Haste
Otyłość jest przewlekłą chorobą spowodowaną nadmierną podażą energii zawartej w pokarmach w stosunku zapotrzebowania organizmu, skutkiem czego jest magazynowanie nadmiaru w postaci tkanki tłuszczowej. Badania przeprowadzone w próbie losowej populacji w wieku 35-64 lat, wskazują, że w Polsce nadwaga występuje u 45% mężczyzn i 35 kobiet, a otyłość u 22% mężczyzn i 29% kobiet.
PRZYCZYNY
Wpływ na rozwój otyłości ma wiele czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Do czynnów wewnętrznych, na które nie mamy wpływu należą:
1.Predyspozycja genetyczna- u 70% osób otyłych przynajmniej jedno z rodziców było otyłe. W procesie powstawania otyłości jest zaangażowanych kilka genów wpływających na przyjmowanie pokarmów i wydatkowanie energii.
2.Zaburzenia w funkcjonowaniu ośrodków regulujących apetyt i sytość w ośrodkowym układzie nerwowym.
3.Zaburzenia emocjonalne.
4.Choroby zmieniające regulację przemiany materi.
Wśród czynników zewnętrznych, na które mamy wpływ bezpośredni lub pośredni dzięki czemu zmieniając je możemy zmniejszyć naszą wagę należy:
Sposób odżywiania się matki w czasie ciąży.
Sposób odżywiania w wieku niemowlęcym.
Wpływ rodziny, społeczeństwa, uwarunkowań kulturowych na sposób odżywiania.
Warunki cywilizacyjne- dostępność pożywienia, mały wysiłek fizyczny.
ROZPOZNANIE
Metod oceny stopnia otyłości jest kilka.
Wskaźnik Masy Ciała- BMI ( Body Mass Index) charakteryzuje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem. Liczne badania epidemiologiczne wykazały, że BMI dobrze koreluje z masą tej tkanki oraz umożliwia ocenę zagrożenia śmiertelnością i chorobowością.
Wskaźnik Masy Ciała obliczamy wg poniższego wzoru:
BMI = masa ciała (kg)/ wzrost 2 (m2)
Osoby o BMI przekraczającym 25 kg/m2 mają nadwagę, przy BMI od 30 kg/m2 mówimy o otyłości.
Przy BMI powyżej 25 systematycznie wzrasta zachorowalność na następujące choroby:
-Cukrzyca typ II- 80-90% pacjentów stanowią osoby otyłe
-Nadciśnienie tętnicze: wzrost masy ciała o 20% powoduje ośmiokrotny wzrost częstości występowania nadciśnienia.
-Miażdżyca.
-Udar mózgu - ryzyko jego wystąpienia u osób otyłych jest dwukrotnie większe.
-Niewydolność serca ryzyko tej choroby u otyłych jest większe 1,9 razy
-Choroba niedokrwienna serca 40% przypadków tej choroby jest związane z BMI powyżej 25. Prawdopodobieństwo, że osoba otyła będzie miała chorobę wieńcową jest 1,5 raza większe niż u osoby z prawidłową wagą.
-Kamica pęcherzyka żółciowego szczególnie u kobiet schorzenia pęcherzyka u osób otyłych występują sześciokrotnie częściej niż u szczupłych.
-Zaburzenia oddychania.
-Zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia czynności jajnika.
-Nowotwory sutka, macicy, jajnika, jelita grubego.
-Powikłania ciąży (porody przedwczesne, nadciśnienie, cukrzyca)
-Zaburzenia psychiczne, stany depresji, żarłoczność zwłaszcza nocna.
-Zaburzenie mięśniowo- szkieletowe związanie z nadmiernym ciężarem ciała, stany zapalne stawów kręgosłupa i kończyn dolnych.
W zależności od rozmieszczenie tłuszczu wyróżnia się :
-Otyłość typu "gruszka" (udowo-pośladkowa), która częściej występuje u kobiet.
-Otyłość typu "jabłko" (otyłość brzuszna, trzewna), która częściej dotyczy mężczyzn.
U kobiet w okresie pomenopauzalnym ryzyko wystąpienia otyłości brzusznej staje się podobne jak w grupie mężczyzn w związku z ustaniem produkcji żeńskich hormonów płciowych przez jajniki.
WHR (wskaźnik: obwód talii/ obwód bioder)
Aby określić rozmieszczenie tłuszczu można zmierzyć obwód talii i bioder. Obwód talii (w centymetrach) mierzy się w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a górnym grzebieniem kości biodrowej. Najszerszy obwód bioder (cm) określa się na wysokości krętarza większego kości udowej. Następnie określa się stosunek obwodów talii do bioder - WHR . Otyłość wisceralną (typ jabłka) rozpoznajemy gdy wskaźnik WHR jest równy lub wyższy od 0,8 u kobiet, a u mężczyzn - gdy WHR jest równy lub wyższy od 1,0. Wartości tego wskaźnika poniżej 0,8 kobiet, a także niższa od 1,0 u mężczyzn, pozwalają rozpoznać otyłość udowo-pođladkowa.
LECZENIE
Leczenie otyłości jest procesem długotrwałym. Nie istnieje jeden uniwersalny schemat leczenia. Każdy z przypadków otyłości wymaga indywidualnej oceny przez lekarza i doboru odpowiedniego schematu postępowania.
Postępowanie w otyłości wtórnej polega na leczeniu przyczyn.
Psychoterapia- zasadniczym celem tego postępowania jest zmiana nawyków żywieniowych rozpoczynając od etapu kupowania produktów, robienia niepotrzebnych zapasów a skończywszy na procesie jedzenia, jego zwolnienie i ograniczenie. Pomocne może się okazać wspólna wymiana doświadczeń w terapi grupowej. Zaleca się częste np. co 2 tygodnie spotkania w grupach samopomocy.
Stosowanie właściwej diety redukcyjnej (mniejsza podaż pożywienia). Stosowanie diety redukcyjnej ma na celu dostarczenie mniejszej ilości kalorii w spożywanych pokarmach. Ilość kalorii jaką potrzebuje nasz organizm zależy głównie od płci i wykonywanej pracy. Konwencjonalne diety dostarczają o 600-1000 kalorii mniej niż zapotrzebowanie co powoduje ubytek masy ciała o 0,5 kg tygodniowo. Takie diety stosowane przez dłuższy czas przynoszą pożądany efekt. Stosowanie diet "zerowych"- głodzenie mimo, że w szybkim czasie umożliwia pozbycie się wielu kilogramów nie jest polecana w związku z występowaniem wielu działań niepożądanych (spadki ciśnienia, utrata łaknienia, nudności, wymioty, brak łaknienia, apatia, uczucie głodu, znaczne ubytki elektrolitów (wapń, potas). Ważne jest stosowanie diet o małej zawartości tłuszczów. Rutynowe postępowanie powinno obejmować 12 tygodniowy okres odchudzania a po nim 12 tygodniowy okres utrzymania uzyskanego efektu.
Stosowanie wysiłku fizycznego (zwiększenie strat energetycznych). Wysiłek fizyczny w otyłości niewielkiego stopnia powinien być wykonywany systematycznie i względnie mały np.1- 2godz marszu. W przypadku otyłości znacznego stopnia zaleca się wykonywanie innych ćwiczeń jak pływanie, gra w siatkówkę, koszykówkę, itp.
Leczenie farmakologiczne
Leki należy stosować tylko na zlecenie lekarza i powinny być one uzupełnieniem terapii opartej na diecie i poprawie stylu życia. Leczenie farmakologiczne powinno zostać zastosowane u osób:
-z BMI powyżej 30, u których uzyskano redukcję masy ciała mniejszą niż 5 kg stosując terapię dietetyczną, wysiłek fizyczny, terapię behawioralną.
-z BMI powyżej 25 z współistniejącymi czynnikami ryzyka jak nadciśnienie tętnicze krwi, cukrzyca, hiperlipidemia.
Leczenia chirurgiczne - Operacyjne zmniejszenie objętości żołądka (gastroplastyka) powinno być stosowane u osób z BMI powyżej 40 lub powyżej 35 z dużym ryzykiem wystąpienia powikłań zagrażających.
Wskaźniki skuteczności leczenia:
Redukcja masy ciała
-Wynik dobry przy spadku wagi ponad 5 kg z równoczesną poprawą czynników ryzyka.
-Wynik bardzo dobry przy spadku wagi ponad 10 kg.
-Wynik wyjątkowo dobry przy spadku masy ciała ponad 20 kg.
Pożądana redukcja czynników ryzyka
-Obniżenie ciśnienia krwi poniżej 140/ 90 mmHg.
-Obniżenie stężenia cholesterolu w surowicy poniżej 5,2 mmol/l.
-Obniżenie podwyższonego stężenia glukozy na czczo poniżej 5,5 mmol/l i poniżej 7,8 mmol/l w 2 godz. po doustnym spożyciu glukozy (test tolerancji glukozy).
-W cukrzycy insulinoniezależnej ze stężeniami glukozy powyżej 7,8 mmol/l na czczo i 11,1 mmol/l w 2 godz. po spożyciu glukozy, obniżenie tych wskaźników do poziomu odpowiadającemu średnim wartościom upośledzonej tolerancji glukozy.
Utrzymanie masy ciała po odchudzaniu
-Ponowny wzrost masy ciała mniej niż 3 kg w czasie ponad 2 lat.
-Utrzymanie redukcji obwodu w talii o 4 cm.
Odchudzanie:
Redukcja masy ciała przynosi zauważalną poprawę jeżeli chodzi o powikłania fizyczne, metaboliczne, endokrynologiczne czy psychologiczne. Już zmniejszenie masy ciała o 10 kg powoduje:
-Spadek umieralności ogólnej o 20%.
-Zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów o 40%.
-Zmniejszenie umieralności z powodu cukrzycy o 30%.
-Zmniejszenie ciśnienia skurczowego o 10 mmHg a rozkurczowego o 20 mmHg.
-Zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego o 10%.
-Zmniejszenie stężenia trójglicerydów o 30%.
-Wzrost "dobrego" cholesterolu HDL o 8%.
-Zmniejszenie wagi ciała powoduje wzrost ryzyka chorób pęcherzyka żółciowego oraz osteoporozy.
Nie zaleca się odchudzania w czasie ciąży, gdyż może doprowadzić w pierwszych 12 tygodniach ciąży do rozwoju wad układu nerwowego a w późniejszym okresie do urodzenia dziecka z niską masą ciała. Przyrost masy ciała kobiety w ciąży wynosi około 12 kg a u kobiety otyłej powinien wynosić około 6 kg.
źrodło: MEDICOVER
PRZYCZYNY
Wpływ na rozwój otyłości ma wiele czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Do czynnów wewnętrznych, na które nie mamy wpływu należą:
1.Predyspozycja genetyczna- u 70% osób otyłych przynajmniej jedno z rodziców było otyłe. W procesie powstawania otyłości jest zaangażowanych kilka genów wpływających na przyjmowanie pokarmów i wydatkowanie energii.
2.Zaburzenia w funkcjonowaniu ośrodków regulujących apetyt i sytość w ośrodkowym układzie nerwowym.
3.Zaburzenia emocjonalne.
4.Choroby zmieniające regulację przemiany materi.
Wśród czynników zewnętrznych, na które mamy wpływ bezpośredni lub pośredni dzięki czemu zmieniając je możemy zmniejszyć naszą wagę należy:
Sposób odżywiania się matki w czasie ciąży.
Sposób odżywiania w wieku niemowlęcym.
Wpływ rodziny, społeczeństwa, uwarunkowań kulturowych na sposób odżywiania.
Warunki cywilizacyjne- dostępność pożywienia, mały wysiłek fizyczny.
ROZPOZNANIE
Metod oceny stopnia otyłości jest kilka.
Wskaźnik Masy Ciała- BMI ( Body Mass Index) charakteryzuje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem. Liczne badania epidemiologiczne wykazały, że BMI dobrze koreluje z masą tej tkanki oraz umożliwia ocenę zagrożenia śmiertelnością i chorobowością.
Wskaźnik Masy Ciała obliczamy wg poniższego wzoru:
BMI = masa ciała (kg)/ wzrost 2 (m2)
Osoby o BMI przekraczającym 25 kg/m2 mają nadwagę, przy BMI od 30 kg/m2 mówimy o otyłości.
Przy BMI powyżej 25 systematycznie wzrasta zachorowalność na następujące choroby:
-Cukrzyca typ II- 80-90% pacjentów stanowią osoby otyłe
-Nadciśnienie tętnicze: wzrost masy ciała o 20% powoduje ośmiokrotny wzrost częstości występowania nadciśnienia.
-Miażdżyca.
-Udar mózgu - ryzyko jego wystąpienia u osób otyłych jest dwukrotnie większe.
-Niewydolność serca ryzyko tej choroby u otyłych jest większe 1,9 razy
-Choroba niedokrwienna serca 40% przypadków tej choroby jest związane z BMI powyżej 25. Prawdopodobieństwo, że osoba otyła będzie miała chorobę wieńcową jest 1,5 raza większe niż u osoby z prawidłową wagą.
-Kamica pęcherzyka żółciowego szczególnie u kobiet schorzenia pęcherzyka u osób otyłych występują sześciokrotnie częściej niż u szczupłych.
-Zaburzenia oddychania.
-Zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia czynności jajnika.
-Nowotwory sutka, macicy, jajnika, jelita grubego.
-Powikłania ciąży (porody przedwczesne, nadciśnienie, cukrzyca)
-Zaburzenia psychiczne, stany depresji, żarłoczność zwłaszcza nocna.
-Zaburzenie mięśniowo- szkieletowe związanie z nadmiernym ciężarem ciała, stany zapalne stawów kręgosłupa i kończyn dolnych.
W zależności od rozmieszczenie tłuszczu wyróżnia się :
-Otyłość typu "gruszka" (udowo-pośladkowa), która częściej występuje u kobiet.
-Otyłość typu "jabłko" (otyłość brzuszna, trzewna), która częściej dotyczy mężczyzn.
U kobiet w okresie pomenopauzalnym ryzyko wystąpienia otyłości brzusznej staje się podobne jak w grupie mężczyzn w związku z ustaniem produkcji żeńskich hormonów płciowych przez jajniki.
WHR (wskaźnik: obwód talii/ obwód bioder)
Aby określić rozmieszczenie tłuszczu można zmierzyć obwód talii i bioder. Obwód talii (w centymetrach) mierzy się w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a górnym grzebieniem kości biodrowej. Najszerszy obwód bioder (cm) określa się na wysokości krętarza większego kości udowej. Następnie określa się stosunek obwodów talii do bioder - WHR . Otyłość wisceralną (typ jabłka) rozpoznajemy gdy wskaźnik WHR jest równy lub wyższy od 0,8 u kobiet, a u mężczyzn - gdy WHR jest równy lub wyższy od 1,0. Wartości tego wskaźnika poniżej 0,8 kobiet, a także niższa od 1,0 u mężczyzn, pozwalają rozpoznać otyłość udowo-pođladkowa.
LECZENIE
Leczenie otyłości jest procesem długotrwałym. Nie istnieje jeden uniwersalny schemat leczenia. Każdy z przypadków otyłości wymaga indywidualnej oceny przez lekarza i doboru odpowiedniego schematu postępowania.
Postępowanie w otyłości wtórnej polega na leczeniu przyczyn.
Psychoterapia- zasadniczym celem tego postępowania jest zmiana nawyków żywieniowych rozpoczynając od etapu kupowania produktów, robienia niepotrzebnych zapasów a skończywszy na procesie jedzenia, jego zwolnienie i ograniczenie. Pomocne może się okazać wspólna wymiana doświadczeń w terapi grupowej. Zaleca się częste np. co 2 tygodnie spotkania w grupach samopomocy.
Stosowanie właściwej diety redukcyjnej (mniejsza podaż pożywienia). Stosowanie diety redukcyjnej ma na celu dostarczenie mniejszej ilości kalorii w spożywanych pokarmach. Ilość kalorii jaką potrzebuje nasz organizm zależy głównie od płci i wykonywanej pracy. Konwencjonalne diety dostarczają o 600-1000 kalorii mniej niż zapotrzebowanie co powoduje ubytek masy ciała o 0,5 kg tygodniowo. Takie diety stosowane przez dłuższy czas przynoszą pożądany efekt. Stosowanie diet "zerowych"- głodzenie mimo, że w szybkim czasie umożliwia pozbycie się wielu kilogramów nie jest polecana w związku z występowaniem wielu działań niepożądanych (spadki ciśnienia, utrata łaknienia, nudności, wymioty, brak łaknienia, apatia, uczucie głodu, znaczne ubytki elektrolitów (wapń, potas). Ważne jest stosowanie diet o małej zawartości tłuszczów. Rutynowe postępowanie powinno obejmować 12 tygodniowy okres odchudzania a po nim 12 tygodniowy okres utrzymania uzyskanego efektu.
Stosowanie wysiłku fizycznego (zwiększenie strat energetycznych). Wysiłek fizyczny w otyłości niewielkiego stopnia powinien być wykonywany systematycznie i względnie mały np.1- 2godz marszu. W przypadku otyłości znacznego stopnia zaleca się wykonywanie innych ćwiczeń jak pływanie, gra w siatkówkę, koszykówkę, itp.
Leczenie farmakologiczne
Leki należy stosować tylko na zlecenie lekarza i powinny być one uzupełnieniem terapii opartej na diecie i poprawie stylu życia. Leczenie farmakologiczne powinno zostać zastosowane u osób:
-z BMI powyżej 30, u których uzyskano redukcję masy ciała mniejszą niż 5 kg stosując terapię dietetyczną, wysiłek fizyczny, terapię behawioralną.
-z BMI powyżej 25 z współistniejącymi czynnikami ryzyka jak nadciśnienie tętnicze krwi, cukrzyca, hiperlipidemia.
Leczenia chirurgiczne - Operacyjne zmniejszenie objętości żołądka (gastroplastyka) powinno być stosowane u osób z BMI powyżej 40 lub powyżej 35 z dużym ryzykiem wystąpienia powikłań zagrażających.
Wskaźniki skuteczności leczenia:
Redukcja masy ciała
-Wynik dobry przy spadku wagi ponad 5 kg z równoczesną poprawą czynników ryzyka.
-Wynik bardzo dobry przy spadku wagi ponad 10 kg.
-Wynik wyjątkowo dobry przy spadku masy ciała ponad 20 kg.
Pożądana redukcja czynników ryzyka
-Obniżenie ciśnienia krwi poniżej 140/ 90 mmHg.
-Obniżenie stężenia cholesterolu w surowicy poniżej 5,2 mmol/l.
-Obniżenie podwyższonego stężenia glukozy na czczo poniżej 5,5 mmol/l i poniżej 7,8 mmol/l w 2 godz. po doustnym spożyciu glukozy (test tolerancji glukozy).
-W cukrzycy insulinoniezależnej ze stężeniami glukozy powyżej 7,8 mmol/l na czczo i 11,1 mmol/l w 2 godz. po spożyciu glukozy, obniżenie tych wskaźników do poziomu odpowiadającemu średnim wartościom upośledzonej tolerancji glukozy.
Utrzymanie masy ciała po odchudzaniu
-Ponowny wzrost masy ciała mniej niż 3 kg w czasie ponad 2 lat.
-Utrzymanie redukcji obwodu w talii o 4 cm.
Odchudzanie:
Redukcja masy ciała przynosi zauważalną poprawę jeżeli chodzi o powikłania fizyczne, metaboliczne, endokrynologiczne czy psychologiczne. Już zmniejszenie masy ciała o 10 kg powoduje:
-Spadek umieralności ogólnej o 20%.
-Zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów o 40%.
-Zmniejszenie umieralności z powodu cukrzycy o 30%.
-Zmniejszenie ciśnienia skurczowego o 10 mmHg a rozkurczowego o 20 mmHg.
-Zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego o 10%.
-Zmniejszenie stężenia trójglicerydów o 30%.
-Wzrost "dobrego" cholesterolu HDL o 8%.
-Zmniejszenie wagi ciała powoduje wzrost ryzyka chorób pęcherzyka żółciowego oraz osteoporozy.
Nie zaleca się odchudzania w czasie ciąży, gdyż może doprowadzić w pierwszych 12 tygodniach ciąży do rozwoju wad układu nerwowego a w późniejszym okresie do urodzenia dziecka z niską masą ciała. Przyrost masy ciała kobiety w ciąży wynosi około 12 kg a u kobiety otyłej powinien wynosić około 6 kg.
źrodło: MEDICOVER
Moje zmagania z gubieniem smalcu.. http://www.sfd.pl/Haste_/_redukcja_/_nie_ma_opierdzielania_siea!-t1004828.html
Krzysztof Piekarz
