 1990 roku tylko 28 źródeł wód mineralnych znalezionych przez okres ponad 100 lat na obszarze całego kraju .
Źródeł wód głębinowych posiadamy zdecydowanie więcej - skorupa ziemska posiada taką urodę, że niemal w każdym jej miejscu można dowiercić się do wody głębinowej, to tylko kwestia głębokości. Jednak nie każda woda głębinowa spełnia warunki stawiane wodzie mineralnej.
Przy eksploatacji wód mineralnych pojawił się pewien ogromny problem - fizyka. Otóż jedno z wielu praw fizyki mówi, że gdy na powierzchnię ziemi wydobywa się wodę głębinową (takie wydobycie czyniono przy zastosowaniu odpowiednich pomp oraz głębokich otworów wiertniczych), to na jej miejsce natychmiast napływa woda sąsiadująca - z boku (horyzontalnie) oraz od góry (wertykalnie), bowiem w miejscu wysysania tej wody nie może powstać próżnia.
Po wielu latach takiego działania człowieka doszło w końcu do sytuacji (bo dojść musiało), że do eksploatowanych wód mineralnych doszły wody powierzchniowe, nierzadko skażone. W wodach mineralnych zaczęły pojawiać się pestycydy, detergenty, metale ciężkie, azotany, słowem wszystkie te trucizny, które już dużo wcześniej mieliśmy w większości wód powierzchniowych.
Ponieważ stale rosła lista wód mineralnych, które nie mogły się nadal szczycić nieskazitelną czystością, w roku 1990 poczyniono pierwszy krok zaradczy; wprowadzono normę, która obniżyła próg wymagany do przyznania atestu do 200 mg na 1 litr . (BN-90/9567-08, z dnia 28 lutego 1990 r.). Ta sama norma zezwoliła po raz pierwszy na obecność w wodach mineralnych substancji szkodliwych dla zdrowia.
Przepis ten obowiązywał do roku 1997, w którym pojawiła się nowa dyrektywa - Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 8 lipca 1997 r., Dz.U. Nr 85, poz. 544. Nowy przepis podzielił wody mineralne na następujące kategorie:
• woda wysokozmineralizowana - woda zwierająca w 1 dm3 powyżej 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.
• woda średniozmineralizowana - woda zawierająca w 1 dm3 od 500 do 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.
• -woda niskozmineralizowana - woda zawierająca w 1 dm3 poniżej 500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.
Poszerzono listę związków chorobotwórczych, których obecność w wodach mineralnych jest dozwolona. Poniżej znajduje się tabela, w której dla porównania znajduje się ilości wybranych związków toksycznych dopuszczonych w wodach pitnych oraz w wodach mineralnych.
Dopuszczalna zawartość wybranych pierwiastków i związków chemicznych
pierwiastek / związek chemiczny woda pitna
(mg/l)* woda mineralna
(mg/l)**
ANTYMON 0,005 0,005
ARSEN 0,01 0,01
CYJANKI 0,05 0,01
CYNK 3,00 1,00
CHROM 0,05 0,01
GLIN 0,2 0,1
KADM 0,003 0,003
OŁÓW 0,05 0,01
RTĘĆ 0,001 0,001
DDT 0,0002
BENZO(A)PIREN 10 ng/l 10 ng/l
Suma WWA 100 ng/l 100 ng/l
Woda mineralna bez minerałów
Przy wyborze wody mineralnej powinniśmy zwrócić uwagę na tę część etykiety, na której są, a przynajmniej powinny być umieszczone, informacje dotyczące zawartych w wodzie minerałów oraz ich ilości. Jeśli na etykiecie brak takich danych a w zamian producent serwuje napis typu: „najlepsza woda mineralna", „z czystego, górskiego źródła", „ułatwia trawienie i pobudza apetyt", „naturalna, zharmonizowana", lepiej poszukać innego produktu. Nierzadko tyle samo minerałów ma „kranówka" czy deszczówka, a krzyczące z etykiety hasła są chwytem reklamowym.
Cała prawda o wodach smakowych
Ostatni popularne stały się gazowane i niegazowane wody smakowe - truskawkowe, cytrynowe, brzoskwiniowe itd. To zazwyczaj zwykłe wody aromatyzowane, bez żadnych wartości odżywczych. Prawdziwych wód mineralnych nie aromatyzuje się, bo nie pozwalają na to przepisy.
Prawdziwa woda mineralna nie powinna mieć żadnego smaku. Jeśli jest inaczej, oznacza to, że któregoś ze składników jest za dużo.
Nieprawdą okazało się twierdzenie, iż woda niegazowana jest zdrowsza od gazowanej - woda gazowana zawiera bowiem dwutlenek węgla, który zabija bakterie.
Promieniotwórcze wody mineralne w sklepach
Miesięcznik "Świat Konsumenta" po raz pierwszy w Polsce podał do publicznej wiadomości wyniki badań na zawartość radu i uranu w wodach źródlanych i mineralnych z polskiego rynku. Badania 13 wód zlecone akredytowanym laboratoriom wykazały najwyższy poziom izotopu radu 226 w wodzie Staropolanka 2000 (0,616 bekereli na litr [Bq/l]). Przyjmując, że dziennie pijemy 1,5 l Staropolanki 2000, w ciągu roku przekroczymy o 30% dawkę napromieniowania przyjętą przez naukowców za
Bezpieczną dla zdrowia.
Zawartość uranu była natomiast we wszystkich zbadanych wodach niższa od bezpiecznego limitu podawanego przez WHO (15 mikrogramów na litr [?g/l]). Najwięcej tego pierwiastka znajdowało się w Ustroniance (1,02 ?g/l), nieco mniej w Staropolance (0,6 ?g/l) i Dobrawie (0,48 ?g/l). W czterech wodach (Cisowianka, Żywiec Zdrój z ujęcia w Cięcinie oraz z ujęcia w Jeleśni i Nałęczowianka) poziom uranu był poniżej granicy oznaczalności.
Dlaczego tylko mineralizowana woda osmotyczna jest obecnie jedynym źródłem czystej, zdrowej i bezpiecznej wody mineralnej?
Przez okres ponad 100 lat woda mineralna musiała spełniać dwa warunki:
• -zawierać odpowiednią ilość składników mineralnych i w odpowiedniej proporcji
• nie mogła zawierać substancji szkodliwych dla zdrowia.
Ale tak było kiedyś, bowiem obecnie przepisy dopuszczają w handlu wody mineralne o zdecydowanie niższej zawartości minerałów (wody niskozmineralizowane) i jednocześnie zezwalają na obecność w nich związków chorobotwórczych (pestycydy, detergenty, metale ciężkie, azotany itp.).
Co robić skoro sytuacja wydaje się beznadziejna; wody kranowe i studzienne nie nadają się do picia, wody mineralne i źródlane również nie są takie czyste jak były kiedyś. Na szczęście znalazło się rozwiązanie, zgodnie z dewizą; "potrzeba matką wynalazku". Nowa metoda oczyszczania wody przy użyciu membran osmotycznych doskonale oczyszcza wodę ze związków toksycznych, przepuszczając dużą część pierwiastków mineralnych.
Jeśli taką wodę przepuści się dodatkowo przez mineralizator, wówczas otrzymujemy na wyjściu wodę porównywalną z wodą mineralną niskozmineralizowaną
Smak i skład wody po przejściu przez urządzanie osmotyczne jest porównywalny ze smakiem i składem wody z górskiego potoku.
Butelka wody jest dziś najmodniejszym gadżetem dla osób dbających o zdrowie, urodę i sylwetkę. Jest to bardzo pozytywny trend, bowiem magiczne H2O to źródło życia, związek bez którego nie jest w stanie funkcjonować żaden organizm! Woda stanowi 45-75% masy ciała, jest niezbędna do przebiegu procesów przemiany materii i usuwania końcowych produktów metabolizmu, ale to tylko dwie z licznych ról jakie odgrywa w każdym żywym stworzeniu.
Krzysztof Piekarz
s.m.p.a.
