W całym układzie tego ćwiczenia i wielu jego technikach odnaleźć można pewne podobieństwo do chińskiego systemu walki Północy Shaolin. Ma on dużo odmiennych kombinacji, obrotów, podskoków i przysiadów. Y. Funakoshi wprowadził do tego kata pewne uproszczenia oraz zmienił jego nazwę na kanku (co znaczy „patrząc w niebo”).
Oprócz uprawianych obecnie form dai i sho istnieje również kusanku shiho, chibana no kusanku, koniyoshi no kusanku, chatanyara no kusanku. Najbardziej znane jest kusanku dai, które przedstawiane jest często jako pewna suma rodzajów i układów technik występujących w pięciu kata pinan.
Techniki wykonywane są kolejno jedna za drugą w odpowiednim rytmie i we właściwym kierunku. Kata naifanchi podobnie jak poprzednie znane jest i uprawiane w wielu stylach. Y. Funakoshi nazwał je tekki (co znaczy „pozycja jeźdźca” – od postawy, w której całe kata jest wykonywane). Twórca tych ćwieczeń nie jest znany. Praktykowane one były w szkołach Shuri i Tomari jeszcze przed kata pinan. Przeznaczone były dla początkujących jako ćwiczenia dolnych partii ciała, pasa, bioder i nóg. Oprócz tych form, które znane są i praktykowane obecnie w wielu różnych stylach, inne okinawskie kata zniknęły lub są ćwiczone tylko na Okinawie. Charakterystyczne dla tej grupy kata, które karateka wykonuje uzbrojony w kij lub w sai. Sai jest sztyletem o wygiętej gardzie, którym okinawczycy bronili się przed uderzeniami samurajskich mieczy. Sai była jedną z zakazanych broni podczas japońskiej okupacji Okinawy. Przykładem kata wykonywanego z sai jest tchiken-shitakaku-no-sai.
Wiele z tych ćwiczeń, które zostały przeniesione w XX wieku do Japonii uległy dość silnej ewolucji. Zmieniły się ich nazwy, niektóre techniki zostały zamienione na inne, w pewnych fragmentach kata zostały uproszczone i skrócone. Przykład zmian kata tradycyjnych dał sam Y. Funakoshi, a za jego przykładem inni mistrzowie z Okinawy, którzy zaczęli nauczać karate w Japonii po jego sukcesie. Funakoshi wstrząsnął tradycją, uprasczając stare kata, wnosząc układy prostsze i łatwiejsze do opanowania. Zerwał też z zasadą nauczania jednego kata przez minimum 3 lata. Wprowadził nową formę treningu kihon, w czasie której powtarzany był pojedynczy ruch lub prosta ich sekwencja – fragment określonego kata. Nazwy o brzmieniu bardziej chińskim, których zmianę zaproponował Funakoshi zostały zastąpione nazwami japońskimi, które szybko przyjęły się szczególnie w środkowej Japonii. Kontynuując uproszczenia stylu kata wprowadzone przez G. Funakoshiego jego syn Yoshitaka utworzył taiksyo-ku-no-kata oraz ten-no-kata, jedyne ćwiczenia formalne, które mogą być wykonywane z partnerem.
Niektóre szkoły (np. wado-ryu) wolały pozostać przy tradycyjnych formach (pinan, kusanku, wanshu, chinto). Jest to jednak tendencja zanikająca. Chociaż układy kata pochodzą z tego samego okinawskiego źródła, to jednak widać w wykonaniu, nauczaniu i interpretacji tych ćwiczeń znamiona określonego stylu. Różnice te podkreślają jedynie oryginalność stylu i nie przeszkadzają w zrozumieniu i prawidłowym kata.
Współczesne kata to formy tradycyjne i nowe ich opracowania, układy proste i skomplikowane. Jedne mają rozwijać szybkość i zręczność, inne kładą nacisk na siłę wykonywanych ruchów i kontrolę oddechu. Nazwy ich pochodzą od nazwiska twórcy (Kusanku, Jion), albo dotyczą tematu interpretacji (Bassai – zdobycie twierdzy, ni-sei-shi – 24 krok, jitte - 10 rąk, rohai – jasne lustro) bądź też odnoszą się do charakterystycznych ruchów zwierząt, których cechy zostały przeniesione do ćwiczenia (wanshu – jaskółka, chinto – żuraw na skale) itp.
Wszystkie kata rozpoczynają się od techniki obronnej. Inicjowanie ćwiczeń formalnych techniką blokującą podkreśla obronny charakter karate. Ćwiczący wykonuje kolejne techniki, które narzuca forma każdego kata. Kierunek, siła, szybkość i rytm ich wykonywania są również zdeterminowane układem całego ćwiczenia. Linie, po których porusza się ćwiczący, tworzą plan kata. Plan ten może mieć kształt litery H (taikyoiu-no-kata), litery T (heian godan), połaczonych liter H i T (kanku – sho), linii prostej (tekki) itd. Zachowanie planu kata pozwala zakończyć ćwiczenie w miejscu, w którym się je rozpoczęło. Jest to element podkreślający doskonałość formy każdego kata. Za wyjątkiem kata taikyoku i pinan (heian), w pozostałych układach występują często, oprócz technik atakujących i blokujących, tzw. Ruchy pośrednie. Ruchy te są elementami łączącymi poszczególne techniki podstawowe lub ich kombinacje. Zostały one włączone do niektórych kata dla zachowania rytmu lub linii symetrii układu. Pozostają przy tym w fizycznym i logicznym związku z interpretacją ćwiczenia. Jedną z najważniejszych funkcji ruchów pośrednich jest uzyskiwana dzięki nim tzw. Zgodność pozycji. Oznacza to, że ostatnia pozycja kata jest zgodna z pozycją początkową. Jest to również charakterystyczna cecha okinawskich tańców ludowych. Niektóre ruchy pośrednie są pozycjami walki, inne wywodzą się z ruchów tanecznych. Pierwszym ruchem w kata kusanku jest suirakan no kamae (postawa pijaka). Oznaczać on może obronę przed okrężnym uderzeniem oburącz.
N a sposób wykonywania kata wpływa wiele czynników. Decyduje o tym przede wszystkim zrozumienie całego układu, znajomość interpretacji, odpowiednie rozłożenie ważnych akcentów motorycznych (siły i szybkości) i rytmicznych, oraz stopień zaawansowania technicznego wykonującego. Różnica w wykonaniu uczniowskim i mistrzowskim jest widoczna nie tylko w sile, szybkości i dokładności poszczególnych technik, ale również w rytmie, w jakim następują po sobie pojedyncze ruchy i określone fragmenty układu. Rytym jest czasem wykonania pojedynczego ruchu w stosunku do czasu wykonania ruchu poprzedniego. Wynika on z interpretacji i jest wyrazem rozumienia kata. Zgodnie z rytmem i rodzajem wykonywanej techniki musi następować akcentowanie jej siły i szybkości. Dokładna synchronizacja wszystkich tych elementów pozwala dostrzec w kata symulację walki rzeczywistej.
Poza tym charakterystycznym dla każdego kata wykonaniem idealnym istnieje wiele różnych treningów sposobów wykonywania.
Podczas rozgrzewki lub poznawania nowego układu ruchy powinny być powolne, rozluźnione, swobodne. Inny sposób zakłada wykonywanie wszystkich ruchów w jednostajnym rytmie z silnym akcentowanie ich siły lub szybkości. Każdy ruch wykonywany jest oddzielnie.
Łączenie pojedynczych technik w kilkuelementowe ciągi i wykonywanie ich z siłą i szybkością charakterystyczna dla walki realnej jest podstawą odmiennego sposobu wykonywania. Można też wykonywać kata powoli, przy silnym napięciu wielu grup mięśniowych z głośnym i głębokim oddechem. Niekiedy możliwe jest również posługiwanie się dodatkowym sprzętem w czasie ćwiczenia (drobne obciążniki, kij itp.)
S. Egami poleca inne jeszcze sposoby trenowania kata. Mówi o dwóch typach treningowych wykonań kata. Jeden polega na bardzo szybkim wykonaniu całego układu (np. taikyoku shodan) w ciągu 5 sekund. Drugi natomiast na bardzo wolnym wykonaniu ćwiczenia – w zależności od rodzaju kata w 3,5,15 minut bez zatrzymywania ruchów.
Każdy ruch w kata powinien być wykonywany w następującej kolejności: najpierw oczy, potem nogi, a na końcu ręce. Czynności te wykonuje się płynnie i prawie jednocześnie. Ruchy te powinny być precyzyjne koordynowane w trakcie wykonywania ćwiczenia tak, by nie następowały przerwy lub zachwiania tej kolejności. Najpierw bowiem trzeba przeciwnika zobaczyć, później odwrócić się w jego kierunku, a dopiero po tym wykonać technikę. Należy jednak pamiętać, że bez względu na przyjęty sposób ćwiczenia istota treningu kata leży w wielokrotnym powtarzaniu całego układu i praktycznej znajomości jego interpretacji.
Istnieje kilka ogólnie sformułowanych zasad wskazujących na najważniejsze elementy prawidłowego wykonania każdego kata:
1. yoi-no-kisin – oznacza postawę gotowości i koncentracji konieczną do rozpoczęcia cwiczenia;
2. inyo- wskazująca na ruchy wyimaginowanych przeciwników i zaleca skupienie uwagi tak na ataku, jak i na obronie;
3. waza no kankyu – oznacza szybkość każdego ruchu kata;
4. tai no shinshuku – oznacza silne naprężenie lub rozluźnienie poszczególnych ruchów;
5. kokyu - mówi o kontroli i prawidłowości oddychania;
6. kensei – wskazuje na wydawany dwukrotnie podczas każdego kata okrzyk podkreślający ducha walki;
7. tyakugan – wskazuje na konieczność poznawania celowości wszystkich ruchów kata;
8. zanshin – oznacza ciągłą koncentrację na przejściu od jednego ruchu do drugiego. W zanshin umysł koncentruje się całkowicie na ruchach ciała. Stracić kontrolę własnego ruchu i ruchu przeciwnika oznacza stracić zanshin.
Uzasadnieniem rodzaju, kolejności i kierunku wykonywania wszystkich technik występujacych w kata jest interpretacja całego ćwiczenia. Wykonywane techniki blokujące, kontratakujące, szybkie przejście do przodu, obroty, wolne wykończenia niektórych ruchów są interpretowane jako kolejne etapy walki prowadzonej przez wykonującego kata z kilkoma przeciwnikami.
Kolejne sekwencje ruchów ułożone są w taki sposób, by przedstawiały najbardziej typowe sytuacje walki. Jasna interpretacja pozwala dokładniej poznać kata, znaczenie poszczególnych kombinacji technik, zmienności ich rytmu i kierunku. Pokazuje układy formalne jako walkę rzeczywistą. Pozwala poznać te sytuacje walki, które uznawane przez twórców kata za typowe i ważne stały się podstawą do opracowania i zakodowania ich w strukturze ćwiczeń formalnych.
Interpretowanie poszczególnych ruchów prowadzi do tworzenia przez ćwiczących tych sytuacji walki z których kata powstało. Interpretacja jest więc przejściem od indywidualnych ćwiczeń formalnych (kata) do różnorodnych ćwiczeń walki (kumite). Stanowi ona najprostsze i metodycznie najbardziej jasne przejście od jednej do drugiej formy treningu technicznego karate.
Przykłady
Trening kata rozpoczyna się od poznawania nowego układu. Na początku trzeba dokładnie opanować wszystkie ruchy. Ten etap nauczania kończy się z chwilą swobodnego i pewnego wykonywania całego kata. Ćwiczący nie może zastanawiać się juz nad rodzajem i kierunkiem następnego ruchu. Przejścia powinny być automatycznego. Po wstępnym opanowaniu formy kata należy przejść do jego treści.
Najlepiej jest uczyć interpretacji i rytmu kata jednocześnie. Poznawanie kolejnych fragmentów interpretacji powinno odbywać się przez odnoszenie ich do analogicznych fragmentów kata i uzasadnieniu przy tym nie tylko rodzaju występujących technik, ale również sposobu, kierunku i rytmu ich wykonywania. Właśnie sposób (szybko, wolno, mocno itp. ) i rytm wykonywania kolejnych ruchów jest odbiciem interpretacji i nadaje formie kata określoną treść.
Dobra znajomość interpretacji powinna być więc jednoznaczna z dobrą znajomością rytmu i dynamiki całego kata. Podobnie więc coraz doskonalsze wykonywanie kata będzie polegało na coraz wierniejszym oddaniu interpretacyjnych sytuacji walki w układzie indywidualnych ćwiczeń formalnych. Wynika z tego, że od momentu dokładnego poznania kata doskonalenie wykonywania całego ćwiczenia powinno odbywać się równolegle dwoma sposobami. Pierwszy z nich polega na wielokrotnym powtarzaniu kata w formie idealnej lub w wybranej formie treningowej. Drugi sposób natomiast polega na praktykowaniu różnorodnych ćwiczeń interpretacyjnych. Interpretację można ćwiczyć w małych grupach (3-6 osób) zachowując układ i ciągłość całego kata. Jeden z ćwiczących wykonuje bez przerw cały układ, natomiast partnerzy w roli jego przeciwników atakują go zgodnie z formą kata. Ten rodzaj ćwiczeń interpretacyjnych jest popularny szczególnie w pokazach kata. Inny rodzaj ćwiczeń interpretacyjnych prowadzi do treningu kihon-kumite lub jiju-kumite.
Z interpretacji całego kata wybiera się kilka prostych i charakterystycznych dla danego układu fragmentów. Wybrane sytuacje powinny ograniczać się do 2,3 lub 4 ruchów. Z tak wyodrębnionych fragmentów można tworzyć proste sytuacje walki, w których uczestniczy dwóch zawodników. W ten sposób ćwiczy się tylko najbardziej istotne fragmenty interpretacji. Ten rodzaj ćwiczeń jest efektywniejszy, gdyż angażuje bezpośrednio dwie osoby, a nie jak poprzednio, pięć lub sześc. Ponadto ćwiczeniom, w których bierze udział dwóch zawodników, łatwo jest nadać formę kihon-kumite lub jiji-ippon-kumite. W taki właśnie sposób poprzez interpretacje możliwe jest przejście od ćwiczeń kata do ćwiczeń walki kumite. Wszystkie opisane powyżej etapy poznawania i treningu kata zostaną teraz przedstawione na przykładzie taikyoku shodan. Układ ten należy do najprostszych, a zarazem najpopularniejszych ćwiczeń formalnych. G. Funakoshi twierdził, że systematycznie praktykowanie tego kata pozwoli ćwiczącemu zrozumieć, że w karate nie ma przewagi ten, kto pierwszy atakuje. Od tego ćwiczenia zaczyna się najczęściej naukę kata i wraca do niego często przez cały czas ćwiczeń kata.
Taikyoku shodan liczy w sumie 20 ruchów. Wykonywane są tylko dwie techniki:gedan-bari i oi-zuki-chudan. Przemieszczenia dokonywane są w pozycji zenkutsu-dachi. Nie występują tu żadne ruchy pośrednie. Plan kata ma kształt litery H. Czas wykonywania całego układu powinien mieścić się w granicach 30-45 sekund.
Kata rozpoczyna się z pozycji shizen-tai-hachiji-dachi i kończy się w tej samej pozycji i w tym samym miejscu na planie kata. Pierwszą techniką taikyoku shodan jest hidari-gedan-barai- natomiast drugą oizuki-chudan. Układ tych dwóch technik powtarza się przez całe kata. Rytym wykonywanych w taikyoku shodan technik wynika już z prostej dwuelementowej konwencji: obrona –gedan-barai, kontratak – oi-zuki. Kombinacja ta powtarza się przez całe kata. Oznacza to, że przerwy po wykonaniu ruchów parzystych, tzn. po zakończeniu sekwencji gedan-barai/oi-zuki, powinny być dłuższe niż po wykonywaniu ruchów nieparzystych. Niezależnie od tej zasady najdłuższe przerwy występują zawsze po kiai. Rytm taki potwierdza również interpretacja, gdzie co druga technika kata oznacza kontruderzenie i pokonanie jednego z atakujących (tori).
Wykonujący kata (ukete) broni się i atakuje zawsze w taki sam sposób. Zmienia się jednak za każdym razem kierunek akcji. Taikyoku jest kata o wyjątkowo prostej formie. Dwie techniki –gedan-barai i oi-zuki – połączone są w proste, dwuelementowe kombinacje bloku i kontrataku.
1.2 Tul
Tul jako układ formalny głównie odnosi się do Taekwondo.
Starożytne prawo Orientu było bardzo podobne do prawa Hamurabiego: "oko za oko, ząb za ząb" i było bardzo rygorystycznie przestrzegane, nawet jeśli śmierć spowodowana była przez przypadek. W takich okolicznościach, kiedy obecny system wolnej walki nie był jeszcze tak rozwinięty, niemożliwością było aby studenci sztuk walki mogli skutecznie ćwiczyć i rozwijać swoje umiejętności w realnej walce. W takim celu zostały stworzone systemy ćwiczeń wykorzystujące i rozwijające całą gamę ćwiczeń podstawowych (fundamentalnych). Właśnie układy formalne spełniają w Taekwon-Do taka rolę. Łączą ćwiczenia fundamentalne ataku i obrony w logiczne sekwencje. Ćwiczący wyobrażając sobie kilku bądź kilkunastu przeciwników, wykonuje różnorodne bloki, przejścia i kontrataki. Rozwijając przy tym poprawność techniczną, siłę dynamiczną, równowagę, kontrolę oddechu, rytm i płynność poruszania się, łączy to wszystko w jedną spójną całość. Układy formalne dają również jedyną możliwość kontynuowania rozwoju fizycznego w bardzo zaawansowanym wieku, kiedy ciało nie pozwala na forsowny trening efektownych technik.
Układy formalne są najistotniejszym elementem określającym poziom zaawansowania adepta. Są swoistym barometrem umiejętności i poziomu technicznego. Oprócz walorów praktycznych, układy formalne reprezentują jednocześnie niepodważalne piękno ruchu i techniki trudno spotykane w innych sztukach i systemach walki. Oglądając adepta Taekwon-Do prezentującego układy formalne na najwyższym poziomie ma się wrażenie oglądania swoistego przedstawienia, sztuki teatralnej, w której ćwiczący odgrywa główną rolę. Jednocześnie wykonując układ formalny możemy oderwać się od otaczającej rzeczywistości i zamknąć się w swoim własnym świecie mając wrażenie chwilowej, całkowitej izolacji, którą kończy głośny okrzyk na zakończenie wykonywania układu. Układy formalne to piękno sztuk walki, finezja i precyzja dopracowywane w najdrobniejszych szczegółach przez całe tysiąclecia.
Podczas wykonywania układów powinniśmy pamiętać o poniższych zasad:
· układ zaczyna się i kończy dokładnie w tym samym miejscu, jest to jeden z wyznaczników poprawności wykonania
· przez cały czas wykonywania układy należy utrzymywać poprawne pozycje i ustawienia ciała
· mięśnie powinny być napinane i rozluźniane w odpowiednich momentach
· poszczególne ruchy powinny być wykonywane rytmicznie lecz bez zbędnego napinania mięśni
· ruchy powinny być przyspieszane i zwalniane zgodnie z instrukcjami
· każdy układ powinien być opanowany do perfekcji zanim rozpocznie się naukę kolejnego
· adept powinien dokładnie znać cel każdego ruchu
· każda technika powinna być wykonywana z pełną dozą realizmu
· każda technika obrony i ataku powinna być wykonywana z taką samą siłą zarówno przez prawą jak i lewą rękę.
Wybrane układy formalne (tul)
· Saju-Jirugi (czyt. sadżo-czyrugi) i Saju-Makgi (czyt. sadżo-maki) nie są układami, a jedynie wprowadzeniem do układów.
· Chon-Ji (czyt. czon-dzin) - układ zawiera 19 elementów. Nazwa oznacza Niebo-ziemia.
· Dan-Gun (czyt. tan-gun) - układ składa się z 21 ruchów. Dan-Gun to legendarny założyciel Korei w 2333r. p.n.e.
· Do-San (czyt. do-san) - układ zwiera 24 elementy. Nazwa jest pseudonimem koreańskiego patrioty.
Won-Hyo (czyt. ło-nio) - układ zawiera 28 ruchów. Won-Hyo byt legendarnym mnichem, który wprowadził buddyzm do Korei około 686r. n.e.
· Yul-Gok (czyt. jul-gok) - układ posiada 38 elementów. Yul-Gok to pseudonim wielkiego koreańskiego filozofa i uczonego.
· Joong-Gun (czyt. czun-gun) - układ składa się z 32 elementów. Nazwa pochodzi od nazwiska koreańskiego patrioty Ahn Joong-Gun, korty zabił pierwszego Japońskiego gubernatora Korei.
· Toi-Gye (czyt. te-gie) - układ zawiera 37 ruchów. Toi-Gye to pseudonim stawnego koreańskiego uczonego Vi Hwang.
· Hwa-Rang (czyt. hła-rang) - układ składa się z 29 ruchów. Nazwa oznacza kwiat młodości. Były to oddziały chłopców (15-16 lat) dzięki, którym zjednoczono półwysep koreański po raz pierwszy.
· Choong-Moo (czyt. czung-mu) - układ zawiera 30 elementów. Choong-Moo to imię nadane admirałowi Vi Sun Sin.
1.3 Poomse
Ćwiczenia formalne są swoistą gramatyką taekwondo. Pokazują one, w jaki sposób łączyć pojedyncze uderzenia, bloki i kopnięcia w harmonijną całość wykonywaną w ściśle określonym porządku jako odpowiedź na atak ze strony kilku wyimaginowanych przeciwników.
Ćwiczenia formalne były rozwijalne przez wiele setek lat w celu przekazania doświadczeń mistrzów sztuk walki. Stanowiły również metodę treningową, gdyż do XX wieku wolna walka nie była praktykowana. Uczniowie uczyli się wtedy wyzwalać pełną siłę uderzenia, a odpowiednie protektory, chroniące przed tą destrukcyjną siłą, jeszcze nie zostały opracowane.
Poprzez pozornie niekończące się powtarzanie danego poomse (do pełnego zrozumienia jednego poomse) potrzeba co najmniej tysiąca powtórzeń) ćwiczący poznaje jego prawdziwą naturę. Zauważa nie tylko fizyczne korzyści płynące z takiego treningu, a więc poprawę równowagi ciała i koordynacji ruchowej, umiejętność wyzwalania pełnej siły oraz właściwą kontrolę oddechu, ale również zaczyna odkrywać wewnętrzną naturę poomse – jego aspekt medytacyjny. Ćwiczenia formalne są bowiem formą medytacji w ruchu i prowadzą również do szeroko rozumianego rozwoju duchowego. Poomse są tym, co powoduje, iż taekowondo nie jest jedynie sportem lub systemem obronnym, ale sztuką walki.
Rodzaje Poomse.
Taekwondo jest sztuką dynamiczną, która rozwija się i zmienia cały czas. Podobnie jest z poomse, które zmieniały się w trakcie rozwoju tej sztuki walki. Najstarszymi usystematyzowanymi ćwiczeniami formalnymi w taekwondo są dwadzieścia cztery ćwiczenia nazywane Hyong, opracowane przez mistrza Choi Hong Hi. W początkowym etapie rozwoju taekwondo Choi Hong Hi chciał, aby stały się one obowiązkowe dla wszystkich szkół taekwondo. Spowodowało to wiele nieporozumień w ruchu Koreańskiego Związku Taekwondo, gdyż inne szkoły również chciały mieć swój udział w opracowanych ćwiczeniach formalnych. Mistrza Choi Hong Hi zmuszono do ustąpienia, a następnie opracowano nowy zbiór ośmiu ćwiczeń formalnych noszących nazwę Palgue.
Nazwa Palgue nawiązuje do tradycji filozoficznych Wschodu. Jednym z najstarszych dzieł filozoficznych Wschodu jest „Księga Pzemian”, która opisuje między innymi osiem podstawowych fenomenów – Palgue, które w swym wzajemnym oddziaływaniu odzwierciedlają wszystkie procesy zachodzące w świecie.
Koncepcja Palgu obejmuje różne symbole, pojęcia i wyobrażenia, które kontrastują ze sobą jednocześnie tworząc harmonijną całość: niebo i ziemia, mężczyzna i kobieta, jasność i ciemność itp. Świat Palgue polega na ciągłych przemianach i wspólnym działaniu tych ośmiu podstawowych elementów.
Zastosowanie tej filozofii w taekwondo znajduje swój wyraz w ćwiczecniach Palgue. Poprzez te poomse uczeń poznaje podstawowe zasady taekwondo oraz ich charakterystyczne cechy związane z przemianą i współdziałaniem oraz konfliktem i harmonią. Zgodnie z tymi zasadami Palgue zawierają tradycyjne techniki, taekwondo oparte na sile lub szybkości oraz wykonywane po linii prostej lub po okręgu.
Z czasem mistrzowie głównych szkół taekwondo opracowali zbiór ośmiu nowych ćwiczeń formalnych odpowiadających kierunkowi rozwoju taekwondo. Te nowe poomse nazwano Taeguk – „tae” oznacza wielkość z „guk” wieczność. Nie posiadając formy, początku, ani końca, Taeguk symbolizuje pochodzenie wszelkiego bytu. W skład Taeguk wchodzi osiem podstawowych symboli uznawanych za osiem znaków władzy, z których cztery znajdują się godle państwowym Korei.
Ćwiczenia formalne Taeguk są tak ułożone, że diagramy ruchu (tzw. Ścieżki) odpowiadają swym kształtem tym symbolom. Od strony technicznej poomse Taeguk charakteryzują się tym, iż przygotowują do wolnej walki poprzez naukę wysokich postaw, szybkich ruchów, które są często połączone z obrotami ciała.
Na poziomie rozwoju mistrzowskiego ćwiczący mogą zapoznawać się z dwoma rodzajami ćwiczeń formalnych. Pierwsza grupa zawiera formy tradycyjne, zgodne z przekazem dawnych mistrzów. Ruchy zawarte w tych poomse zdają się wskazywać iż powstały w wyniku obserwacji natury i adoptowania sposobów walki stosowanych przez zwierzęta.
Druga grupa zawiera dziewięć ćwiczeń formalnych opracowanych przez Światową Federację Taekwondo w celu zachowania tradycyjnych technik taekwondo.
Ćwiczenia formalne są traktowane bardzo poważnie przez mistrzów taekwondo i dlatego stanowią główny element przy egzaminie na kolejne stopnie szkoleniowe i mistrzowskie (poomse Palgue i Teaguk zostały oficjalnie zatwierdzone przez Koreański Związek Taekwondo w 1967 roku).
Uczeń poznaje zawsze tylko te poomse, które odpowiada etapowi jego zaawansowania w sztuce taekwondo. Jedynie w ten sposób może dokładnie opanować zawarte w nim techniki oraz zrozumieć jego sens. Każde poomse jest zrozumiałe jedynie wtedy, gdy jest rozpatrywane jako całość, a nie jako zbiór oddzielnych technik. Jeśli poomse jest wykonywane bez udziału świadomych myśli dotyczących kolejności wykonywanych technik, to jest to znak, iż zostało ono opanowane. Dopiero wtedy można przejść do nauki kolejnego poomse.
W początkowej fazie nauki poomse należy pamiętać o następujących zasadach, dzięki którym poomse może być właściwie wykonane:
1. Naucz się na pamięć linii ruchów, sekwencji i kierunku technik w poomse;
2. Przyjmując właściwą postawę gotowości utrzymuj umysł w stanie spokoju, pewności siebie i gotowości do działania;
3. Poznając poomse wykonuj ruchy wolno i dokładnie. Stopniowo zwiększaj szybkość ruchu cały czas zachowując poprawne wykonanie technik;
4. Okrzyk powinien być głośny i ostry odzwierciedlając w ten sposób twoje nastawienie duchowe w trakcie wykonania poomse;
5. Wykonując obrót pamiętaj, że najpierw obraca się głowa. Najpierw musisz zobaczyć atak przeciwnika, aby móc wykonać prawidłową technikę obrony;
6. Cały czas utrzymuj wysoki poziom koncentracji uwagi i wyobrażaj sobie przeciwników wykonując poszczególne techniki;
7. Poruszając się pamiętaj o stałym utrzymywaniu ciała w stanie równowagi. Biodra i barki nie powinny zmieniać wysokości swego położenia w trakcie przechodzenia z jednej postawy w drugą.
8. Utrzymuj całe ciało w stanie rozluźnienia aż do końcowego momentu wykonania techniki. Dopiero wtedy napnij mięśnie wyzwalając całą siłę w tym krótkim momencie.
9. Poszczególne techniki w poomse wykonuj w tempie co sekundę z wyjątkiem ruchów, które są wykonywane wolno wraz z napięciem mięsni;
10. Pamiętaj o zakonczeniu poomse dokładnie w tym samym miejscu, z którego rozpocząłeś.
Ćwiczenia formalne, pomimo tak silnego związku z tym, co nazywamy sztuką walki, doczekały się również sportowej formy rywalizacji. Ktoś mógłby zauważyć, że jest to kolejny krok na drodze niszczenia prawdziwego charakteru taekwondo jako sztuki i przekształcenia go w sport. Jednakże nie jest. Powstała sytuacja paradoksalna – dzięki zawodom sportowym w poomse istnieje szansa zachowania taekwondo w tradycyjnej formie. Od czasu gdy taekwondo uzyskało niezwykła popularność jako dyscyplina sportowa coraz więcej ćwiczących nastawiło się tylko na poznawanie zasad wolnej walki i udział w turniejach. Włączenie taekwondo do programu Igrzysk Olimpijskich pogłębiło tę sytuację.
2. Jak nauka technik podstawowych (kihon) ma się do walki?
Nauczanie techniki karate rozpocząć się może tylko na bazie dobrego przygotowania ogólnego. Dlatego treningi techniczne poprzedzone są zajęciami ogólnorozwojowymi, których czas i intensywność zależna jest od wieku i wstępnego poziomu ogólnego przygotowania fizycznego zawodników. Harmonijny rozwój ogólny ćwiczących jest równie ważny przed, jak i po rozpoczęciu nauczania technicznego. O ile odpowiedni jego poziom wstępny pozwala na ukształtowanie techniki o tyle jego dalszy rozwój warunkuje doskonalenie techniki, jej szybkości i siły.
Kihon jest treningiem indywidualnym poświęconym wyłącznie nauczaniu i doskonaleniu wszystkich technik karate. Jest on nieodłącznie związany z praktykowanie karate. Dla początkującego stanowi praktycznie jedyną formę treningu, dla mistrzów jest chętnie praktykowanym wstępem po rozgrzewce do ćwiczeń kata i kumite. Kihon zaczyna się już w momencie nauki poszczególnych technik karate, ciągnie się przez setki i tysiące ich powtórzeń, łączenie pojedynczych technik w złożone kombinacje, aż po wybrane ćwiczenia specjalistyczne.
Nauka wszystkich technik i wykonywanie określonych ich sekwencji sprowadza się do wielokrotnego powtarzania tych samych ruchów. Liczne powtórzenia przy jednoczesnym eliminowaniu popełnianych błędów pozwalają osiągnąć dużą perfekcję ruchów i dalej rozwijać ich siłę, szybkość i wytrzymałość. Powtarzane są zarówno techniki pojedyncze, jak i złożone ich kombinacje. Łączenie technik w coraz dłuższe i trudniejsze układy odbywa się stopniowo, adekwatnie do umiejętności zawodników. Wykonywanie kombinacji jest trudniejsze niż wykonywanie technik pojedynczych, gdyż bardziej skomplikowane jest wtedy utrzymywanie tempa ruchów i rytmiczności oddechów.
Kihon może być wykonywany z różnymi akcentami motorycznymi. Odpowiednie akcentowanie określonych cech motorycznych nadaje wykonywanych ruchom pożądanych charakter. Raz będą to ćwiczenia szybkościowe, innym razem typowe ćwiczenia izometryczne. Zawsze jednak określony sposób wykonywania technik przyporządkowany jest ich specyfice. Ruch natomiast odbywa się wyłącznie w ramach kształtu poszczególnych technik.
Wykonywanie ćwiczeń kihon przez grupę zawodników przypomina zespołowe wykonywanie ruchów baletowo-gimnastycznych. Trenujący rozstawieni są w takiej odległości od siebie, by każdy mógł swobodnie wykonywać wymachy, wyrzuty rąk i nóg, obroty, skręty ciała, przejścia do przodu i do tyłu. Techniki wykonuje się równocześnie, na komendę, w seriach po 5, 10, 20, 30, 50, 100 i więcej powtórzeń. Przed każdą serią prowadzący zajęcia podaje rodzaj wykonywanej techniki i charakter ruchu (wolno, mocno, szybko). Następnie demonstruje poprawny sposób wykonania zadanej techniki i dalej w trakcie powtarzania jej przez ćwiczących koryguje popełnione przez nich błędy. Wszystkie techniki i ich kombinacje można wykonywać bądź w miejscu, bądź w ruchu. Jest to zasadniczy podział kihon: na ćwiczenia wykonywanie bez przemieszczania się i z przechodzeniem do przodu i do tyłu.
Celem kihon jest doprowadzenie do perfekcji techniki ucznia. Dlatego wszystkie ćwiczenia należy wykonywać starannie, wszystkie techniki w swej pełnej i doskonałej formie bez skrótów i uproszczeń, które niekiedy występują w kumite.
Pierwsze treningi techniczne karate są najczęściej treningami sonoba-kihon. Poznawanie technik odbywa się najpierw przez śledzenie i powtarzanie najważniejszych faz ruchu, później przez łączenie ich w jeden skoordynowany z resztą ciała, technicznie poprawny i ekonomiczny ruch. Wbrew pozorom wstępne nauczanie technik nie należy do najprostszych ćwiczeń sonoba-kihon. Dla prowadzącego trudny jest umiejętny podział każdej technik na odpowiednie fragmenty i zaakcentowanie najtrudniejszych dla niej elementów. Liczne powtórzenia (100, 200 i więcej) pojedynczych technik utrwalają ich kształt i wytwarzają pewien automatyzm ruchu tzn. zdolność wykonywania techniki bez kontrolowania poprawności jej kształtu.
Kihon jest tą formą, od której zaczyna się trening techniczny i która praktykowana jest również później przez cały okres treningów karate. Jest treningiem doskonalącym warsztat każdego karateki. Trening w formie kihon nigdy się nie kończy, bo nie sposób znaleźć jasną granicę perfekcji technicznej. Z każdym sposobem wykorzystywania techniki karate związany jest nieodłącznie element ruchu.. Każdej formie aplikacji techniki towarzyszy przejście do przodu, cofnięcie się lub obrót. Dlatego sonoba-kihon jest tylko pewnym wstępem do ćwiczeń ido-kihon, wykonywania pojedynczych technik i ich kombinacji w ruchu. Z kolei dobre opanowanie podstaw ido-kihon pozwala przejść dalej do wstępnych ćwiczeń kata i kumite. Trening ten daje możliwość wprowadzania i rozwoju coraz trudniejszych układów kata i kumite.
Kihon jako trening postaw techniki karate nie ogranicza się tylko do powtarzania kombinacji technicznych. Często zachodzi potrzeba wprowadzania ćwiczeń przygotowujących do pewnych kombinacji lub ćwiczeń uwypuklających niektóre momenty poszczególnych sekwencji ruchów. Inne z kolei ćwiczenia wprowadzane są po to, aby lepiej kształtowały pożądane cechy motoryczne. Ćwiczenia te są również ćwiczeniami ściśle technicznymi.
Kopanie przez pas zawieszony na odpowiedniej do rodzaju kopnięcia wysokości wyrabia odruch wysokiego unoszenia kolan w fazie wyprowadzania techniki. Pokonywanie oporu, jaki stawia przy przechodzeniu w zenkutsu-dachi rozciągnięty na wysokości bioder pas, każe wypchnąć biodra do przodu i zmusza nogę zakroczną do dynamicznej pracy. Jeżeli pas założony wokół bioder partnera i przywiązany z jednej strony do naszego pasa będziemy przyciągali w momencie wykonywania gyaku-zuki, to pomoże to synchronizować rotację bioder z ruchem ręki cofającej się przy uderzeniu. Ćwiczenie to zwiększa też w pewnym stopniu zakres ruchu rotacyjnego bioder. Pokonywanie oporu, jaki stawia partner naszej ręce w trakcie wyprowadzania ciosu jest prostym ćwiczeniem siłowym w którym ruch rąk odbywa się w ramach kształtu techniki. W latach późniejszych układy te koncentrują się bardziej na rozwoju szybkości prostych technik atakujących i zwiększaniu elastyczności ruchów ciała.
Podsumowując, sam Kihon w walce niewiele da, gdyż potrzebna jest tutaj praktyka i obycie w starciu z przeciwnikiem. Mając jednak podstawy możemy kształcić się dalej, doskonalić technikę wyprowadzania ciosów i obrony, a wtedy kihon pomoże, by stawać się coraz doskonalszym zawodnikiem. Mówiąc kolokwialnie, będziemy mogli kopnąć wyżej, silniej, szybciej, będziemy poruszać się dzięki temu pewnie, wykształcone w trakcie nauki podstaw odruchy pozwolą nam zachowywać się niemal automatycznie w trakcie zagrożenia. Kihon stanowi tutaj tylko podstawę, ale wszyscy wiemy, że bez podstaw nie ma postępów, bez fundamentów nie zbudujemy domu.
3. W jaki sposób rozwijały się dalekowschodnie Sztuki walki w dwudziestym wieku?
3.1 Karate
W roku 1922, kiedy Gichin Funakoshi (1868 - 1957), uczeń mistrzów Azato i Itosu dał publiczny pokaz karate w Tokio. Spotkało się to z takim zainteresowaniem, że Funakoshi nie wrócił na Okinawę lecz pozostał w Tokio i nauczał karate. Dzięki jego kulturze zaakceptowano karate i dołączono do japońskich sztuk walki budo. Wybudowano pierwszy w Tokio dom do treningów – dojo. Po sukcesie Funakoshi na główne wyspy przybywali inni mistrzowie Karate rozwinęło się w latach trzydziestych w całej Japonii najpierw na uniwersytetach, później w ośrodkach militarnych. Zmieniono nazwy kata na czysto japońskie, uproszczono ich ruchy, usystematyzowano, zmieniono szereg pozycji, zaczęto ćwiczyć praktyczne zastosowanie kata w parach, przechodząc powoli najpierw do aranżowanej walki a później do wolnej walki. Młodym ludziom przestało wystarczać praktykowanie kata, odwieczny sposób nauki karate na Okinawie. Na wzór judo niektórzy zaczęli myśleć o sportowym aspekcie karate. Funakoshi i większość starych mistrzów z Okinawy byli temu przeciwni uważając, że wypaczy to psychikę karateka. Pod koniec życia Funakoshi został prezydentem Japan Karate Association, nie zdając sobie prawdopodobnie sprawy, że organizacja ta została stworzona głównie dla przekształcenia karate w sport.
W roku jego śmierci rozegrano pierwsze mistrzostwa Japonii.Japoński okres rozwoju karate przyniósł, na wzór innych sztuk podział na stopnie szkoleniowe kyu i mistrzowskie dan. Był to ważny krok w usystematyzowaniu wiedzy karate, która na Okinawie nie była spisywana, a wielu mistrzów nie znało się wzajemnie i zabierało swoje tajemnice do grobu. Karate na Okinawie nigdy nie było tak jawne i powszechne. Dochodziło w przeszłości do absurdów (w naszym, współczesnym rozumieniu) - oto jeden ze słynnych mistrzów Okinawy, Choki Motobu, zwany Małpą urodził się jako trzeci syn w rodzinie, w której uczono rodzinnego stylu karate tylko syna pierworodnego. Próbował podglądać, później ćwiczył samodzielnie, wdawał się w bójki, odwiedzał różnych mistrzów, którzy dla jego reputacji niespokojnego ducha nie bardzo chcieli go uczyć aż w końcu wyjechał do Kyoto, gdzie stoczył pojedynek z zagranicznym zawodowym bokserem pokonując go z łatwością. To zdarzenie opisane w gazetach przyniosło mu sławę. Nie ustawał w praktyce karate do końca życia, pozostając wielką indywidualnością. Tymczasem jego starszy brat, Choyu Motobu po latach złamał tradycje rodzinne i zaczął nauczać innych i to spoza rodziny. Jego uczeń, Seikichi Uehara założył Motobu-ryu a Choki Motobu nigdy tego stylu nie ćwiczył! Rok 1964 i olimpiada w Tokio wydawały się milowym krokiem na drodze rozwoju karate. Po raz pierwszy rozdano medale olimpijskie w judo i stworzono nadzieje dla karate pod warunkiem unifikacji stylów i przepisów walk sportowych. W tym celu powstała organizacja skupiająca 4 wielkie style japońskie i dziesiątki mniejszych - All-Japan Karate-do Federation.
Dotkliwym ciosem dla karate była druga wojna światowa - zginęło wielu mistrzów, szczególnie na Okinawie, gdzie toczyły się ciężkie walki. Jednym z warunków kapitulacji był zakaz uczenia japońskich sztuk walki w szkołach - Amerykanie obawiali się odrodzenia ducha imperialistycznego w Japonii. O karate jednak nie słyszeli, toteż ruch ten odrodził się o wiele wcześniej szczególnie po powrocie Funakoshi do Tokio. Amerykańscy oficerowie stacjonujący w Japonii byli pierwszymi uczniami karate z innego kontynentu. W szkoleniu amerykańskich żołnierzy szczególnie aktywny był jeden z uczniów Funakoshi, Masatoshi Nakayama (1913 - 1987), który ponad trzydzieści lat stał na czele Japan Karate Association, rozwinął karate sportowe i spopularyzował styl Shotokan na całym świecie wysyłając dobrze wyszkolonych instruktorów, z których większość już od wielu lat stoi na czele światowych organizacji (ruch Shotokan rozpadł się obecnie). Duży udział w rozwoju karate jako sportu, co okazało się najlepszym środkiem popularyzacji na świecie .W 1970 roku powstała największa organizacja karate World Union of Karatedo Organizations, której prezydentem został multimilioner Ryoichi Sasakawa. Niestety na mistrzostwach i kongresie w Paryżu doszło do rozłamu, co doprowadziło do powstania konkurencyjnej, o nieco odmiennych zasadach International Amateur Karate Federation, którą wspierał Nishiyama.
Warunek unifikacji, postawiony przez Komitet Olimpijski nie został zrealizowany. W latach osiemdziesiątych rozmowy o zjednoczeniu tych dwóch organizacji nasiliły się, nawet rozegrano wspólny puchar świata w Budapeszcie, ale nie minęło wiele czasu a Nishiyama stanął na czele ITKF, organizacji która odróżnia się od WUKO przepisami sportowymi i nazwą "traditional karate" przy używaniu dla WUKO nazwy "modern karate", co jest o tyle mylące, że przez tradycyjne karate rozumie się zazwyczaj karate niesportowe, sztukę walki a zarówno zawodnicy ITKF jak i część zawodników WUKO ćwiczą jeden styl Shotokan. W każdym razie szanse na status sportu olimpijskiego znowu się oddaliły. Ostatnie pertraktacje z MKOL i utworzenie pod koniec 1993 roku Światowej Federacji Karate znowu stwarzają nadzieje na karate jako dyscyplinę olimpijską, choć wielu uważa , że przyniesie to więcej szkody niż pożytku... Na wszystkie podziały w karate należy patrzeć z pewnym dystansem. Granice między karate tradycyjnym, z Okinawy a sportowym są również płynne - oto mistrzem świata w konkurencji kata został Tsuguo Sakumoto, uczeń mistrza Kenko Nakaima, który naucza na Okinawie rodzinnego stylu Ryuei-ryu, stworzonego w XIX wieku prze Norisatu Nakaima.
3.2 Taekwondo
W 1909 roku rozpoczęła się okupacja Korei przez wojska japońskie. Armia koreańska została rozwiązana, a uprawianie koreańskich sztuk walki było zabronione i karane długoletnim więzieniem lub śmiercią. W owych czasach taekwondo uprawiano nocą, na pustkowiach, przekazywane z ojca na syna. Żyjący wtedy mistrzowie sztuk walki włączyli do swego treningu elementy japońskich metod, gdyż jedynie kendo i judo były oficjalnie dozwolone. Wielu mistrzów opuściło rodzinny kraj i wyjechało do Chin i Japonii, by tam kształcić się dalej.
W sierpniu 1945 roku Korea uzyskała niepodległość, z tym że państwo było podzielone na dwie strefy wpływów – Armii Czerwonej i armii amerykańskiej. Po trzydziestu latach niewoli Koreańczycy mogli ponownie zająć się rozpowszechnianiem własnej kultury, w tym również sztukami walki, które były teraz praktykowane jawnie. Ale okres tajnego rozwoju taekwondo pozostawił trwałe ślady. Systemy te były rozbite na wiele odmian. Nowe szkoły oraz nazwy dla uprawianych tam systemów walki mnożyły się jak przysłowiowe grzyby po deszczu, a każdy z mistrzów założycieli szkoły uważał, że jego system jest najlepszy. Olbrzymia ilość szkół doprowadziła do sytuacji, w której koniecznością stało się ich połączenie i wspólne działanie. Jedynie to mogło zapewnić skoordynowany rozwój koreańskiej sztuki walki. Z organizacyjnego rozgardiaszu pierwsza otrząsnęła się szkoła Moodukkwan kierowana przez Hwang Ki. Zorganizował on w roku 1953 roku Związek Tansgoodo.
W 1955 roku doszło do spotkania większości koreańskich mistrzów sztuk walki, w celu opracowania programu wspólnych działań. Nowemu ujednoliconemu ruchowi postanowiono dać jedną nazwę. Wybrano propozycję mistrza Choi Hong Hi – nazwę taekwondo. Skodyfikowano również nazwy technik oraz ćwiczenia formalne. Trzy główne szkoły zaakceptowały ten wybór, pozostałe nie przyłączyły się.
W czerwcu 1960 roku Hwang Ki założył nową organizację – Koreański Związek Soobakdo. Trzy miesiące później grupa związana z taekwondo podjęła próbę połączenia z organizacją mistrza Hwang Ki. W sierpniu 1960 zorganizowano Koreański Związek Taesoodo. Nowa nazwa powstała z połączenia nazw poprzednich organizacji :”Tae” z nazwy taekwondo, „soo” z nazwy soobakado i tangssoodo. Orgazniacja ta została uznana przez koreańskie władze sportowe. W 1965 roku zmieniła na zwę na Koreański Związek Taekwondo.
W latach sześćdziesiątych rozpoczęła się prawdziwa eksplozja zainteresowania taekwondo. Grupy pokazowe wyjechały najpierw do USA, a następnie do Tajlandii, Malezjii, Wietnamu, krajów Europy Zachodniej i Kanady. W 1963 roku miał nawet miejsce pokaz taekwondo w gmachu ONZ. Wielu koreańskich mistrzów opuszczało ojczyznę, aby nauczać taekwondo w innych krajach. Powstała konieczność kierowania działalnością poza granicami Korei. W 1965 roku ówczesny prezydent Koreańskiego Związku Taekwondo mistrz Choi Hong Hi (9 dan) zorganizował Międzynarodową Federację Taekwondo i został jej prezydentem. Zadaniem tej organizacji było wysyłanie instruktorów taekwondo zarówno w Korei, jak i na świecie.
W póżniejszych latach z inicjatywy Un Yong Kim, prezydenta KZT postanowiono zbudować centrum taekwondo na wzór japońskiego Kodokanu – centrum światowego judo. Pod koniec 1972 roku powstaje Kukkiwon – Szkoła Mistrzów i Światowe Centrum Taekwondo. Pawilon Kukkiwon znajduje się na szczycie wzgórza na przedmieściu Seulu i zajmuje powierzchnię 10 000 metrów kwadratowych. W dniach 25-27 maja 1973 roku zorganizowano tu 1 Mistrzostwa Świata w Taekwondo, w których wzięło udział 200 zawodników z 19 krajów.
28 maja 1973 roku oficjalnie zatwierdzono powstanie Światowej Federacji Taekwondo mającej za zadanie koordynowanie rozwoju taekwondo jako sportu o światowym zasięgu.
O wzrastającej sportowej popularności taekwondo świadczy ilość drużyn narodowych biorących udział w kolejnych, rozgrywanych co dwa lata, Mistrzostwach Świata.
Sportowe walory taekwondo zadecydowały o tym, że Światowa Federacja Taekwondo podjęła starania o włączenie taekwondo do programu Igrzysk Olimpijskich, aby następnie 17 lipca 1980 roku w trakcie 83 Sesji Ogólnej w Moskwie zostać uznaną przez MKOL. MKOL w trakcie 90 Sesji Ogólnej w Berlinie (2-6 czerwca 1985 roku) podjął decyzję o włączeniu taekwondo jako dysypliny pokazowej do programu XXIV Igrzysk Olimpijskich. Zwycięzcy otrzymają medale olimpijskie, choć punkty nie będą liczone w klasyfikacji ogólnej Olimpiady. Włączenie tej sztuki walki w poczet dyscyplin Olimpijskich jest ukoronowaniem szybkiego i niezwykle dynamicznego rozwoju taekwondo – narodowego sportu Korei.
4. 3 Judo
Judo swój rozwój i historię zawdzięcza Jigoro Kano (1860-1938), syna i wnuka samurajów o dużych zasługach dla rządu i cesarza.
Kano gruntownie przeanalizował kilka szkół jujutsu, myślać o uczynieniu ze sztuk samoobrony formuły tradycyjnej i nowoczesnej zarazem, możliwej jako rodzaj sportu. Nowa sztuka wyrosła więc nie tylko z osobistych doświadczeń jej twórcy i choć opierała się na fundamentach kilku najwybitniejszych metod jujutsu, stanowiła formę budo. Początkowo lekceważona idea transformacji dawnej sztuki samoobrony w uniwersalny sport, kulturę fizyczną o wielkich walorach i drogę uszlachetniania tak ciała jak ducha, stopniowo zyskała zainteresowanie. Judo krzepło, rośli uczniowie Kano, zaś wizja odrodzenia fizycznego i psychicznego zdrowia wzbudziła entuzjazm młodzieży uczęszczającej do ekskluzywnego gimnazjum, w którym Kano był profesorem literatury, a po serii pokazów zainteresowało się nią także środowisko uniwersyteckie.
Kano zakładając swoją szkołę liczył, że Kodokan stanie się rodzajem żywego skansenu praktyk bojowych, schronieniem dla ginących sztuk walki. Nie udało się uczynić z Kodokanu „Mekki jujutsu”. Powoli i stopniowo owe praktyki odradzały się, nie wchodząc jednak w obręb judo.
Śmierć Jigoro Kano, wówczas już członka parlamentu, w trakcie starań o nadanie „łagodnej sztuce” statusu olimpijskiego sportu, zakończyła drugi etap jej rozwoju. Tej wizji judo pozostali wierni jego uczniowie pierwszej generacji, współtwórcy triumfu judo w Japonii. Wysłali oni do różnych krajów najzdolniejszych propagatorów. W Europie, Ameryce, potem na kontynencie azjatyckim podbitym w dużej części przez Japończyków, a wreszcie w Australii i Afryce, judo stało się sportem znanym i cenionym. W samej Japonii liczba trenujących przekroczyła kilka milionów. W Anglii pionierem judo był Koizumi (7 dan), a we Francji – Kawaishi. Pierwszy założył słynne centrum w Londynie, Budokwai (1918), drugi opracował adaptowany do warunków europejskich system szkolenia, przez wiele lat obowiązujący na całym kontynencie.
Po powojennym okresie zakazu judo w czasach okupacji, rozpoczyna się epoka jego rozkwitu w skali międzynarodowej. W 1951 r. Powstaje Międzynarodowa Federacja Judo, a już w końcu lat 50. rozgrywane są mistrzostwa kontynentów. W początku lat 60. nie było jeszcze jednak jednolitego systemu rozgrywek. Na mistrzostwach Japonii nie uznawano ograniczeń wagowych, w Europie zaś zdobywano medale w 3 wagach i w 4 stopniach mistrzowskich (1-4 dan) bez limitu wagowego. Przeciw wprowadzaniu wag w judo protestowali przede wszystkim Japończycy, a także Anglicy, stwierdzający niezgodność tej innowacji z duchem judo i intencjami Jigoro Kano. Przypomniano, że niezwyciężony Shiro Saigo niewiele ważył, tak jak zawodnicy tej miary co Mifune i Nagaoka. Jednakże zwycięstwo olbrzymiego Holendra Geesinka w mistrzostwach świata i pierwsza klęska Japończyków w turnieju wszechwag na olimpiadzie w Tokio (1964) odebrała im absolutną wyłączność określania dalszych losów judo.
Od czasu igrzysk XX Olimpiady w Monachium (1972) sztuka stworzona w głównych zarysach przez Jigoro Kano weszła na stałe w skład igrzysk olimpijskich, a do dnia dzisiejszego jest jedyną reprezentantką azjatyckich sztuk obronnych na olimpiadach. Wiadomo, że szereg dyscyplin budo jaki i innych bojowych systemów Azji skłania się w ostatnich ku formule sportowej. Judo stanowi w tym względzie wzorzec, jako system najlepiej zaadoptowanych do wymiaru sportowego i jako pewien wskaźnik niebezpieczeństw dla ducha sztuki, do innych przedtem służących celów.
Krytycy podkreślają ewolucję judo, z elitarnej praktyki jedności ciała i umysłu w walkę przekształconą w uniwersalną dyscyplinę wyczynowego sportu. Wskazują, że liczba kategorii wagowych zbliża się dziś do dziesięciu, co mocno może zubożyć technikę i styl walki.
3. 4 Kung-Fu
Kung Fu, słowo-zaklęcie, które spowodowało w drugiej połowie XX wieku eksplozję wyobraźni młodzieży kilku kontynentów, wędrowało nie tylko w przestrzeni, od Chin do Hongkongu, na Hawaje, ku Europie i Ameryce, ale również podróżowało w czasie, w kolejnych epokach łącząc się z rozmaitymi treściami.
Kariera Bruce’a Lee wylansowała szereg nowych nazw, obracających się wokół klasztoru, którego nazwy chińscy prominenci jeszcze niedawno nie znali, ale który już odbudowują, bo Shaloin stanowi dla bogatych turystów magnes, jest źródłem niosącym potok dolarów. Żadna, że sztuk bojowych Orientu nie ożywiła w taki sposób wyobraźni mieszkańców Ameryki i Europy, żadna nie podbiła nowoczesności w tak szybkim tempie jak kung fu, tak jak żadna nie przeniknęła do tak wielu sfer współczesnej cywilizacji. Eskalacja zainteresowania spowodowała, że zaczęto mówić o „eksplozji kung fu”, a lata 80. ukazały, że amerykanizacja Europy zaczęła w swej masowej wersji przypominać raczej inwazję Chińczyków. Do starego Świata dotarły jednak zaledwie słabe echa tego, co działo się wcześniej w USA. Kung Fu podbiło Hollywood, wdarło się w sferę zastrzeżoną dla muzycznych przebojów, stało się modnym tańcem, towarem mnożonym w nieskończoność, sztucznie postarzanym antykiem.
Na sukces kung fu złożyły się sukcesy kolejnych fal orientalnej samoobrony. W sferze filmu sztuk walki zyskały sobie w Europie i Ameryce stały krąg odbiorców zafascynowanych japońskimi arcydziełami, będącymi przede wszystkim skutkiem spotkania dwóch talentów – wyobraźni Akiry Kurosawy i ekspresji Toshiro Mifune. W przypadku kung fu fenomenem uosabiającym sztukę był Bruce Lee. Całą modę kreowali jednak specjaliści. Chcąc nie chcąc, Mały Smok rozpoczął nową epokę w sztukach walki Wschodu, czas rozrywki i reklamy.
Pierwszy film kung fu zrealizowano w Hongkongu przed 1950 r. Angielski tytuł „Chinese Boxer” oddaje jego styl. Mowa bowiem o przygodach nauczyciela kung fu, a obecność potężnych kopnięć, subtelnej akrobatyki i wysokich skoków określa na dziesięciolecia charakter „chińskiego easternu”. Wkrótce wytwórnie w Hongkongu wyspecjalizowały się w krótkich cyklach produkcyjnych, wypuszczając na rynek seryjne filmy o kung fu. Produkowane często w ciągu miesiąca, podobne siebie jak krople wody, zyskały w Azji popularność ze względu na cyrkowe popisy ekspertów chińskich sztuk walki. Nic więc dziwnego, że w królestwie nowoczesnej rozrywki i reklamy zaczęto zastanawiać się poważnie nad możliwością stworzenia z filmów kung fu biznesu.
Nim jednak realizacje tego pomysłu zyskały praktyczne rozwiązania, w Ameryce pojawił się talent nie doceniony początkowo, ale zarejestrowany na taśmie filmowej znanych serialów. W 26 odcinkach telewizyjnych epizodyczne role gra w „Zielonym Szerzeniu” Bruce Lee. W 1969 r. Spotyka się z Jamesem Garnerem w filmie „Marlowe”, a w rok później występuje w 4 odcinkach serialu „Longstree”, gdzie wyjaśnia swą filozofię i demonstruje technikę.
W latach 70 XX wieku potentaci z branży rozrywkowej wprowadzają kung fu w centrum uwagi odbiorców. W specjalnych kanałach telewizyjnego programu mówi się o filozofii chińskiej gimnastyki, kung fu, trafia do dziecięcych komiksów, budzi zainteresowanie jako sekret niedawno odkryty i ujawniony.
Ale wróćmy do historii kung fu. W XX w. powstała w Szanghaju sławna organizacja sztuk walki, z której wywodzi się bezpośrednio organizacja Chin Woo (Jing Wu - w pin-yin). Założył ją w marcu 1909 r. Huo Yuen Jat (Huoyuenjia - w pin-yin), który uczył się Mi Zhong Kuen od swojego ojca Huo len Di. Celem jej było propagowanie i nauczanie sztuk wojennych. Do swojej działalności związek zaprosił lak sławnych mistrzów jak: Cen Zhin Zeng (styl Orla), Lo Juan Yu (styl Północnej Modliszki), Geeng Cia Kuan (styl Hsing I), Wu Chien Chuwan, który był założycielem stylu Wu Tai Clii Chuan. Chociaż działalność związku Chin Woo była zabroniona podczas II Wojny Światowej, to po jej zakończeniu została wznowiona. Dzisiaj posiada 16 filii w różnych częściach świata, włączając w to filię w Hong Kongu, która została założona w 1918 r. Po wyzwoleniu Chin spod panowania dynastii Mandżurskiej, rozpoczął się okres ponownej organizacji Sztuk Walki. W 1928 r. powstał Nań King Central Kuo Shu Institute (Centralny Instytut Kuo Shu w Nań King), którego celem była konsolidacja Kung Fu w zgrupowanie mistrzów. Od tego czasu Kung Fu stało się w Chinach znane jako Kuo Shu, co oznacza "Technikę Narodową". Wśród zaproszonych do współpracy mistrzów byli: Gu Zou Chang, Won Lai Shon, Wong Shao Cou i Li Shan Wu. Specjalizowali się oni w Północnym Shaolin, Pa Kua, Mieczu Li Far i stylu Tan Twe. Byli oni bardziej znani jako "Pięć Tygrysów z Północy".
Mistrzowie ci mieli duży wpływ na dalszy rozwój chińskich sztuk walki. Spotykali się w celu przedyskutowania poszczególnych technik stosowanych w nauczanych przez siebie stylach, nie zważając przy tym na animozje, dzielące poszczególne szkoły. Tak więc styl, który rozwinął się pod patronatem Centralnego Instytutu, zawierał w sobie elementy wielu systemów. Szkoła ta znana była potem jako "Długa Pięść". W następnych latach "Pięć Tygrysów Północy" udało się do Kantonu, aby dopomóc w organizowaniu na tamtych terenach kolejnego Instytutu Kuo Shu. Tym razem do współpracy zaproszono słynnych mistrzów stylów południowych. Byli to Lin In Tan (styl Mok Gar Kuen), Lin Shih Zon (styl Hung Gar), Wu Gsao Jon (styl Białego Żurawia).
W Instytucie tym podjęto wysiłki zmierzające do połączenia stylów północnych i południowych. Kiedy w 1949 r. Chinami zawładnęli komuniści, wielu mistrzów musiało wyjechać do Hong Kong'u i na Taiwan. Ten sam czynnik spowodował falę migracji za ocean, co przyczyniło się do rozpowszechnienia Kung Fu w Stanach Zjednoczonych. W samych Chinach ćwiczenie Kung Fu zostało zakazane, jako przeżytek czasów przed-rewolucyjnych. Za ćwiczenie stosowano drakońskie kary. Prześladowania spowodowały powolny upadek Kung Fu w samym Państwie Środka.
W wielu rodzinach przekazywano sobie wiedzę na ten temat w najściślejszej tajemnicy, mimo to bezpowrotnie stracono wiele unikalnych technik, a nawet całych stylów. Sytuacja ta nie mogła nic odbić się ujemnie na jakości przekazu. Mistrzowie przyjeżdżający gościnnie do Chin już w czasach, gdy uprawianie sztuk walki nie było objęte surowymi restrykcjami, często nie mogli rozpoznać prezentowanych styli. Rozluźnienie wspomnianych rygorów nastąpiło dopiero w latach 70-tych. Wiązało się to z szerszym otwarciem Chin na świat, a także ponownym odkryciem dziedzictwa przeszłości po ciemnych latach rewolucji kulturalnej.
Powstały kolejno Instytut Sportu i Specjalistyczny Instytut Wu Shu (powrócono do tej nazwy w oficjalnej terminologii). Zmieniły się bardzo formy uprawiania sztuk walki w Chinach. W miejsce sztuki służącej przeżyciu i samodoskonaleniu się, ewentualnie celom leczniczym, pojawiła się formuła sportowa. Przez takie podejście uległy one ogromnemu wypaczeniu. Sport narzucił wiele nieznanych ograniczeń. Duża ilość technik Kung Fu ma za cel obezwładnienie przeciwnika i w wypadku skutecznego zastosowania może okazać się śmiertelna, co mieści się całkowicie w założeniach sztuki wałki.
Po śmierci Bruce Lee i skromnym pogrzebie w Seattle, symboliczny pogrzeb w Hongkongu zgromadził 420 tysięcy osób. Na łamach prasy rozgorzała gra domysłów i intryg, daleko wykraczających poza fair play. Mit Bruce’a Lee przyczynił się wielce do popularności kung fu na Zachodzie i Wschodzie, w Europie, Ameryce i Azji. Pozwolił na stworzenie sieci klubów praktyki kung fu poza kręgami chińskimi. Powstała prasa specjalistyczna szerząca mniej lub bardziej autentyczną informację.
3. 5 Aikido
Swój dzisiejszy kształt i formę Aikido zawdzięcza mistrzowi Ueshibo. W lutym 1942 roku aikido pojawia się oficjalnie jako szkoła fundatora. W latach 1942-46 pojawiają się u boku mistrza Ueshiby uczniowie, którzy do dnia dzisiejszego wiodą prym w tej sztuce walki. Są to m.inn.: Morihoro Saito, Koichi Tochei, Gozo Shioda, Hitokazu Kobayashi, Kissomaru Ueshiba, Nobuyoshi Tamura.
W 1948 roku po raz pierwszy pojawia się autonomiczna organizacja aikido - Aikikai. Pierwszy publiczny pokaz sponsorowany przez tę organizację miał miejsce w 1960 roku w Tokio w hali Yamano. Morihei Ueshiba zmarł w styczniu 1969 roku. Aikido Morihei Ueshiby przez ostatnich 40 lat życia mistrza ulegało znacznej ewolucji, której okres szczytowy przypadł na lata 1959-68. Wtedy to Ueshiba w miejsce bardzo twardych i krótkich technik wprowadził okrężne ruchy meguri, wykorzystując przy tym studium ruchu pracy całego ciała, przy jednoczesnym relaksie psychofizycznym. Te zmiany spowodowały także istotne różnice w stylu aikido prezentowanym przez poszczególnych uczniów, którzy nie mieli z nim kontaktu przez cały okres nauczania aikido.
3. 6 Kendo
Kendo powstało, gdy trening kijem awansował do rangi celu. Początek XX wieku uznawany jest za okres narodziny Kendo jako dyscypliny sportowej. Mieczowi samurajskiemu - katana - długo jeszcze przyszło pełnić rolę symbolu wojskowego. Podobnie jak w wielu innych armiach świata, jeszcze w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku, pomimo utracenia przez "białą broń" znaczących walorów użytkowych, stanowiła ona ozdobę i przywilej stanu oficerskiego. Jednak tylko Japończykom przyszło robić ze swoich mieczy rzeczywisty użytek. Używanie mieczy nie tylko do seppuku, czyli rytualnych samobójstw, ale także do wykonywania egzekucji na jeńcach wojennych, postawiło japońską szermierkę w bardzo niekorzystnym świetle w oczach całej opinii światowej. Amerykańskie władze okupacyjne zakazały Japończykom uprawiania jakichkolwiek tradycyjnych sztuk walki, upatrując w militarnych tradycjach źródeł japońskiego szowinizmu narodowego. Dopiero po kilkunastu latach obowiązywania tego zakazu, świat się dał przekonać, że japońskie sztuki walki w ich nowoczesnym sportowym wydaniu posiadają nie tylko cechy pozwalające na wszechstronny rozwój fizyczny, ale również wybitne walory moralne i wychowawcze.
W roku 1952 ćwiczenia kendo przywrócono do programu szkolnego, najpierw w czystej sportowej wersji shinai kyogi, później także z elementami szermierki tradycyjnej. W latach 50'tych i 60'tych, za sprawą emigrantów japońskich, głównie w USA, Kanadzie i Brazylii kendo pojawiło się w tych krajach i zyskiwało sobie coraz więcej zwolenników, także poza ich środowiskiem. W połowie lat 60'tych przywędrowało także do Europy, w pierwszej kolejności do Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii. W roku 1967 odbył się w Tokio pierwszy duży międzynarodowy turniej, w 1969 powstała Europejska Federacja Kendo. W roku 1970 uznano, że istnieją wystarczające przesłanki, aby utworzyć ogólnoświatową organizację, Międzynarodową Federację Kendo. Zrzeszyła ona wówczas 15 narodowych organizacji z różnych krajów i kontynentów. Do Polski kendo dotarło niewiele później, w 1973 roku, za sprawą jednego z jego wielkich miłośników, japońskiego studenta, Takao Mizushimy. W roku milenijnym 2000 IKF (Międzynarodowa Federacja Kendo) zrzesza blisko 40 krajów. Regularnie odbywają się mistrzostwa świata (co 3 lata) oraz mistrzostwa Europy (w latach pomiędzy mistrzostwami świata).
Bibliografia:
1. Stanisław Tokarski – ruchome formy ekspresji filozofii wschodu, Wyd. Glob, Szczecin 1989
2. Jerzy Miłkowski –
sztuki i sporty walki dalekiego wschodu, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1987
3. Jerzy Miłkowski – Karate, Wyd. Ministerstwa i obrony narodowej, Warszawa 1983
4. Kyong Myong Lee * Dariusz Nowicki – Taekwondo, Wyd. Studencka Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1988
5. Waldemar Sikorski, Stanisław Tokarski – Budo, Wyd. Glob 1988
6. Paweł Fechner, Maciej Ruciński : Karate –Do, Pokonać samego siebie, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1985
sicilia
Krzysztof Piekarz
MaćkoTKD
A powyższy opis odnosi sie do Taekkyon
bonku5
Cavior
GizmoTKD
ano tak, bo ta książka prezentuje właśnie oficjalną "koreańską" wersję historii taekwondo. Jak do tej pory brak jakichkolwiek dowodów na linię rozwoju taekyon -> taekwondo, za to jest ich od metra na karate -> taekwondo.
