repoman
Szukałem informacji o składzie pyłku pszczelego, znalazłem troche, a na forum mało na ten temat więc wrzucam.
„Skład chemiczny pszczelego pyłku kwiatowego"
Bogdan Kędzia - Postępy Fitoterapii 2/2008
Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu
Pyłek kwiatowy, zebrany z kwiatów roślin zielnych i drzew, pszczoły mieszają z niewielką ilością śliny lub nektaru i w postaci obnóży przenoszą do ula w koszyczkach znajdujących się na tylnej parze nóg. Pyłek w formie obnóży pozyskuje się za pomocą poławiaczy pyłku i po wysuszeniu stanowi on surowiec farmaceutyczny, spożywczy lub kosmetyczny. Do celów użytkowych obnóże rozdrabnia się i wykorzystuje m.in. do wytwarzania tabletek, kapsułek i granulatów, a także sporządza z niego wyciągi alkoholowe, głównie zagęszczone.
Pyłek kwiatowy, często nazywany pszczelim pyłkiem kwiatowym lub pyłkiem pszczelim, z tego względu, że zbierany jest przez pszczoły, a nie w sposób mechaniczny przez człowieka, jest dość zróżnicowanym produktem pochodzenia roślinnego, bogatym w substancje biologicznie aktywne.
W ziarnach pszczelego pyłku kwiatowego, pochodzącego z różnych gatunków roślin, stwierdzono ponad 250 substancji. Do zasadniczych grup substancji zalicza się białka i aminokwasy, lipidy i kwasy tłuszczowe, cukry, związki fenolowe, witaminy i biopierwiastki.
Pyłek kwiatowy charakteryzuje się zróżnicowanym składem chemicznym. Dla przykładu obnóże pszczele zebrane wiosną dość znacznie różni się zawartością aminokwasów w porównaniu do obnóża zebranego przez pszczoły latem. Zróżnicowana jest wyraźnie zawartość karotenoidów i witaminy C w obnóżach pochodzących z różnych roślin zbieranych przez pszczoły w tej samej porze roku, nawet od 30 do 400-krotnie. Poza tym odmienny jest także skład chemiczny pyłku pochodzącego z tych samych gatunków roślin, rosnących w różnych strefach klimatycznych.
Witaminy
Dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizm ludzki wymaga dostarczenia witamin, które wprowadzane są do niego z zewnątrz wraz z pożywieniem. Witaminy stanowią grupę związków o różnej budowie chemicznej. Ze względu na dużą różnorodność tych związków, dzieli się je na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach. Witaminy głównie wytwarzane są przez rośliny. Pyłek kwiatowy jest ich bogatym źródłem.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Do tej grupy zalicza się przede wszystkim występujące w pyłku kwiatowym witaminy grupy B (tiaminę, ryboflawinę, niacynę, kwas pantotenowy, pirydoksynę, inozytol, cyjanakobalaminę) oraz biotynę i kwas askorbinowy. Ich zawartość (zakres i średnie) przedstawiono w tabeli 1. Dane zawarte w tabeli oparto na opracowaniach wielu autorów. W największej ilości w pyłku kwiatowym występuje inozytol (średnio 105,6 mg/100 g), kwas askorbinowy (wit. C) (średnio 30,5 mg/100 g) oraz niacyna (wit. PP) (średnio 13,7 mg/100 g). Ich wzory chemiczne podano na rycinie 9. Tiamina (wit. B1), ryboflawina (wit. B2), kwas pantotenowy (wit. B5), pirydoksyna (wit. B6), kwas foliowy (wit. B9), oraz biotyna (wit. H) występują w pyłku w małych ilościach od 0,1 do 2,3 mg/100 g. W pyłku kwiatowym w minimalnych ilościach występuje także cyjanokobalamina (wit. B12).
Z badań wynika, że najbogatszy w kwas askorbinowy jest pyłek pochodzący z wierzb, gruszy, jabłoni i mniszka lekarskiego. Natomiast najuboższy w tę witaminę jest pyłek pozyskiwany z wierzbownicy wąskolistnej, gryki zwyczajnej, tawuły, koniczyny łąkowej, maliny zwyczajnej, łubinu żółtego, chabra bławatka i mleczu polnego.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
W pyłku kwiatowym stwierdzono występowanie prowitaminy A w postaci β-karotenu oraz innych związków karotenoidowych, z których związek ten powstaje w wyniku przemian metabolicznych w organizmie człowieka. Poza tym w pyłku kwiatowym znajduje się kalcyferol (wit. D) i tokoferol (wit. E). Zawartość tych witamin (zakres i średnie) zamieszczono w tabeli 1.
Pyłek kwiatowy zawiera średnio 7,3 mg/100 g β-karotenu, 12,9 mg/100 g sumy karotenoidów, 29,4 mg/100 g tokoferolu i 0,04 mg/100 g kalcyferolu. Należy dodać, że z jednej cząsteczki β-karotenu powstają dwie cząsteczki witaminy A. Czeczuga (47) podaje, że poza β-karotenem w pyłku kwiatowym występuje 8 innych związków karotenoidowych, pochodnych β-karotenu, m.in. zeaksantyna, luteina, β-kryptoksantyna i rodoksantyna.
Biopierwiastki
Biopierwiastkami nazywa się pierwiastki wchodzące w skład związków chemicznych występujących w organizmie człowieka. Mają one istotne znaczenie dla prawidłowej budowy i metabolizmu organizmu. Biopierwiastki dzieli się na makroelementy, niezbędne w organizmie w dużych ilościach, oraz na mikroelementy, występujące i działające w organizmie człowieka w bardzo małych ilościach.
Do makroelementów występujących w pyłku kwiatowym, zalicza się sód (Na), potas (K), magnez (Mg), wapń (Ca) i fosfor (P). Wśród mikroelementów spotyka się najczęściej mangan (Mn), żelazo (Fe), kobalt (Co), nikiel (Ni), miedź (Cu) i cynk (Zn) (1, 4, 6, 11, 44, 50, 51-53, 56).
W śladowych ilościach (poniżej 1 mg/100 g) w pyłku kwiatowym wykrywa się także następujące mikroelementy: rubid (Rb), cez (Cs), beryl (Be), stront (Sr), bar (Ba), skand (Sc), tytan (Ti), cyrkon (Zr), wanad (V), chrom (Cr), molibden (Mo), srebro (Ag), kadm (Cd), bor (B), glin (Al), gal (Ga), krzem (Si), cynę (Sn), ołów (Pb), arsen (As), selen (Se), brom (Br), cer (Ce) i uran (U).
Dane piśmiennictwa wskazują, że w pyłku kwiatowym w największych ilościach występują takie makroelementy, jak fosfor (średnio 436 mg/100 g), potas (średnio 422 mg/100 g), wapń (średnio 217 mg/100 g), magnez (średnio 161 mg/100 g) i sód (średnio 50 mg/100 g) oraz takie mikroelementy, jak żelazo (średnio 14,4 mg/100 g), mangan (średnio 13,8 mg/ 100 g), cynk (średnio 7,1 mg/100 g), miedź (średnio 1,2 mg/100 g), nikiel (średnio 0,19 mg/100 g) i kobalt (średnio 0,05 mg/100 g) (tab. 2).
Tabela 2. Zawartość biopierwiastków często spotykanych w pyłku kwiatowym.
Pozostałe mikroelementy, wymienione powyżej w liczbie 24, występują w pyłku kwiatowym w ilościach od 0,01 do 0,0001 mg/100 g.
Obecność w organizmie ludzkim odpowiednich poziomów makro- i mikroelementów ma bardzo istotne znaczenie w kontekście prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Dla przykładu połączenia wapnia, fosforu i magnezu biorą aktywny udział w budowie tkanki kostnej oraz utrzymują określone ciśnienie osmotyczne krwi, limfy oraz płynów komórkowych i międzykomórkowych. Związki żelaza, miedzi, cynku, kobaltu i manganu odgrywają ważną rolę w procesie powstawania krwi, a także w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania. Dlatego niedobory biopierwiastków w organizmie prowadzą do wielu zaburzeń metabolicznych i mogą powodować poważne nieprawidłowości rozwojowe, a nawet mogą przyczyniać się do powstawania groźnych chorób. Stąd uzupełnianie w organizmie poziomu niezbędnych biopierwiastków pozwala na jego prawidłowe funkcjonowanie. Pyłek kwiatowy jest bogatym źródłem biopierwiastków i znakomicie spełnia tę rolę.
Inne składniki
W pyłku kwiatowym występują jeszcze trzy dość istotne składniki, a mianowicie woda, błonnik (celuloza) i popiół (pozostałość mineralna po spaleniu pyłku).
Woda
Poziom wody w pyłku kwiatowym jest bardzo ważnym czynnikiem, decydującym o zawartości wszystkich pozostałych składników tego produktu.
Jest sprawą oczywistą, że im więcej wody znajduje się w pyłku kwiatowym, tym mniejsza jest zawartość innych substancji.
Z danych piśmiennictwa wynika, że w świeżym obnóżu pszczelim znajduje się od 21,3 do 29,4% wody (średnio 25,0%). Tak wysoki poziom zawartości wody w pyłku kwiatowym sprzyja szybkiemu rozwojowi bakterii i pleśni, co powoduje jego szybkie zepsucie, dlatego musi być on wysuszony w specjalnych suszarkach do wilgotności 8-10%, jednak nie mniej niż 3-4%. Przegląd piśmiennictwa wskazuje, że średnia zawartość wody w wysuszonym obnóżu mieści się w granicach 5,6-11,3% (średnio 9,5%).
Celuloza
Substancja ta jest podstawowym składnikiem obu osłonek ziarna pyłku, zarówno osłonki zewnętrznej zwanej egzyną, jak i wewnętrznej zwanej intyną. Celuloza jest polisacharydem zbudowanym z β-O-glukopiranozy. Nie ulega ona trawieniu w przewodzie pokarmowym człowieka i ma dla jelit znaczenie wypełniające. Podobnie jak w przypadku wody, jej obecność zmniejsza ilość substancji biologicznie aktywnych pyłku kwiatowego w odniesieniu do masy tego produktu.
Opierając się na danych piśmiennictwa można przyjąć, że zawartość celulozy w pyłku kwiatowym mieści się w granicach 19,5-27-3% (średnio 22,4%).
Popiół ogólny
Popiół otrzymuje się po spaleniu i wyprażeniu ziaren pyłku w temp. 600°C. Popiół uzyskany w ten sposób składa się z nieorganicznych połączeń metali i jest wykładnikiem zawartych w pyłku kwiatowym związków mineralnych.
Na podstawie wyników badań wielu autorów można wnioskować, że zawartość popiołu ogólnego w pyłku kwiatowym waha się od 1,70 do 5,31% (średnio 3,47%).
Podsumowanie
Na podstawie przytoczonych powyżej wyników badań zaczerpniętych w dostępnym piśmiennictwie można przedstawić przybliżony skład chemiczny pyłku kwiatowego (tab. 3).
Wśród głównych grup substancji w największej ilości występują w pyłku kwiatowym cukry (33,7%), a następnie białko ogólne (23,9%) i celuloza (22,4%). Kolejne miejsca zajmują: woda (9,5%), lipidy całkowite (5,4%), biopierwiastki (1,3%), związki fenolowe (1,2%) i witaminy (0,2%). Łącznie wymienione składniki dają ogólną wartość 97,6% (tab. 3).
W związku z powyższym można założyć, że około 70% substancji znajdujących się w pyłku kwiatowym (wyłączając wodę i celulozę) odznacza się działaniem biologicznym. A zatem pyłek kwiatowy (obnóże) można wykorzystać z powodzeniem jako suplement diety. Szczególnie produkt ten odznacza się silnym działaniem adaptogennym.
*
Do największych producentów pszczelego pyłku kwiatowego w postaci obnóży należą firmy: Bartnik Sądecki (Pyłek kwiatowy), Apipol-Farma (Pollen) i Bartpol (Pyłek kwiatowy).
Natomiast wśród jedynych w kraju wytwórców sproszkowanego obnóża pszczelego znajdują się firmy: Apipol-Farma (tabletki Pollen o zawartości 250 mg pyłku kwiatowego i kapsułki Pollen o zawartości 290 mg pyłku kwiatowego) oraz Solgar (tabletki - Kwiatowy Pyłek Pszczeli o zawartości 500 mg tego produktu). Należy podać, że preparat firmy Solgar dostępny jest wyłącznie w aptekach.
„Skład chemiczny pszczelego pyłku kwiatowego"
Bogdan Kędzia - Postępy Fitoterapii 2/2008
Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu
Pyłek kwiatowy, zebrany z kwiatów roślin zielnych i drzew, pszczoły mieszają z niewielką ilością śliny lub nektaru i w postaci obnóży przenoszą do ula w koszyczkach znajdujących się na tylnej parze nóg. Pyłek w formie obnóży pozyskuje się za pomocą poławiaczy pyłku i po wysuszeniu stanowi on surowiec farmaceutyczny, spożywczy lub kosmetyczny. Do celów użytkowych obnóże rozdrabnia się i wykorzystuje m.in. do wytwarzania tabletek, kapsułek i granulatów, a także sporządza z niego wyciągi alkoholowe, głównie zagęszczone.
Pyłek kwiatowy, często nazywany pszczelim pyłkiem kwiatowym lub pyłkiem pszczelim, z tego względu, że zbierany jest przez pszczoły, a nie w sposób mechaniczny przez człowieka, jest dość zróżnicowanym produktem pochodzenia roślinnego, bogatym w substancje biologicznie aktywne.
W ziarnach pszczelego pyłku kwiatowego, pochodzącego z różnych gatunków roślin, stwierdzono ponad 250 substancji. Do zasadniczych grup substancji zalicza się białka i aminokwasy, lipidy i kwasy tłuszczowe, cukry, związki fenolowe, witaminy i biopierwiastki.
Pyłek kwiatowy charakteryzuje się zróżnicowanym składem chemicznym. Dla przykładu obnóże pszczele zebrane wiosną dość znacznie różni się zawartością aminokwasów w porównaniu do obnóża zebranego przez pszczoły latem. Zróżnicowana jest wyraźnie zawartość karotenoidów i witaminy C w obnóżach pochodzących z różnych roślin zbieranych przez pszczoły w tej samej porze roku, nawet od 30 do 400-krotnie. Poza tym odmienny jest także skład chemiczny pyłku pochodzącego z tych samych gatunków roślin, rosnących w różnych strefach klimatycznych.
Witaminy
Dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizm ludzki wymaga dostarczenia witamin, które wprowadzane są do niego z zewnątrz wraz z pożywieniem. Witaminy stanowią grupę związków o różnej budowie chemicznej. Ze względu na dużą różnorodność tych związków, dzieli się je na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach. Witaminy głównie wytwarzane są przez rośliny. Pyłek kwiatowy jest ich bogatym źródłem.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Do tej grupy zalicza się przede wszystkim występujące w pyłku kwiatowym witaminy grupy B (tiaminę, ryboflawinę, niacynę, kwas pantotenowy, pirydoksynę, inozytol, cyjanakobalaminę) oraz biotynę i kwas askorbinowy. Ich zawartość (zakres i średnie) przedstawiono w tabeli 1. Dane zawarte w tabeli oparto na opracowaniach wielu autorów. W największej ilości w pyłku kwiatowym występuje inozytol (średnio 105,6 mg/100 g), kwas askorbinowy (wit. C) (średnio 30,5 mg/100 g) oraz niacyna (wit. PP) (średnio 13,7 mg/100 g). Ich wzory chemiczne podano na rycinie 9. Tiamina (wit. B1), ryboflawina (wit. B2), kwas pantotenowy (wit. B5), pirydoksyna (wit. B6), kwas foliowy (wit. B9), oraz biotyna (wit. H) występują w pyłku w małych ilościach od 0,1 do 2,3 mg/100 g. W pyłku kwiatowym w minimalnych ilościach występuje także cyjanokobalamina (wit. B12).
Z badań wynika, że najbogatszy w kwas askorbinowy jest pyłek pochodzący z wierzb, gruszy, jabłoni i mniszka lekarskiego. Natomiast najuboższy w tę witaminę jest pyłek pozyskiwany z wierzbownicy wąskolistnej, gryki zwyczajnej, tawuły, koniczyny łąkowej, maliny zwyczajnej, łubinu żółtego, chabra bławatka i mleczu polnego.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
W pyłku kwiatowym stwierdzono występowanie prowitaminy A w postaci β-karotenu oraz innych związków karotenoidowych, z których związek ten powstaje w wyniku przemian metabolicznych w organizmie człowieka. Poza tym w pyłku kwiatowym znajduje się kalcyferol (wit. D) i tokoferol (wit. E). Zawartość tych witamin (zakres i średnie) zamieszczono w tabeli 1.
Pyłek kwiatowy zawiera średnio 7,3 mg/100 g β-karotenu, 12,9 mg/100 g sumy karotenoidów, 29,4 mg/100 g tokoferolu i 0,04 mg/100 g kalcyferolu. Należy dodać, że z jednej cząsteczki β-karotenu powstają dwie cząsteczki witaminy A. Czeczuga (47) podaje, że poza β-karotenem w pyłku kwiatowym występuje 8 innych związków karotenoidowych, pochodnych β-karotenu, m.in. zeaksantyna, luteina, β-kryptoksantyna i rodoksantyna.
Biopierwiastki
Biopierwiastkami nazywa się pierwiastki wchodzące w skład związków chemicznych występujących w organizmie człowieka. Mają one istotne znaczenie dla prawidłowej budowy i metabolizmu organizmu. Biopierwiastki dzieli się na makroelementy, niezbędne w organizmie w dużych ilościach, oraz na mikroelementy, występujące i działające w organizmie człowieka w bardzo małych ilościach.
Do makroelementów występujących w pyłku kwiatowym, zalicza się sód (Na), potas (K), magnez (Mg), wapń (Ca) i fosfor (P). Wśród mikroelementów spotyka się najczęściej mangan (Mn), żelazo (Fe), kobalt (Co), nikiel (Ni), miedź (Cu) i cynk (Zn) (1, 4, 6, 11, 44, 50, 51-53, 56).
W śladowych ilościach (poniżej 1 mg/100 g) w pyłku kwiatowym wykrywa się także następujące mikroelementy: rubid (Rb), cez (Cs), beryl (Be), stront (Sr), bar (Ba), skand (Sc), tytan (Ti), cyrkon (Zr), wanad (V), chrom (Cr), molibden (Mo), srebro (Ag), kadm (Cd), bor (B), glin (Al), gal (Ga), krzem (Si), cynę (Sn), ołów (Pb), arsen (As), selen (Se), brom (Br), cer (Ce) i uran (U).
Dane piśmiennictwa wskazują, że w pyłku kwiatowym w największych ilościach występują takie makroelementy, jak fosfor (średnio 436 mg/100 g), potas (średnio 422 mg/100 g), wapń (średnio 217 mg/100 g), magnez (średnio 161 mg/100 g) i sód (średnio 50 mg/100 g) oraz takie mikroelementy, jak żelazo (średnio 14,4 mg/100 g), mangan (średnio 13,8 mg/ 100 g), cynk (średnio 7,1 mg/100 g), miedź (średnio 1,2 mg/100 g), nikiel (średnio 0,19 mg/100 g) i kobalt (średnio 0,05 mg/100 g) (tab. 2).
Tabela 2. Zawartość biopierwiastków często spotykanych w pyłku kwiatowym.
Pozostałe mikroelementy, wymienione powyżej w liczbie 24, występują w pyłku kwiatowym w ilościach od 0,01 do 0,0001 mg/100 g.
Obecność w organizmie ludzkim odpowiednich poziomów makro- i mikroelementów ma bardzo istotne znaczenie w kontekście prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Dla przykładu połączenia wapnia, fosforu i magnezu biorą aktywny udział w budowie tkanki kostnej oraz utrzymują określone ciśnienie osmotyczne krwi, limfy oraz płynów komórkowych i międzykomórkowych. Związki żelaza, miedzi, cynku, kobaltu i manganu odgrywają ważną rolę w procesie powstawania krwi, a także w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania. Dlatego niedobory biopierwiastków w organizmie prowadzą do wielu zaburzeń metabolicznych i mogą powodować poważne nieprawidłowości rozwojowe, a nawet mogą przyczyniać się do powstawania groźnych chorób. Stąd uzupełnianie w organizmie poziomu niezbędnych biopierwiastków pozwala na jego prawidłowe funkcjonowanie. Pyłek kwiatowy jest bogatym źródłem biopierwiastków i znakomicie spełnia tę rolę.
Inne składniki
W pyłku kwiatowym występują jeszcze trzy dość istotne składniki, a mianowicie woda, błonnik (celuloza) i popiół (pozostałość mineralna po spaleniu pyłku).
Woda
Poziom wody w pyłku kwiatowym jest bardzo ważnym czynnikiem, decydującym o zawartości wszystkich pozostałych składników tego produktu.
Jest sprawą oczywistą, że im więcej wody znajduje się w pyłku kwiatowym, tym mniejsza jest zawartość innych substancji.
Z danych piśmiennictwa wynika, że w świeżym obnóżu pszczelim znajduje się od 21,3 do 29,4% wody (średnio 25,0%). Tak wysoki poziom zawartości wody w pyłku kwiatowym sprzyja szybkiemu rozwojowi bakterii i pleśni, co powoduje jego szybkie zepsucie, dlatego musi być on wysuszony w specjalnych suszarkach do wilgotności 8-10%, jednak nie mniej niż 3-4%. Przegląd piśmiennictwa wskazuje, że średnia zawartość wody w wysuszonym obnóżu mieści się w granicach 5,6-11,3% (średnio 9,5%).
Celuloza
Substancja ta jest podstawowym składnikiem obu osłonek ziarna pyłku, zarówno osłonki zewnętrznej zwanej egzyną, jak i wewnętrznej zwanej intyną. Celuloza jest polisacharydem zbudowanym z β-O-glukopiranozy. Nie ulega ona trawieniu w przewodzie pokarmowym człowieka i ma dla jelit znaczenie wypełniające. Podobnie jak w przypadku wody, jej obecność zmniejsza ilość substancji biologicznie aktywnych pyłku kwiatowego w odniesieniu do masy tego produktu.
Opierając się na danych piśmiennictwa można przyjąć, że zawartość celulozy w pyłku kwiatowym mieści się w granicach 19,5-27-3% (średnio 22,4%).
Popiół ogólny
Popiół otrzymuje się po spaleniu i wyprażeniu ziaren pyłku w temp. 600°C. Popiół uzyskany w ten sposób składa się z nieorganicznych połączeń metali i jest wykładnikiem zawartych w pyłku kwiatowym związków mineralnych.
Na podstawie wyników badań wielu autorów można wnioskować, że zawartość popiołu ogólnego w pyłku kwiatowym waha się od 1,70 do 5,31% (średnio 3,47%).
Podsumowanie
Na podstawie przytoczonych powyżej wyników badań zaczerpniętych w dostępnym piśmiennictwie można przedstawić przybliżony skład chemiczny pyłku kwiatowego (tab. 3).
Wśród głównych grup substancji w największej ilości występują w pyłku kwiatowym cukry (33,7%), a następnie białko ogólne (23,9%) i celuloza (22,4%). Kolejne miejsca zajmują: woda (9,5%), lipidy całkowite (5,4%), biopierwiastki (1,3%), związki fenolowe (1,2%) i witaminy (0,2%). Łącznie wymienione składniki dają ogólną wartość 97,6% (tab. 3).
W związku z powyższym można założyć, że około 70% substancji znajdujących się w pyłku kwiatowym (wyłączając wodę i celulozę) odznacza się działaniem biologicznym. A zatem pyłek kwiatowy (obnóże) można wykorzystać z powodzeniem jako suplement diety. Szczególnie produkt ten odznacza się silnym działaniem adaptogennym.
*
Do największych producentów pszczelego pyłku kwiatowego w postaci obnóży należą firmy: Bartnik Sądecki (Pyłek kwiatowy), Apipol-Farma (Pollen) i Bartpol (Pyłek kwiatowy).
Natomiast wśród jedynych w kraju wytwórców sproszkowanego obnóża pszczelego znajdują się firmy: Apipol-Farma (tabletki Pollen o zawartości 250 mg pyłku kwiatowego i kapsułki Pollen o zawartości 290 mg pyłku kwiatowego) oraz Solgar (tabletki - Kwiatowy Pyłek Pszczeli o zawartości 500 mg tego produktu). Należy podać, że preparat firmy Solgar dostępny jest wyłącznie w aptekach.
Krzysztof Piekarz
Thats_Nice
