andreo
Liczne badania doświadczalne prowadzone na
modelach zwierzęcych, jak również badania kliniczne
z udziałem pacjentów z nadciśnieniem tętniczym
wskazują na ochronne działanie antyoksydantów.
Do znanych antyoksydantów, oprócz witamin C i E,
Martynowicz i wsp. Rola stresu oksydacyjnego w patogenezie nadciśnienia tętniczego
należą beta-karoten, ubichinon, glutation oraz tauryna,
flawonoidy, likopen i fitoestrogeny.
Witamina C oraz tauryna normalizują stężenie
ET-1 oraz NO u palaczy tytoniu . Witaminy C
oraz E hamują wzrost komórek mięśni gładkich i
sprzyjają reendotelizacji w hodowlach komórkowych
oraz hamują rozplem komórek mięśni gładkich i zapobiegają
destrukcji komórek śródbłonka wywołanej
przez ox-LDL. Potwierdza to ochronną rolę tych antyoksydantów
przed miażdżycą . Witaminy C i
E normalizują także aktywność śródbłonkowej syntazy
tlenku azotu oraz NADPH oksydazy będących
głównymi źródłami O2·- w komórkach śródbłonka.
Witamina C sprzyja syntezie tlenku azotu przez zapobieganie
utlenianiu tetrahydrobiopteryny, kofaktora
NOS . Witamina E zmniejsza oksydację
cholesterolu frakcji LDL i tym samym działa jako
inhibitor procesu aterogenezy . Podawanie antyoksydantów:
cynku w dawce 200 mg, 500 mg witaminy
C, 600 jm. witaminy E i 30 mg b-karotenu
przez 8 tygodni obniża wartości ciśnienia tętniczego
zarówno u pacjentów z nadciśnieniem, jak i u osób z
prawidłowym ciśnieniem tętniczym.
Podawanie tauryny w stężeniu 2% w wodzie do
picia szczurom z eksperymentalną cukrzycą zopobiega
wzrostowi ciśnienia tętniczego i zmniejsza hiperinsulinemię
. Tauryna działa również kardioprotekcyjnie,
zmniejszając przerost mięśnia sercowego u
szczurów karmionych dietą z dużą zawartością chlorku
sodu . Suplementacja tauryny w dawce 6 g/d.
przez 7 dni powoduje obniżenie wartości ciśnienia
tętniczego u pacjentów z samoistnym nadciśnieniem.
Hipotensyjne działanie tauryny, badane na modelach
zwierzęcych oraz u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym,
wynika prawdopodobnie z jej hamującego
wpływu na hiperaktywny układ sympatyczny .
Mimo że flawonoidy są znane ze swojego działania
antyoksydacyjnego, nie stwierdzono istotnych
zmian wartości ciśnienia tętniczego u pacjentów regularnie
pijących zieloną lub czarną herbatę (w ilości
czterech filiżanek dziennie) . U osób pijących
więcej niż 5 filiżanek zielonej herbaty dziennie
stwierdzono jednak mniejszą zachorowalność
na udar mózgu trakcie 4-letniej obserwacji . Jest
prawdopodobne, że działanie zielonej herbaty jest
zależne od dawki flawonoidów i jej ochronne działanie
obserwuje się u pacjentów pijących powyżej 5
filiżanek dziennie. Fitoestrogeny są również znanymi
antyoksydantami. Główny fitoestrogen obecny
w ziarnie soi — daidzeina — oraz genisteina i
resweratrol zmniejszają uszkodzenie nici DNA u
szczurów z samoistnym nadciśnieniem oraz zwiększają
wewnątrzkomórkowe stężenie zredukowanego
glutationu .
Obniżenie wytwarzania O2·-, wzrost uwalniania
NO z płytek krwi i tym samym efekt antyagregacyjny,
można uzyskać dzięki stosowaniu inkubacji hodowli
komórkowych płytek krwi z flawonoidami uzyskanymi
z soku z czerwonych winogron. Potwierdza to ich
funkcję miażdżycoochronną, znaną do tej pory z badań
nad działaniem czerwonego wina.
Mimo że liczne badania doświadczalne wskazują
na chroniące przed miażdżycą i hipotensyjne działanie
antyoksydantów, wyniki prospektywnych badań klinicznych
nie potwierdziły jednoznacznie skuteczności
stosowania antyoksydantów w prewencji pierwotnej
i wtórnej [badania CHAOS (Cambridge Heart
Antioxidant Study), HOPE (The Heart Outcomes
Prevention Evaluation), GISSI-Prevenzione (Gruppo
Italiano per lo Studio della Sopravvivvenza nell’Infarto
Miocardico), SPACE (the Secondary Prevention
with Antioxidants of Cardiovascular Disease in End
Stage Renal Disease), HPS (The Heart Protection Study)].
W badaniu PPP (Collaborative Group of the
Primary Prevention Project PPP) nie stwierdzono hipotensyjnego
działania witaminy E w dawce 300 mg
dziennie u pacjentów leczonych z powodu samoistnego
nadciśnienia tętniczego . Również badanie
HOPE (The Heart Outcomes Prevention Evaluation)
nie potwierdziło ochronnego działania witaminy E
w dawce 400 jm. dziennie u pacjentów z miażdżycą
lub cukrzycą i co najmniej jednym z czynników ryzyka
choroby niedokrwiennej serca . Nie obserwowano
różnicy w wartościach ciśnienia tętniczego
u pacjentów z wysokim ryzykiem udaru i raka żołądka,
u których stosowano suplementację witaminy C
w dawce 500 mg dziennie przez 5 lat . Badaniem
CHAOS, spełniajacym kryteria randomizowanej
podwójnie ślepej próby, objęto ponad 2000 pacjentów
z udowodnionymi angiograficznie zmianami
arteriosklerotycznymi w tętnicach wieńcowych.
Stosowanie witaminy E (w dawce 400-800 jm.) obniżało
współczynnik ryzyka śmierci z przyczyn sercowo-
naczyniowych i zawału serca niepowikłanego
zgonem. Jednak nie stwierdzono istotnych różnic w
zaawansowaniu zmian miażdżycowych między grupami
przyjmującymi witaminę i placebo oraz nie
osiągnięto w badaniu CHAOS statystycznej istotnie
zależności między przyjmowaniem witaminy E a
zgonem z przyczyn sercowo-naczyniowych, a nawet
zaobserwowano odwrotną korelację . Z kolei w
innym randomizowanym, powójnie ślepym badaniu
obserwowano obniżenie ciśnienia u pacjentów leczonych
witaminą C . Także badanie GISSI (z witaminą
E stosowaną w dawce 300 mg/d.) sugeruje
brak wpływu stosowania witaminy E na ryzyko wystąpienia
zdarzeń sercowo-naczyniowych. W
grupie pacjentów hemodializowanych.
gólnie narażonych na działanie stresu oksydacyjnego,
podawanie witaminy E w wysokiej dawce 800
jm., zmniejszyło ryzyko wystąpienia zawału serca,
ale nie wpłynęło na ryzyko zgonu . Również badanie
HPS nie potwierdziło korzyści ze stosowania
antyksydantów (witaminy E w dawce 600 mg/d., witaminy
C 250 mg/d. oraz betakarotenu 20 mg/d.) u
pacjentów z rozpoznaną chorobą niedokrwienną lub
cukrzycą.
Obserwuje się zatem znaczące rozbieżności w wynikach
badań doświadczalnych i epidemiologicznych,
potwierdzających korzystne działanie antyoksydantów,
oraz badań interwencyjnych, które z kolei
nie potwierdziły korzyści płynących z ich stosowania.
Rozbieżności te mogą wynikać z braku kryteriów
biochemicznych pozwalających na włączenie
pacjentów do badania, braku zróżnicowania dawki
antyoksydantów oraz interakcji z innymi lekami (np.
statynami). Prawdopodobnie pacjenci z niedoborem
antyoksydantów odnoszą znacznie większą korzyść
z ich suplementacji od pacjentów z ich prawidłowym
stężeniem. Właściwe więc byłoby oznaczenie u
pacjentów przed rozpoczęciem badania wskaźników
stresu oksydacyjnego, na przykład stężenia izoprostanów
w moczu, i w zależności od wyniku zróżnicowanie
dawki antyoksydantu. www.nt.viamedica.pl
modelach zwierzęcych, jak również badania kliniczne
z udziałem pacjentów z nadciśnieniem tętniczym
wskazują na ochronne działanie antyoksydantów.
Do znanych antyoksydantów, oprócz witamin C i E,
Martynowicz i wsp. Rola stresu oksydacyjnego w patogenezie nadciśnienia tętniczego
należą beta-karoten, ubichinon, glutation oraz tauryna,
flawonoidy, likopen i fitoestrogeny.
Witamina C oraz tauryna normalizują stężenie
ET-1 oraz NO u palaczy tytoniu . Witaminy C
oraz E hamują wzrost komórek mięśni gładkich i
sprzyjają reendotelizacji w hodowlach komórkowych
oraz hamują rozplem komórek mięśni gładkich i zapobiegają
destrukcji komórek śródbłonka wywołanej
przez ox-LDL. Potwierdza to ochronną rolę tych antyoksydantów
przed miażdżycą . Witaminy C i
E normalizują także aktywność śródbłonkowej syntazy
tlenku azotu oraz NADPH oksydazy będących
głównymi źródłami O2·- w komórkach śródbłonka.
Witamina C sprzyja syntezie tlenku azotu przez zapobieganie
utlenianiu tetrahydrobiopteryny, kofaktora
NOS . Witamina E zmniejsza oksydację
cholesterolu frakcji LDL i tym samym działa jako
inhibitor procesu aterogenezy . Podawanie antyoksydantów:
cynku w dawce 200 mg, 500 mg witaminy
C, 600 jm. witaminy E i 30 mg b-karotenu
przez 8 tygodni obniża wartości ciśnienia tętniczego
zarówno u pacjentów z nadciśnieniem, jak i u osób z
prawidłowym ciśnieniem tętniczym.
Podawanie tauryny w stężeniu 2% w wodzie do
picia szczurom z eksperymentalną cukrzycą zopobiega
wzrostowi ciśnienia tętniczego i zmniejsza hiperinsulinemię
. Tauryna działa również kardioprotekcyjnie,
zmniejszając przerost mięśnia sercowego u
szczurów karmionych dietą z dużą zawartością chlorku
sodu . Suplementacja tauryny w dawce 6 g/d.
przez 7 dni powoduje obniżenie wartości ciśnienia
tętniczego u pacjentów z samoistnym nadciśnieniem.
Hipotensyjne działanie tauryny, badane na modelach
zwierzęcych oraz u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym,
wynika prawdopodobnie z jej hamującego
wpływu na hiperaktywny układ sympatyczny .
Mimo że flawonoidy są znane ze swojego działania
antyoksydacyjnego, nie stwierdzono istotnych
zmian wartości ciśnienia tętniczego u pacjentów regularnie
pijących zieloną lub czarną herbatę (w ilości
czterech filiżanek dziennie) . U osób pijących
więcej niż 5 filiżanek zielonej herbaty dziennie
stwierdzono jednak mniejszą zachorowalność
na udar mózgu trakcie 4-letniej obserwacji . Jest
prawdopodobne, że działanie zielonej herbaty jest
zależne od dawki flawonoidów i jej ochronne działanie
obserwuje się u pacjentów pijących powyżej 5
filiżanek dziennie. Fitoestrogeny są również znanymi
antyoksydantami. Główny fitoestrogen obecny
w ziarnie soi — daidzeina — oraz genisteina i
resweratrol zmniejszają uszkodzenie nici DNA u
szczurów z samoistnym nadciśnieniem oraz zwiększają
wewnątrzkomórkowe stężenie zredukowanego
glutationu .
Obniżenie wytwarzania O2·-, wzrost uwalniania
NO z płytek krwi i tym samym efekt antyagregacyjny,
można uzyskać dzięki stosowaniu inkubacji hodowli
komórkowych płytek krwi z flawonoidami uzyskanymi
z soku z czerwonych winogron. Potwierdza to ich
funkcję miażdżycoochronną, znaną do tej pory z badań
nad działaniem czerwonego wina.
Mimo że liczne badania doświadczalne wskazują
na chroniące przed miażdżycą i hipotensyjne działanie
antyoksydantów, wyniki prospektywnych badań klinicznych
nie potwierdziły jednoznacznie skuteczności
stosowania antyoksydantów w prewencji pierwotnej
i wtórnej [badania CHAOS (Cambridge Heart
Antioxidant Study), HOPE (The Heart Outcomes
Prevention Evaluation), GISSI-Prevenzione (Gruppo
Italiano per lo Studio della Sopravvivvenza nell’Infarto
Miocardico), SPACE (the Secondary Prevention
with Antioxidants of Cardiovascular Disease in End
Stage Renal Disease), HPS (The Heart Protection Study)].
W badaniu PPP (Collaborative Group of the
Primary Prevention Project PPP) nie stwierdzono hipotensyjnego
działania witaminy E w dawce 300 mg
dziennie u pacjentów leczonych z powodu samoistnego
nadciśnienia tętniczego . Również badanie
HOPE (The Heart Outcomes Prevention Evaluation)
nie potwierdziło ochronnego działania witaminy E
w dawce 400 jm. dziennie u pacjentów z miażdżycą
lub cukrzycą i co najmniej jednym z czynników ryzyka
choroby niedokrwiennej serca . Nie obserwowano
różnicy w wartościach ciśnienia tętniczego
u pacjentów z wysokim ryzykiem udaru i raka żołądka,
u których stosowano suplementację witaminy C
w dawce 500 mg dziennie przez 5 lat . Badaniem
CHAOS, spełniajacym kryteria randomizowanej
podwójnie ślepej próby, objęto ponad 2000 pacjentów
z udowodnionymi angiograficznie zmianami
arteriosklerotycznymi w tętnicach wieńcowych.
Stosowanie witaminy E (w dawce 400-800 jm.) obniżało
współczynnik ryzyka śmierci z przyczyn sercowo-
naczyniowych i zawału serca niepowikłanego
zgonem. Jednak nie stwierdzono istotnych różnic w
zaawansowaniu zmian miażdżycowych między grupami
przyjmującymi witaminę i placebo oraz nie
osiągnięto w badaniu CHAOS statystycznej istotnie
zależności między przyjmowaniem witaminy E a
zgonem z przyczyn sercowo-naczyniowych, a nawet
zaobserwowano odwrotną korelację . Z kolei w
innym randomizowanym, powójnie ślepym badaniu
obserwowano obniżenie ciśnienia u pacjentów leczonych
witaminą C . Także badanie GISSI (z witaminą
E stosowaną w dawce 300 mg/d.) sugeruje
brak wpływu stosowania witaminy E na ryzyko wystąpienia
zdarzeń sercowo-naczyniowych. W
grupie pacjentów hemodializowanych.
gólnie narażonych na działanie stresu oksydacyjnego,
podawanie witaminy E w wysokiej dawce 800
jm., zmniejszyło ryzyko wystąpienia zawału serca,
ale nie wpłynęło na ryzyko zgonu . Również badanie
HPS nie potwierdziło korzyści ze stosowania
antyksydantów (witaminy E w dawce 600 mg/d., witaminy
C 250 mg/d. oraz betakarotenu 20 mg/d.) u
pacjentów z rozpoznaną chorobą niedokrwienną lub
cukrzycą.
Obserwuje się zatem znaczące rozbieżności w wynikach
badań doświadczalnych i epidemiologicznych,
potwierdzających korzystne działanie antyoksydantów,
oraz badań interwencyjnych, które z kolei
nie potwierdziły korzyści płynących z ich stosowania.
Rozbieżności te mogą wynikać z braku kryteriów
biochemicznych pozwalających na włączenie
pacjentów do badania, braku zróżnicowania dawki
antyoksydantów oraz interakcji z innymi lekami (np.
statynami). Prawdopodobnie pacjenci z niedoborem
antyoksydantów odnoszą znacznie większą korzyść
z ich suplementacji od pacjentów z ich prawidłowym
stężeniem. Właściwe więc byłoby oznaczenie u
pacjentów przed rozpoczęciem badania wskaźników
stresu oksydacyjnego, na przykład stężenia izoprostanów
w moczu, i w zależności od wyniku zróżnicowanie
dawki antyoksydantu. www.nt.viamedica.pl
Krzysztof Piekarz
