lukste
Zainteresowanie selenem i jego znaczeniem dla organizmu znacznie wzrosło w ostatnich latach. Spożycie selenu w Europie maleje, a jednocześnie pojawia się coraz więcej obaw, że niewielkie jego niedobory mogą zwiększać ryzyko takich chorób przewlekłych, jak choroby nowotworowe i choroby układu krążenia. Czy rzeczywiście istnieje takie zagrożenie i jak możemy mu przeciwdziałać?
Rola selenu w organizmie
W organizmie selen jest związany z bardzo ważnymi białkami zwanymi selenoproteinami. Dotychczas zidentyfikowano 35 selenoprotein, w tym i peroksydazy), które mają własności przeciwzapalne oraz chronią błony komórkowe przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, i dejodynazy, biorące udział w syntezie aktywnych hormonów tarczycy oraz białka uczestniczące w naprawie i odtwarzaniu uszkodzonych nici DNA.Przeksztalca szkodliwe produkty peroksydakcji lipidow i fosfolipidow w nieszkodliwe (woda , alkohol).Warunkuje prawidlowy metabolizm testosteronu oraz prawidlowa budowe jader.W normalnych ilosciach chroni tkanke watrobowa przed uszkodzeniami.Prawdopodobnie stanowi on najwazniejszy skladnik odzywczy hamujacy progresje zakazenia wirusem HIV do pelnoobjawowego AIDS.W nietoksycznych dawkach wzmaga procesy detoksykacyjne m.in usowa metale ciezkie (kadm , olow , rtec,arsen)poprzez tworzenie trudno rozpuszczalnych selenkow tych metali.Ponadto jest konieczny do prawidlowego przekazywania impulsow nerwowych w centralnym ukladzie nerwowym.
Żywieniowe źródła selenu
Selen jest składnikiem gleby i skał. Jest pobierany przez rośliny z gleby i gromadzi się w różnych częściach roślin. Selen jest obecny w większości produktów spożywczych. Jego bardzo dobrym źródłem są orzechy (zwłaszcza brazylijskie), ryby i owoce morza, podroby (nerki, wątroba) oraz mięso. Źródłem selenu są również produkty zbożowe, warzywa oraz inne produkty pochodzenia roślinnego, ale zawartość selenu w tych produktach jest zróżnicowana, w zależności od rodzaju gleby, na której są uprawiane. Gleby w Europie są względnie ubogie w selen, w porównaniu chociażby do USA, Kanady i Chin.
Zmniejszenie spożycia
W Północnej Europie spożycie selenu wyraźnie zmniejszyło się w ostatnich dekadach. W latach 70-tych spożycie wynosiło około 60-70 µg dziennie, a obecnie zmniejszyło się do 30 µg u kobiet i 40 µg u mężczyzn dziennie1. Stanowi to około połowy zalecanego dziennego spożycia2. Uważa się, że przyczyną tego zjawiska może być większy udział w spożyciu produktów pochodzenia miejscowego, które zastąpiły produkty importowane z Kanady i USA, zawierające do 50 razy więcej selenu niż odpowiedniki pochodzenia europejskiego. Co ciekawe, w Finlandii wprowadzono w latach 80-tych dodawanie selenu do nawozów, co spowodowało zwiększenie spożycia selenu .
Upośledzenie sił ochronnych
Chociaż spożycie selenu w Europie maleje, to jednak nie występują jawne objawy niedoboru selenu. Ale niedostateczne spożycie selenu może hamować wytwarzanie selenoprotein, co z kolei może upośledzać naprawę DNA, wpływać na pogorszenie odpowiedzi odpornościowej i przeciwzapalnej, oraz upośledzać mechanizmy chroniące przed rozwojem takich chorób, jak choroby nowotworowe i choroba niedokrwienna serca.
Selen a choroby nowotworowe
Niedawno opublikowano przegląd literatury dotyczącej znaczenia selenu w rozwoju chorób nowotworowych3. Chociaż istnieją prawdopodobne mechanizmy, dzięki którym selen może zmniejszać prawdopodobieństwo występowania chorób nowotworowych (na przykład poprzez usuwanie wolnych rodników, które mogą uszkadzać strukturę kwasu DNA), to jednak istniejące dane tylko w niewielkim stopniu potwierdzają tezę o ochronnym działaniu produktów zawierających selen na rozwój chorób nowotworowych. Wyjątkiem jest rak prostaty. Związki selenu zmniejszają ryzyko raka prostaty, ponieważ biorą udział w syntezie testosteronu, który reguluje zarówno prawidłowy jak i nieprawidłowy wzrost prostaty.
Selen a choroba niedokrwienna serca
Meta-analiza 13 badań obserwacyjnych, w których badano znaczenie selenu w rozwoju choroby niedokrwiennej serca wykazała, że istnieje umiarkowana odwrotna zależność pomiędzy markerami biologicznymi zawartości selenu w organizmie a ryzykiem choroby niedokrwiennej serca. Jednak badania interwencyjne prowadzone w populacjach z niedoborem selenu, polegające na ocenie efektów suplementacji związków selenu na zdrowie układu krążenia, nie przyniosły jednoznacznych rezultatów4.
Margines bezpieczeństwa
W Europie górny poziom bezpiecznego spożycia selenu u osób dorosłych ustalono na 300 µg/dz. U dzieci zmniejsza się on wraz z malejącym wiekiem i dla dzieci w wieku 1 - 3 lat wynosi 60 µg/dz2. Przekroczenie tego poziomu może powodować wystąpienie objawów niepożądanych, które w lekkich przypadkach polegają na uszkodzeniach skóry oraz utracie włosów i paznokci. Długotrwałe spożywanie dużych ilości selenu (powyżej 900 µg/dz) może spowodować wystąpienie zmian neurologicznych, w tym zaburzeń czucia, drgawek, a nawet niedowładów. Nadmierne spożycie selenu pochodzącego z pożywienia jest spotykane bardzo rzadko. Natomiast opisywano przypadki zatrucia u dzieci w Szwecji, które przypadkowo spożyły duże ilości tabletek zawierających selen5.
Najlepsze jest umiarkowane spożycie
Chociaż spożycie selenu w Europie obniżyło się, to jednak jest ono wystarczające, aby nie dochodziło do powstawania jawnych objawów niedoborowych i jest ono podobne do spożycia w innych częściach świata . Okazuje się, że średnie spożycie selenu wystarcza do prawidłowego wytwarzania selenoprotein, a stosowanie suplementacji selenu nie zwiększa ich syntezy3. Te dane są zgodne z wnioskami z opublikowanego niedawno przeglądu badań dotyczącego stosowania suplementów zawierających antyoksydanty, w którym stwierdzono, że stosowanie selenu ze źródeł innych niż produkty spożywcze nie przynosi żadnych ewidentnych korzyści6. Zatem dla dostarczenia odpowiednich ilości selenu wystarczające jest stosowanie prawidłowego, zróżnicowanego sposobu żywienia.
Zawartosc selenu w produktach spozywczych:(µg/kg)
pszenica - 32
zyto - 22
kukurydza - 4-112
ryz - 80
sezam - 267
chleb zytni razowy - 180
mieso drobiowe - 125
mieso wieprzowe - 18
watroba drobiowa - 560
watroba wolowa - 39
cielecina - 70
sledz swiezy - 300
makrela wedzona - 320
jaja cale - 160
mleko 3,2% - 17
mleko w proszku - 120
jogurt 2% - 25
maslo smietankowe - 12
ser ementaler - 65
brukselka - 102
cebula - 34
kalafior - 81
kapusta - 57
marchew - 42
ogorek - 56
pietruszka korzen - 36
pietruszka nac - 72
pomidory - 44
rzodkiewka - 53
salata - 38
ziemniaki - 37
jagody - 81
pieczarki - 75
gruszki - 182
jablka - 36
sliwki - 58
soczewica - 1000 !!!
soja - 435
groch - 1345 !!!
fasola - 938
orzechy wloskie - 10
orzechy brazylijskie(gdzie gleby zostaly wzbogacone wskutek wyziewow wulkanicznych)36mg/kg swiezej masy !!!!
Biodostepnosc selenu mozna podzielic na 4 grupy:
- 85-100% warzywa , produkty zbozowe
- 20-50% owoce morza , ryby
- 15% mieso
- < 2% nabial
Na ogol przyjmuje sie , ze wchlanianie selenu wzmagaja bialka malomolekularne oraz witaminy(glownie A,E,C). Z kolei oslabiaja wchlanianie slodycze ,podwyzszona ilosc metali ciazkich w diecie , zwiazki siarki i nadmiar witaminy C.
zrodla:
eufic.org
J.Kuczynska,M.Biziuk - ,,Biogeochemia selenu i jego monitoring w materialach biologicznych pochodzenia ludzkiego,,
Zmieniony przez - lukste w dniu 2008-12-11 12:03:27
Zmieniony przez - lukste w dniu 2008-12-11 12:04:10
Rola selenu w organizmie
W organizmie selen jest związany z bardzo ważnymi białkami zwanymi selenoproteinami. Dotychczas zidentyfikowano 35 selenoprotein, w tym i peroksydazy), które mają własności przeciwzapalne oraz chronią błony komórkowe przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, i dejodynazy, biorące udział w syntezie aktywnych hormonów tarczycy oraz białka uczestniczące w naprawie i odtwarzaniu uszkodzonych nici DNA.Przeksztalca szkodliwe produkty peroksydakcji lipidow i fosfolipidow w nieszkodliwe (woda , alkohol).Warunkuje prawidlowy metabolizm testosteronu oraz prawidlowa budowe jader.W normalnych ilosciach chroni tkanke watrobowa przed uszkodzeniami.Prawdopodobnie stanowi on najwazniejszy skladnik odzywczy hamujacy progresje zakazenia wirusem HIV do pelnoobjawowego AIDS.W nietoksycznych dawkach wzmaga procesy detoksykacyjne m.in usowa metale ciezkie (kadm , olow , rtec,arsen)poprzez tworzenie trudno rozpuszczalnych selenkow tych metali.Ponadto jest konieczny do prawidlowego przekazywania impulsow nerwowych w centralnym ukladzie nerwowym.
Żywieniowe źródła selenu
Selen jest składnikiem gleby i skał. Jest pobierany przez rośliny z gleby i gromadzi się w różnych częściach roślin. Selen jest obecny w większości produktów spożywczych. Jego bardzo dobrym źródłem są orzechy (zwłaszcza brazylijskie), ryby i owoce morza, podroby (nerki, wątroba) oraz mięso. Źródłem selenu są również produkty zbożowe, warzywa oraz inne produkty pochodzenia roślinnego, ale zawartość selenu w tych produktach jest zróżnicowana, w zależności od rodzaju gleby, na której są uprawiane. Gleby w Europie są względnie ubogie w selen, w porównaniu chociażby do USA, Kanady i Chin.
Zmniejszenie spożycia
W Północnej Europie spożycie selenu wyraźnie zmniejszyło się w ostatnich dekadach. W latach 70-tych spożycie wynosiło około 60-70 µg dziennie, a obecnie zmniejszyło się do 30 µg u kobiet i 40 µg u mężczyzn dziennie1. Stanowi to około połowy zalecanego dziennego spożycia2. Uważa się, że przyczyną tego zjawiska może być większy udział w spożyciu produktów pochodzenia miejscowego, które zastąpiły produkty importowane z Kanady i USA, zawierające do 50 razy więcej selenu niż odpowiedniki pochodzenia europejskiego. Co ciekawe, w Finlandii wprowadzono w latach 80-tych dodawanie selenu do nawozów, co spowodowało zwiększenie spożycia selenu .
Upośledzenie sił ochronnych
Chociaż spożycie selenu w Europie maleje, to jednak nie występują jawne objawy niedoboru selenu. Ale niedostateczne spożycie selenu może hamować wytwarzanie selenoprotein, co z kolei może upośledzać naprawę DNA, wpływać na pogorszenie odpowiedzi odpornościowej i przeciwzapalnej, oraz upośledzać mechanizmy chroniące przed rozwojem takich chorób, jak choroby nowotworowe i choroba niedokrwienna serca.
Selen a choroby nowotworowe
Niedawno opublikowano przegląd literatury dotyczącej znaczenia selenu w rozwoju chorób nowotworowych3. Chociaż istnieją prawdopodobne mechanizmy, dzięki którym selen może zmniejszać prawdopodobieństwo występowania chorób nowotworowych (na przykład poprzez usuwanie wolnych rodników, które mogą uszkadzać strukturę kwasu DNA), to jednak istniejące dane tylko w niewielkim stopniu potwierdzają tezę o ochronnym działaniu produktów zawierających selen na rozwój chorób nowotworowych. Wyjątkiem jest rak prostaty. Związki selenu zmniejszają ryzyko raka prostaty, ponieważ biorą udział w syntezie testosteronu, który reguluje zarówno prawidłowy jak i nieprawidłowy wzrost prostaty.
Selen a choroba niedokrwienna serca
Meta-analiza 13 badań obserwacyjnych, w których badano znaczenie selenu w rozwoju choroby niedokrwiennej serca wykazała, że istnieje umiarkowana odwrotna zależność pomiędzy markerami biologicznymi zawartości selenu w organizmie a ryzykiem choroby niedokrwiennej serca. Jednak badania interwencyjne prowadzone w populacjach z niedoborem selenu, polegające na ocenie efektów suplementacji związków selenu na zdrowie układu krążenia, nie przyniosły jednoznacznych rezultatów4.
Margines bezpieczeństwa
W Europie górny poziom bezpiecznego spożycia selenu u osób dorosłych ustalono na 300 µg/dz. U dzieci zmniejsza się on wraz z malejącym wiekiem i dla dzieci w wieku 1 - 3 lat wynosi 60 µg/dz2. Przekroczenie tego poziomu może powodować wystąpienie objawów niepożądanych, które w lekkich przypadkach polegają na uszkodzeniach skóry oraz utracie włosów i paznokci. Długotrwałe spożywanie dużych ilości selenu (powyżej 900 µg/dz) może spowodować wystąpienie zmian neurologicznych, w tym zaburzeń czucia, drgawek, a nawet niedowładów. Nadmierne spożycie selenu pochodzącego z pożywienia jest spotykane bardzo rzadko. Natomiast opisywano przypadki zatrucia u dzieci w Szwecji, które przypadkowo spożyły duże ilości tabletek zawierających selen5.
Najlepsze jest umiarkowane spożycie
Chociaż spożycie selenu w Europie obniżyło się, to jednak jest ono wystarczające, aby nie dochodziło do powstawania jawnych objawów niedoborowych i jest ono podobne do spożycia w innych częściach świata . Okazuje się, że średnie spożycie selenu wystarcza do prawidłowego wytwarzania selenoprotein, a stosowanie suplementacji selenu nie zwiększa ich syntezy3. Te dane są zgodne z wnioskami z opublikowanego niedawno przeglądu badań dotyczącego stosowania suplementów zawierających antyoksydanty, w którym stwierdzono, że stosowanie selenu ze źródeł innych niż produkty spożywcze nie przynosi żadnych ewidentnych korzyści6. Zatem dla dostarczenia odpowiednich ilości selenu wystarczające jest stosowanie prawidłowego, zróżnicowanego sposobu żywienia.
Zawartosc selenu w produktach spozywczych:(µg/kg)
pszenica - 32
zyto - 22
kukurydza - 4-112
ryz - 80
sezam - 267
chleb zytni razowy - 180
mieso drobiowe - 125
mieso wieprzowe - 18
watroba drobiowa - 560
watroba wolowa - 39
cielecina - 70
sledz swiezy - 300
makrela wedzona - 320
jaja cale - 160
mleko 3,2% - 17
mleko w proszku - 120
jogurt 2% - 25
maslo smietankowe - 12
ser ementaler - 65
brukselka - 102
cebula - 34
kalafior - 81
kapusta - 57
marchew - 42
ogorek - 56
pietruszka korzen - 36
pietruszka nac - 72
pomidory - 44
rzodkiewka - 53
salata - 38
ziemniaki - 37
jagody - 81
pieczarki - 75
gruszki - 182
jablka - 36
sliwki - 58
soczewica - 1000 !!!
soja - 435
groch - 1345 !!!
fasola - 938
orzechy wloskie - 10
orzechy brazylijskie(gdzie gleby zostaly wzbogacone wskutek wyziewow wulkanicznych)36mg/kg swiezej masy !!!!
Biodostepnosc selenu mozna podzielic na 4 grupy:
- 85-100% warzywa , produkty zbozowe
- 20-50% owoce morza , ryby
- 15% mieso
- < 2% nabial
Na ogol przyjmuje sie , ze wchlanianie selenu wzmagaja bialka malomolekularne oraz witaminy(glownie A,E,C). Z kolei oslabiaja wchlanianie slodycze ,podwyzszona ilosc metali ciazkich w diecie , zwiazki siarki i nadmiar witaminy C.
zrodla:
eufic.org
J.Kuczynska,M.Biziuk - ,,Biogeochemia selenu i jego monitoring w materialach biologicznych pochodzenia ludzkiego,,
Zmieniony przez - lukste w dniu 2008-12-11 12:03:27
Zmieniony przez - lukste w dniu 2008-12-11 12:04:10
Krzysztof Piekarz
