Ceban
Adaptogeny
Wśród ogromnej ilości roślin istnieje kilka gatunków, które zajmują w przyrodzie miejsce szczególne. Charakterystyczna właściwość tej grupy roślin polega na ich zdolności wywierania silnego, ogólnie wzmacniającego, działania. Przy tym podwyższa się odporność organizmu na szkodliwe czynniki otaczającego nas środowiska. Rośliny, które rzeczywiście zdolne są wzmocnić organizm, objęte zostały ogólną nazwą „adaptogeny”, ponieważ produkują i zawierają w sobie kompozycje substancji chemicznych pozwalających samej roślinie adoptować się do ekstremalnie niekorzystnych warunków środowiska w jakiej żyje. Niektóre z nich, właściwości te przenoszą do organizmów zjadających je ludzi i zwierząt.
Pierwszym przykładem rośliny – adaptogena może posłużyć znany wszystkim żeń-szeń. Jednak żeń-szeń – nie jest najsilniejszym adaptogenem. Są rośliny, których siła działania kilkakrotnie przewyższa aktywność „korzenia życia”. W ostatnim 30-leciu największe uznanie zdobyła leuzea – szczodrak krokoszowy Rhaponticum carthamoides (Willd) Jljin. Dzięki kompletnemu, złożonemu składowi chemicznemu i najważniejszemu ich składnikowi fitoecdysteroidom, nazwana została „rośliną życia”. Termin „adaptogen” jest pochodnym od słowa „adaptacja”, co oznacza „przystosowanie”. Przyjmowanie adaptogenów pozwala organizmowi przystosować się do takich niesprzyjających czynników zewnętrznego środowiska jak; chłód, upał, pragnienie, głód, infekcja, promieniowanie jonizujące, niedostatek tlenu (hipoksja), duży wysiłek fizyczny, oraz inne.
Podnosząc poziom przystosowania organizmu do dużego wysiłku fizycznego, adaptogeny sprzyjają wzrostowi osiągnięć sportowych. Zwiększają siłę mięśni i w dużym stopniu wytrzymałość. Energetyzujące działanie adaptogenów jest na tyle duże, że zaczynając je przyjmować, sportowiec czuje przypływ energii, pojawia się chęć zwiększenia obciążeń treningowych. Przyśpiesza się odbudowa organizmu po zwiększonym wysiłku treningowym. Organizm zaczyna w dużym stopniu utleniać mlekowe i piro winogronowe kwasy, które są podstawowymi „toksynami zmęczenia”. Pod działaniem adaptogenów organizm szybciej radzi sobie z po-treningową kwasicą – przesunięciem pH krwi w kwaśną stronę.
Według wielu znawców, „adaptogen” – nie jest terminem trafnym. Może wskazywać, że one tylko dostosowują organizm do wykonania dużego zakresu fizycznej i umysłowej pracy. I rzeczywiście, mają silne, ogólnie wzmacniające działanie nawet w stosunku do nie pracującego organizmu. Czynią zdrowy organizm jeszcze bardziej zdrowym i silnym. Adaptogeny nie leczą żadnych chorób. One po prostu wzmacniają organizm do takiego stopnia, że on sam jest w stanie uporać się z dowolną chorobą.
Ponieważ wszystkie adaptogeny mają pochodzenie roślinne w małych dawkach są nieszkodliwe. Weszły do złotego katalogu środków wspomagających organizm. Historia ich stosowania w celach ogólnie wzmacniających i regeneracyjnych liczy już tysiące lat.
W wielu krajach świata gwałtownie rozwija się nowy obszar farmakologii, którego celem jest stworzenie preparatów dla zdrowych ludzi, środków, które niczego nie leczą, lecz po prostu czynią zdrowego człowieka jeszcze bardziej zdrowym i zdolniejszym do zwiększonego wysiłku. Zapobieganie jest o wiele prostsze i tańsze niż leczenie rozwiniętej choroby. Wszystkie adaptogeny łączy jedna wspólna właściwość – zdolność okazania silnego działania ogólnie wzmacniającego, zwiększenie koncentracji i naprężenia organizmu, jego zdolności do wysiłku fizycznego, odporności i wytrzymałości na niekorzystne czynniki zewnętrzne i na działanie czynników powodujących choroby. Przypatrzmy się wspólnym jak i odmiennym cechom adaptogenów.
Adaptogeny mają znakomitą zdolność regulowania stanu centralnego systemu nerwowego. Z ich pomocą można wywołać złagodzenie podstawowych procesów nerwowych i odwrotnie, można wzmocnić ich przejawy. Małe dawki adaptogenów przy prawidłowym przyjmowaniu wywołują ogólne rozluźnienie, pewne zahamowanie procesów, obniżenie ogólnego podniecenia. Średnie dawki wywołują efekt umiarkowany stymulujący, wywołują poczucie rześkości, przypływu energii, powstaje emocjonalne ożywienie. Przesadnie wysokie dawki mogą wywołać nad pobudliwość pojawienie się rozdrażnienia, bezsenność, agresywność.
W odróżnieniu od klasycznych psychomotorycznych stymulatorów takich jak np. kawa, adaptogeny, nawet przy przedawkowaniu nie wywołują osłabienia rezerw systemu nerwowego. Przy długotrwałym ich przyjmowaniu system nerwowy nie osłabia się, ale odwrotnie, zwiększa swoje rezerwy i zasoby trwałości.
Wszystkie posiadają zdolność podwyższania odporności organizmu na niedostatek tlenu. Jest to rezultat energetycznego działania adaptogenów, ich zdolności wzmocnienia beztlenowego, zakwaszenia, w pierwszej kolejności węglowodanów i tłuszczy. Pod ich wpływem zwiększa się przepuszczalność komórkowych membran dla węglowodanów, białek i kwasów tłuszczowych. Trening w związku z ich przyjmowaniem pozwala w dużym stopniu uzyskać po treningowe otwarcie „węglowodanowego okna”. Wzmacnia się także po treningowe przyswajanie aminokwasów.
Z jednej strony zwiększają wrażliwość mięśniowych komórek dla endogennej, produkowanej w organizmie insuliny. Insulina zaczyna z dużą aktywnością „przenosić” molekuły białek, węglowodanów, soli mineralnych przez komórkowe membrany do wnętrza komórki. Z drugiej strony, adaptogeny wzmacniają przenikanie glukozy do tych tkanek, które przyswajają glukozę drogą poza insulinową. Tak, na przykład, wzrasta konsumpcja glukozy przez mózg i wątrobę.
Adaptogeny sprzyjają akumulacji glikogenu w mięśniach, wątrobie i sercu. Glikogen jest to podstawowe „paliwo” dla mięśni. Tylko po zużyciu rezerw glikogenu mięśnie zaczynają przyswajać aminokwasy i kwasy tłuszczowe. Adaptogeny zwiększają wrażliwość komórek organizmu na własne hormony i związki nie hormonalne W taki sposób regulacja procesów wymiennych jest bardziej dokładna i szybsza.
Adaptogeny w sporcie
Dopuszczone w sporcie preparaty „nie-dopingowe”
Dyscypliny sportowe znacznie różnią się poziomem obciążeń fizycznych, czasem trwania wysiłku, dokładnością wykonania zadania, koncentracją i wieloma innymi parametrami. Znane jest stwierdzenie, że „ruch formuje się w mózgu, ale realizuje na peryferiach”. Mianowicie na tych wszystkich poziomach (począwszy od kory mózgowej, podkorowych wykształceń, pniowej części mózgu, neuro regulatorów peptydów podwzgórza, hormonów przysadki, mózgu grzbietowego, synaptycznego przekazu nerwowego impulsu w zwojach nerwowych do przekazu nerwowo – mięśniowego i dalej ich wykonania przez poprzeczno – pasiaste mięśnie, a potem peryferyjnego systemu wewnątrz wydalniczego, regulacji metabolicznych procesów regeneracji mięśni), powinny działać biologicznie aktywne substancje korygujące zdolność sportowca do wysiłku. Są to miejsca do zastosowania nie-dopingowych środków, które powinny mieć dogodną formę oddziaływania i które nie powodują ubocznych, niepożądanych efektów.
Takie właściwości posiadają następujące grupy biologicznie aktywnych substancji:
adaptogeny pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, nootropy, immunomodulatory, antyoksydanty i antyhipoksanty, witaminy i kompleksy witamin, biologicznie aktywne dodatki do żywności (mające w swoim składzie nie zakazane w sporcie substancje aktywne biologicznie).
Jak widać z przytoczonej klasyfikacji, jest duża ilość nie-dopingowych środków, przy pomocy których można wpływać praktycznie na wszystkie czynniki ograniczające i otwierające zdolność do wysiłku sportowców, osób zajmujących się kulturą fizyczną, sportowców - inwalidów i całej populacji.
Te środki można odnieść także do preparatów profilaktycznych farmakologicznych podwyższających jakość życia. Najbardziej znane z nich, które są poważnie badane w ostatnich latach to między innymi adaptogeny pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Adaptogeny jako nie zakazane substancje wspomagające w sporcie.
Adaptogeny - sportAdaptogeny mają tysiącletnią historię, dość szeroko są przedstawione w farmakopei krajów Dalekiego Wschodu (Japonia, Chiny, Korea), Rosji i Południowo – Wschodniej Azji. Jeszcze niedawno w Europie były nieznane, nawet dzisiaj sądząc po publikacjach, wiedza jest niewielka. W materiałach Olimpijskiego Kongresu 1996r w Atlancie pojawiły się pierwsze poważne badania o wpływie eleuterokoka na fizyczną zdolność do wysiłku wysoko kwalifikowanych sportowców USA, tak jak w ZSRR w 1960r, Brechman I.I, opublikował książkę o eleuterokoku jako nowym środku stymulującym i wspomagającym.
Najbardziej zbadane preparaty, adaptogeny roślinnego pochodzenia to:
żeń – szeń, cytryniec chiński, różaniec górski (złoty korzeń), Leuzea – szczodrak krokoszowy (korzeń Marala), eleuterokok kolczysty, aralia mandżurska, sterkulia platano listna, zwodnica wysoka, preparaty z rozlicznych wodorostów (sterkulin) i wiele innych. Te czynne biologicznie preparaty od początku wchodzą w skład kombinowanych zestawów, które wypuszcza się jako biologicznie czynne dodatki do żywności, jak; elton, leweton, fitoton, i adapton oraz wiele innych. Najczęściej przemysł farmaceutyczny produkuje preparaty lecznicze dla wchłaniania jelitowego (tabletki, draże, kapsułki, proszki, ekstrakty, nalewki, wywary) i wprowadzania pozajelitowego (roztwór w ampułkach), a także jako biologicznie aktywne dodatki do żywności. W ostatnich latach zaznacza się tendencja, aby tworzyć preparaty kombinowane, zawierające adaptogeny, witaminy, produkty pszczelarstwa, owoce morza, oraz inne składniki. Przypuszcza się, że składowe komponenty wzmacniają obopólnie ich działanie.
Adaptogeny – są to substancje pochodzenia organicznego zwiększające niespecyficzną odporność organizmu wobec niekorzystnego wpływu zewnętrznego środowiska. Do tej grupy zaliczyć można preparaty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego lub syntetyzowane drogą chemiczną. Brechman I.I, twierdzi że;
Adaptogeny powinny; być zupełnie nieszkodliwe dla organizmu, posiadać szerokie działanie, wywoływać minimalne zmiany w normalnej funkcji organizmu (lub ich wcale nie wywoływać) i przejawiać swoje adaptogenne działanie na odpowiednim tle.
Niespecyficzne działanie adaptogenu objawia się zwiększeniem odporności wobec bardzo szkodliwego wpływu szerokiego spektrum fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych.
Właściwością adaptogenu jest działanie normalizujące i przywracające optymalny stan organizmu w danej sytuacji, niezależnie od nasilenia poprzednich zmian.
Według zdania Lupandina A.W, działanie adaptogenu powinno być niespecyficzne i uniwersalne, czyli pod jego wpływem zwiększa się odporność na działanie podstawowych naturalnych (wysiłek fizyczny, niedotlenienie, zimno itd.) i technogennych (choroba lokomocyjna, wibracja) czynników ekstremalnych. Pozytywne efekty przy jego przyjmowaniu powinny realizować się nie kosztem optymalizacji procesów wymiany, ale ochrony przed destrukcją struktur tkankowych. Optymalizacja działania adaptogenu powinna przejawiać się przy zmianie homeostazy odbywającej się w maksymalne komfortowych warunkach. Powtórne jej wprowadzenie powinno doprowadzić do sformowania „systemowego strukturalnego śladu adaptacji”.
Koncepcja o stanie niespecyficznego zwiększenia odporności organizmu sformułowana przez Lazarewa N.W. powstała jako teoretyczna podstawa nauki o adaptogenach. Dowiedziono, że przy powtórnym oddziaływaniu na organizm doświadczalnych zwierząt, małych dawek niektórych jadów (trucizn), a także przy fizycznym treningu i wprowadzeniu do organizmu niektórych leczniczych substancji, zwiększa się odporność zwierząt na różne szkodliwe działania. Autor uważa, że za pomocą adaptogenu, organizm można wprowadzić w specjalny stan, charakteryzujący się zwiększeniem zdolności do pracy (wysiłku) i zwiększeniem odporności wobec szerokiego kręgu niesprzyjających czynników.
Z dostępnych preparatów roślinnych, pierwszy zbadany został żeń–szeń, następnie wykazano wysoką efektywność preparatów z eleuterokoka i innych adaptogenów roślinnego pochodzenia przy kombinowanym stosowaniu z produktami pszczelarstwa i między sobą. One podnoszą zdolność do zwiększenia wysiłku sportowców, co pozwala na nowo ocenić wskaźniki ich zastosowanie w medycynie sportowej i ogólnej.
Adaptogeny mają złożoną strukturę chemiczną i ich działanie jest niemożliwe do wyjaśnienia przy pomocy jednego z ich składowych komponentów. Jeżeli anaboliczny efekt leuzei można traktować jako następstwo działania fitoecdysteroidów (ecdysten) to efekt wzmacniający w ogóle nie jest z nimi związany. Dlatego nie należy dążyć do rozdzielenia czynnych substancji roślinnych preparatów na składowe części, ponieważ wiele ich właściwości może być utracone.
Największe znaczenie w ostatnim dwudziestoleciu, wśród roślin adaptogenów uzyskała leuzea Rhaponticum carthamoides (Willd) Jljin.
Badania naukowe przeprowadzone nad nią dowiodły, że jest rośliną unikalną, aktywną biologicznie, z kompletnym, złożonym składem chemicznym. Najważniejszym składnikiem są fitoecdysteroidy, wśród nich 20-hydroxyecdysone.
Podsumowując informacje o adaptogenach, można stwierdzić, że ich działanie w organizmie przebiega następująco:
Wzmacniają centralny system nerwowy, polepszają proces uczenia się, pamięci, polepszają synaptyczny przekaz w sympatycznych i para sympatycznych włóknach peryferyjnego systemu nerwowego;
Normalizują funkcję systemu wewnątrzwydzielniczego organizmu (funkcje anaboliczne i kataboliczne);
Kontrolują proces tworzenia i rozdziału energii w komórkach wykonawczych (mięśni, wątroby, nerek, mózgu i innych organów);
Przywracają efekt immuno-podciśnieniowy jako następstwo procesu treningowego i wyczynowego, wpływając na ochronę humoralną i komórkową;
Sprzyjają przeciw utleniającym procesom w organizmie, zapobiegają toksycznym efektom wolno radykalnego zakwaszenia nienasyconych kwasów tłuszczowych, które aktywizują się przy wyczerpującym wysiłku fizycznym;
Zapobiegają nad kwasowości, która prawie zawsze jest towarzyszem intensywnego wysiłku fizycznego;
Mają efekty anabolizujące, które należy podtrzymywać przy intensywnym wysiłku fizycznym (treningu), aby zapobiec spadkowi masy ciała i destrukcji białek wśród sportowców przy przewadze procesów katabolicznych;
Polepszają mikro cyrkulację naczyń krwionośnych mózgu i pracujących mięśni dzięki polepszeniu reologicznych właściwości krwi (obecność w strukturze witamin E i C, pochodnych kumaryn, fitoecdysteroidow, i innych składników);
Tak, więc adaptogeny można uważać za perspektywiczną klasę biologicznie aktywnych preparatów, które zwiększają granice adaptacji do fizycznych obciążeń, nie będąc związkami toksycznymi i dopingowymi w sporcie.
Źródło:Fitostar.pl
Wśród ogromnej ilości roślin istnieje kilka gatunków, które zajmują w przyrodzie miejsce szczególne. Charakterystyczna właściwość tej grupy roślin polega na ich zdolności wywierania silnego, ogólnie wzmacniającego, działania. Przy tym podwyższa się odporność organizmu na szkodliwe czynniki otaczającego nas środowiska. Rośliny, które rzeczywiście zdolne są wzmocnić organizm, objęte zostały ogólną nazwą „adaptogeny”, ponieważ produkują i zawierają w sobie kompozycje substancji chemicznych pozwalających samej roślinie adoptować się do ekstremalnie niekorzystnych warunków środowiska w jakiej żyje. Niektóre z nich, właściwości te przenoszą do organizmów zjadających je ludzi i zwierząt.
Pierwszym przykładem rośliny – adaptogena może posłużyć znany wszystkim żeń-szeń. Jednak żeń-szeń – nie jest najsilniejszym adaptogenem. Są rośliny, których siła działania kilkakrotnie przewyższa aktywność „korzenia życia”. W ostatnim 30-leciu największe uznanie zdobyła leuzea – szczodrak krokoszowy Rhaponticum carthamoides (Willd) Jljin. Dzięki kompletnemu, złożonemu składowi chemicznemu i najważniejszemu ich składnikowi fitoecdysteroidom, nazwana została „rośliną życia”. Termin „adaptogen” jest pochodnym od słowa „adaptacja”, co oznacza „przystosowanie”. Przyjmowanie adaptogenów pozwala organizmowi przystosować się do takich niesprzyjających czynników zewnętrznego środowiska jak; chłód, upał, pragnienie, głód, infekcja, promieniowanie jonizujące, niedostatek tlenu (hipoksja), duży wysiłek fizyczny, oraz inne.
Podnosząc poziom przystosowania organizmu do dużego wysiłku fizycznego, adaptogeny sprzyjają wzrostowi osiągnięć sportowych. Zwiększają siłę mięśni i w dużym stopniu wytrzymałość. Energetyzujące działanie adaptogenów jest na tyle duże, że zaczynając je przyjmować, sportowiec czuje przypływ energii, pojawia się chęć zwiększenia obciążeń treningowych. Przyśpiesza się odbudowa organizmu po zwiększonym wysiłku treningowym. Organizm zaczyna w dużym stopniu utleniać mlekowe i piro winogronowe kwasy, które są podstawowymi „toksynami zmęczenia”. Pod działaniem adaptogenów organizm szybciej radzi sobie z po-treningową kwasicą – przesunięciem pH krwi w kwaśną stronę.
Według wielu znawców, „adaptogen” – nie jest terminem trafnym. Może wskazywać, że one tylko dostosowują organizm do wykonania dużego zakresu fizycznej i umysłowej pracy. I rzeczywiście, mają silne, ogólnie wzmacniające działanie nawet w stosunku do nie pracującego organizmu. Czynią zdrowy organizm jeszcze bardziej zdrowym i silnym. Adaptogeny nie leczą żadnych chorób. One po prostu wzmacniają organizm do takiego stopnia, że on sam jest w stanie uporać się z dowolną chorobą.
Ponieważ wszystkie adaptogeny mają pochodzenie roślinne w małych dawkach są nieszkodliwe. Weszły do złotego katalogu środków wspomagających organizm. Historia ich stosowania w celach ogólnie wzmacniających i regeneracyjnych liczy już tysiące lat.
W wielu krajach świata gwałtownie rozwija się nowy obszar farmakologii, którego celem jest stworzenie preparatów dla zdrowych ludzi, środków, które niczego nie leczą, lecz po prostu czynią zdrowego człowieka jeszcze bardziej zdrowym i zdolniejszym do zwiększonego wysiłku. Zapobieganie jest o wiele prostsze i tańsze niż leczenie rozwiniętej choroby. Wszystkie adaptogeny łączy jedna wspólna właściwość – zdolność okazania silnego działania ogólnie wzmacniającego, zwiększenie koncentracji i naprężenia organizmu, jego zdolności do wysiłku fizycznego, odporności i wytrzymałości na niekorzystne czynniki zewnętrzne i na działanie czynników powodujących choroby. Przypatrzmy się wspólnym jak i odmiennym cechom adaptogenów.
Adaptogeny mają znakomitą zdolność regulowania stanu centralnego systemu nerwowego. Z ich pomocą można wywołać złagodzenie podstawowych procesów nerwowych i odwrotnie, można wzmocnić ich przejawy. Małe dawki adaptogenów przy prawidłowym przyjmowaniu wywołują ogólne rozluźnienie, pewne zahamowanie procesów, obniżenie ogólnego podniecenia. Średnie dawki wywołują efekt umiarkowany stymulujący, wywołują poczucie rześkości, przypływu energii, powstaje emocjonalne ożywienie. Przesadnie wysokie dawki mogą wywołać nad pobudliwość pojawienie się rozdrażnienia, bezsenność, agresywność.
W odróżnieniu od klasycznych psychomotorycznych stymulatorów takich jak np. kawa, adaptogeny, nawet przy przedawkowaniu nie wywołują osłabienia rezerw systemu nerwowego. Przy długotrwałym ich przyjmowaniu system nerwowy nie osłabia się, ale odwrotnie, zwiększa swoje rezerwy i zasoby trwałości.
Wszystkie posiadają zdolność podwyższania odporności organizmu na niedostatek tlenu. Jest to rezultat energetycznego działania adaptogenów, ich zdolności wzmocnienia beztlenowego, zakwaszenia, w pierwszej kolejności węglowodanów i tłuszczy. Pod ich wpływem zwiększa się przepuszczalność komórkowych membran dla węglowodanów, białek i kwasów tłuszczowych. Trening w związku z ich przyjmowaniem pozwala w dużym stopniu uzyskać po treningowe otwarcie „węglowodanowego okna”. Wzmacnia się także po treningowe przyswajanie aminokwasów.
Z jednej strony zwiększają wrażliwość mięśniowych komórek dla endogennej, produkowanej w organizmie insuliny. Insulina zaczyna z dużą aktywnością „przenosić” molekuły białek, węglowodanów, soli mineralnych przez komórkowe membrany do wnętrza komórki. Z drugiej strony, adaptogeny wzmacniają przenikanie glukozy do tych tkanek, które przyswajają glukozę drogą poza insulinową. Tak, na przykład, wzrasta konsumpcja glukozy przez mózg i wątrobę.
Adaptogeny sprzyjają akumulacji glikogenu w mięśniach, wątrobie i sercu. Glikogen jest to podstawowe „paliwo” dla mięśni. Tylko po zużyciu rezerw glikogenu mięśnie zaczynają przyswajać aminokwasy i kwasy tłuszczowe. Adaptogeny zwiększają wrażliwość komórek organizmu na własne hormony i związki nie hormonalne W taki sposób regulacja procesów wymiennych jest bardziej dokładna i szybsza.
Adaptogeny w sporcie
Dopuszczone w sporcie preparaty „nie-dopingowe”
Dyscypliny sportowe znacznie różnią się poziomem obciążeń fizycznych, czasem trwania wysiłku, dokładnością wykonania zadania, koncentracją i wieloma innymi parametrami. Znane jest stwierdzenie, że „ruch formuje się w mózgu, ale realizuje na peryferiach”. Mianowicie na tych wszystkich poziomach (począwszy od kory mózgowej, podkorowych wykształceń, pniowej części mózgu, neuro regulatorów peptydów podwzgórza, hormonów przysadki, mózgu grzbietowego, synaptycznego przekazu nerwowego impulsu w zwojach nerwowych do przekazu nerwowo – mięśniowego i dalej ich wykonania przez poprzeczno – pasiaste mięśnie, a potem peryferyjnego systemu wewnątrz wydalniczego, regulacji metabolicznych procesów regeneracji mięśni), powinny działać biologicznie aktywne substancje korygujące zdolność sportowca do wysiłku. Są to miejsca do zastosowania nie-dopingowych środków, które powinny mieć dogodną formę oddziaływania i które nie powodują ubocznych, niepożądanych efektów.
Takie właściwości posiadają następujące grupy biologicznie aktywnych substancji:
adaptogeny pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, nootropy, immunomodulatory, antyoksydanty i antyhipoksanty, witaminy i kompleksy witamin, biologicznie aktywne dodatki do żywności (mające w swoim składzie nie zakazane w sporcie substancje aktywne biologicznie).
Jak widać z przytoczonej klasyfikacji, jest duża ilość nie-dopingowych środków, przy pomocy których można wpływać praktycznie na wszystkie czynniki ograniczające i otwierające zdolność do wysiłku sportowców, osób zajmujących się kulturą fizyczną, sportowców - inwalidów i całej populacji.
Te środki można odnieść także do preparatów profilaktycznych farmakologicznych podwyższających jakość życia. Najbardziej znane z nich, które są poważnie badane w ostatnich latach to między innymi adaptogeny pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Adaptogeny jako nie zakazane substancje wspomagające w sporcie.
Adaptogeny - sportAdaptogeny mają tysiącletnią historię, dość szeroko są przedstawione w farmakopei krajów Dalekiego Wschodu (Japonia, Chiny, Korea), Rosji i Południowo – Wschodniej Azji. Jeszcze niedawno w Europie były nieznane, nawet dzisiaj sądząc po publikacjach, wiedza jest niewielka. W materiałach Olimpijskiego Kongresu 1996r w Atlancie pojawiły się pierwsze poważne badania o wpływie eleuterokoka na fizyczną zdolność do wysiłku wysoko kwalifikowanych sportowców USA, tak jak w ZSRR w 1960r, Brechman I.I, opublikował książkę o eleuterokoku jako nowym środku stymulującym i wspomagającym.
Najbardziej zbadane preparaty, adaptogeny roślinnego pochodzenia to:
żeń – szeń, cytryniec chiński, różaniec górski (złoty korzeń), Leuzea – szczodrak krokoszowy (korzeń Marala), eleuterokok kolczysty, aralia mandżurska, sterkulia platano listna, zwodnica wysoka, preparaty z rozlicznych wodorostów (sterkulin) i wiele innych. Te czynne biologicznie preparaty od początku wchodzą w skład kombinowanych zestawów, które wypuszcza się jako biologicznie czynne dodatki do żywności, jak; elton, leweton, fitoton, i adapton oraz wiele innych. Najczęściej przemysł farmaceutyczny produkuje preparaty lecznicze dla wchłaniania jelitowego (tabletki, draże, kapsułki, proszki, ekstrakty, nalewki, wywary) i wprowadzania pozajelitowego (roztwór w ampułkach), a także jako biologicznie aktywne dodatki do żywności. W ostatnich latach zaznacza się tendencja, aby tworzyć preparaty kombinowane, zawierające adaptogeny, witaminy, produkty pszczelarstwa, owoce morza, oraz inne składniki. Przypuszcza się, że składowe komponenty wzmacniają obopólnie ich działanie.
Adaptogeny – są to substancje pochodzenia organicznego zwiększające niespecyficzną odporność organizmu wobec niekorzystnego wpływu zewnętrznego środowiska. Do tej grupy zaliczyć można preparaty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego lub syntetyzowane drogą chemiczną. Brechman I.I, twierdzi że;
Adaptogeny powinny; być zupełnie nieszkodliwe dla organizmu, posiadać szerokie działanie, wywoływać minimalne zmiany w normalnej funkcji organizmu (lub ich wcale nie wywoływać) i przejawiać swoje adaptogenne działanie na odpowiednim tle.
Niespecyficzne działanie adaptogenu objawia się zwiększeniem odporności wobec bardzo szkodliwego wpływu szerokiego spektrum fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych.
Właściwością adaptogenu jest działanie normalizujące i przywracające optymalny stan organizmu w danej sytuacji, niezależnie od nasilenia poprzednich zmian.
Według zdania Lupandina A.W, działanie adaptogenu powinno być niespecyficzne i uniwersalne, czyli pod jego wpływem zwiększa się odporność na działanie podstawowych naturalnych (wysiłek fizyczny, niedotlenienie, zimno itd.) i technogennych (choroba lokomocyjna, wibracja) czynników ekstremalnych. Pozytywne efekty przy jego przyjmowaniu powinny realizować się nie kosztem optymalizacji procesów wymiany, ale ochrony przed destrukcją struktur tkankowych. Optymalizacja działania adaptogenu powinna przejawiać się przy zmianie homeostazy odbywającej się w maksymalne komfortowych warunkach. Powtórne jej wprowadzenie powinno doprowadzić do sformowania „systemowego strukturalnego śladu adaptacji”.
Koncepcja o stanie niespecyficznego zwiększenia odporności organizmu sformułowana przez Lazarewa N.W. powstała jako teoretyczna podstawa nauki o adaptogenach. Dowiedziono, że przy powtórnym oddziaływaniu na organizm doświadczalnych zwierząt, małych dawek niektórych jadów (trucizn), a także przy fizycznym treningu i wprowadzeniu do organizmu niektórych leczniczych substancji, zwiększa się odporność zwierząt na różne szkodliwe działania. Autor uważa, że za pomocą adaptogenu, organizm można wprowadzić w specjalny stan, charakteryzujący się zwiększeniem zdolności do pracy (wysiłku) i zwiększeniem odporności wobec szerokiego kręgu niesprzyjających czynników.
Z dostępnych preparatów roślinnych, pierwszy zbadany został żeń–szeń, następnie wykazano wysoką efektywność preparatów z eleuterokoka i innych adaptogenów roślinnego pochodzenia przy kombinowanym stosowaniu z produktami pszczelarstwa i między sobą. One podnoszą zdolność do zwiększenia wysiłku sportowców, co pozwala na nowo ocenić wskaźniki ich zastosowanie w medycynie sportowej i ogólnej.
Adaptogeny mają złożoną strukturę chemiczną i ich działanie jest niemożliwe do wyjaśnienia przy pomocy jednego z ich składowych komponentów. Jeżeli anaboliczny efekt leuzei można traktować jako następstwo działania fitoecdysteroidów (ecdysten) to efekt wzmacniający w ogóle nie jest z nimi związany. Dlatego nie należy dążyć do rozdzielenia czynnych substancji roślinnych preparatów na składowe części, ponieważ wiele ich właściwości może być utracone.
Największe znaczenie w ostatnim dwudziestoleciu, wśród roślin adaptogenów uzyskała leuzea Rhaponticum carthamoides (Willd) Jljin.
Badania naukowe przeprowadzone nad nią dowiodły, że jest rośliną unikalną, aktywną biologicznie, z kompletnym, złożonym składem chemicznym. Najważniejszym składnikiem są fitoecdysteroidy, wśród nich 20-hydroxyecdysone.
Podsumowując informacje o adaptogenach, można stwierdzić, że ich działanie w organizmie przebiega następująco:
Wzmacniają centralny system nerwowy, polepszają proces uczenia się, pamięci, polepszają synaptyczny przekaz w sympatycznych i para sympatycznych włóknach peryferyjnego systemu nerwowego;
Normalizują funkcję systemu wewnątrzwydzielniczego organizmu (funkcje anaboliczne i kataboliczne);
Kontrolują proces tworzenia i rozdziału energii w komórkach wykonawczych (mięśni, wątroby, nerek, mózgu i innych organów);
Przywracają efekt immuno-podciśnieniowy jako następstwo procesu treningowego i wyczynowego, wpływając na ochronę humoralną i komórkową;
Sprzyjają przeciw utleniającym procesom w organizmie, zapobiegają toksycznym efektom wolno radykalnego zakwaszenia nienasyconych kwasów tłuszczowych, które aktywizują się przy wyczerpującym wysiłku fizycznym;
Zapobiegają nad kwasowości, która prawie zawsze jest towarzyszem intensywnego wysiłku fizycznego;
Mają efekty anabolizujące, które należy podtrzymywać przy intensywnym wysiłku fizycznym (treningu), aby zapobiec spadkowi masy ciała i destrukcji białek wśród sportowców przy przewadze procesów katabolicznych;
Polepszają mikro cyrkulację naczyń krwionośnych mózgu i pracujących mięśni dzięki polepszeniu reologicznych właściwości krwi (obecność w strukturze witamin E i C, pochodnych kumaryn, fitoecdysteroidow, i innych składników);
Tak, więc adaptogeny można uważać za perspektywiczną klasę biologicznie aktywnych preparatów, które zwiększają granice adaptacji do fizycznych obciążeń, nie będąc związkami toksycznymi i dopingowymi w sporcie.
Źródło:Fitostar.pl
Pomogłem? wejdż na http://www.pajacyk.pl i kliknij na pajacyka. Będzie z tego większy pożytek niż z SOG'a
Chodź życie ciąży a psychika siada nie poddam sie to moja zasada!
Krzysztof Piekarz
