Kaziupir
FIZYCZNE WŁAŚCIWOŚCI ŚRODOWISKA WODNEGO
1.Ciśnienie. Jeżeli na powierzchnię q działa siła F prostopadle do tej powierzchni i równomiernie na całą powierzchnię, to taką wielkość skalarną możemy nazwać ciśnieniem. Ciśnienie to zależy od gęstości wody i wysokości mierzonej od powierzchni cieczy. Ciśnienie jest to iloczyn wysokości, gęstości wody i siły ciężkości.
2.Gęstość i ciężar właściwy. Przez gęstość ( masę właściwą ) i ciężar właściwy rozumiemy masę i ciężar odniesione do jednostki objętości. Ciężar właściwy powietrza wynosi w normalnych warunkach ciśnienia i temperatury 1000kG/m3, a ciężar powietrza 1,22kG/m3. Woda jest około 820 razy gęstsza od powietrza i ten podstawowy parametr będzie w głównej mierze determinował zarówno zachowanie się ciała człowieka w wodzie zarówno w odniesieniu do czynności fizjologicznych, jak i ruchowych człowieka.
3.Przewodnictwo cieplne. Przewodnictwo cieplne wody jest ponad 28-krotnie, a pojemność cieplna 4-krotnie większa niż powietrza. Przewodnictwo cieplne wody wynosi 57kcal/m2/h/cm/C. CHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI ŚRODOWISKA WODNEGO Podstawowym i zarazem najczęstszym kryterium oceny jest przejrzystość wody, która w wodzi czystej dochodzi do kilku metrów, zaś w zanieczyszczonej sięga zaledwie kilku centymetrów. Właściwości chemiczne wody mogą zatem w znacznym stopniu wpływać na efekty nauki pływania, nurkowania i innych zadań wykonywanych w wodzie, jak również pośrednio rzutować na bezpieczeństwo kąpiących się w niej ludzi.
PŁYWALNOŚĆ CIAŁA CZŁOWIEKA
Pionową siłę naporu wypadkowego cieczy na zanurzone w niej ciało nazywamy wyporem. Wielkość tej siły, zwróconej przeciwnie do siły ciążenia, równa jest ciężarowi cieczy wypartej przez zanurzone ciało. Zależność ta znana jest jako prawo Archimedesa: „Ciało zanurzone w cieczy traci pozornie na ciężarze tyle, ile waży ciecz przez to ciało wyparta”. Ciało stałe zanurzone w cieczy może pozostać w stanie równowagi, jeśli jego ciężar równy jest ciężarowi wypartego płynu. Suma sił zewnętrznych ( wypór + ciężar 0 jest wówczas równa 0. Stanie się tak, jeśli ciężar przypadający na jednostkę objętości ciała stałego będzie równy ciężarowi właściwemu płynu. W przypadku ciał zanurzonych w cieczy równowaga ciała ustali się dopiero po jego częściowym wynurzeniu. Taki stan równowagi ciała stałego, poddany jedynie działaniu sił ciążenia i sił hydrostatycznych, kiedy powierzchnia swobodna cieczy przecina to ciało, nazywa się pływaniem ciała.
Pływalnością będziemy nazywali zdolność człowieka do utrzymywania się na powierzchni wody przy wyłącznym wykorzystaniu siły wyporu. Pływalność uzależniona będzie od gęstości wody, w której ciało się znajduje. Pływanie ciała na powierzchni wody zachodzi wówczas, gdy gęstość ciała, czyli stosunek jego ciężaru do objętości będzie mniejsza od gęstości wody. Im większa ta nierówność, tym lepsza będzie pływalność ciała. Metody określania pływalności ciała człowieka.
- gęstość mięśni 1,05 – 1,05 g/cm3,
- gęstość tłuszczu 0,92 – 0,94 g/cm3,
- gęstość kości 1,7 – 1,9 g/cm3.
Gęstość ciała będzie zależna zarówno od zawartości, jak i gęstości poszczególnych komponentów. Uzyskanie wyników gęstości ciała pozwala na określenie typu budowy, zawartości tkanki tłuszczowej oraz tzw. Masy suchej – tkanki aktywnej człowieka. Gęstość ciała jest wypadkową gęstości poszczególnych tkanek. Metody bezpośrednie obliczania gęstości ciała:
- Metoda densytometryczna, oparta na ważeniu ciała w wodzie ( K.Mies ). W Polsce tę metodę stosowali Drobny i Witkowski, którzy przy obliczaniu ciężaru właściwego uwzględnili procentowy udział powietrza zalegającego w płucach w czasie próby ważenia ciała w wodzie. Aparat do ważenia ciała w wodzie nazywa się densymer.
Objętość ciała człowieka można także określić na podstawie objętości wody wypartej przez zanurzone w niej ciało badanego osobnika.
Gęstość ciała waha się w granicach od 1,014 g/cm3 do 1,069 g/cm3 u kobiet, zaś u mężczyzn od 1,034 g/cm3 do 1,087 g/cm3. Średnia wynosi odpowiednio 1,034 i 1,067. Mężczyźni, głównie dzięki mniejszej zawartości tłuszczu i większej masie mięśni, mają gęstość ciała większą od kobiet. Gęstość ciała bez uwzględnienia powietrza zalegającego w płucach oraz powietrza oddechowego, choć ma bezpośredni wpływ na pływalność ciał w wodzie, nie odzwierciedla stanu, w jakim najczęściej człowiek znajduje się w wodzie i dlatego możemy ją uważać za pewną wartość stałą, nazywając ją pływalnością bezwzględną. Pływalność ciała człowieka będzie wahała się między gęstością minimalną, tzn. przy maksymalnym wydechu, a gęstością maksymalną, przy minimalnym wdechu. Głównym czynnikiem determinującym pływalność minimalną będzie ciężar ciała w wodzie, zaś pływalność maksymalną – zarówno ciężar ciała w wodzie, jak i pojemność życiowa płuc. Ciężar ciała w wodzie podczas maksymalnego wydechu był u mężczyzn o 2,103 kg większy niż u kobiet. W trakcie maksymalnego wdechu różnica w pływalności mężczyzn i kobiet wyraźnie się zmniejszyła do wartości 0,516kg.
Ocena pływalności ciała prostymi metodami: Aby uniknąć pomyłki, która może wyniknąć z pomyłki spowodowanej małym doświadczeniem nauczyciela, opracowano proste testy określania pływalności ciała. Polegają one na ocenie stopnia unoszenia ciała na powierzchni wody bez dodatkowych obliczeń, dzięki czemu nauczyciel może w krótkim czasie określić zdolność utrzymywania się na powierzchni wody u wszystkich swoich podopiecznych.
Metoda szacunkowa polega na określaniu pływalności na podstawie wynurzonych części ciała ( obu ramion i głowy ), u ćwiczącego znajdującego się nieruchomej pozycji pionowej z ramionami wyciągniętymi w górę przy maksymalnym wdechu:
- jeśli ciało zanurza się całkowicie – pływalność jest niska,
- jeśli wynurzone są dłonie – pływalność jest średnia,
- jeśli wynurzone są dłonie i przedramiona – pływalność jest dobra,
- jeśli linia wody przecina ramiona na wysokości czubka głowy, pływalność szacujemy jako bardzo dobrą,
- jeśli głowa i ramiona wynurzają się nad powierzchnię wody mamy do czynienia z pływalnością doskonałą.
Test Curetona polega na pomiarze czasu wypływania badanego na powierzchnię. Po maksymalnym wdechu i wykonaniu skoku ze słupka lub trampoliny badany przyjmuje na dnie nieruchomą pozycję kuczną. Od tego momentu mierzy się czas wypływania badanego na powierzchnię wody. Im krótszy jest czas wypływania, tym lepsza pływalność ciała. Mankamentem tej metody jest warunek umiejętności nurkowania badanych osób oraz dobrej przejrzystości wody, umożliwiającej ciągłą obserwację ćwiczącego.
PŁYWANIE STATYCZNE
Pływaniem ciała nazywamy taki stan równowagi, kiedy powierzchnia swobodna cieczy przecina to ciało. Równowaga ustala się gdy ciężar wypartej wody równy jest ciężarowi ciała. Środek masy bryły cieczy wypartej przez ciało pływające wyznacza linię działania wyporu i nazywany jest środkiem wyporu. Środek masy bryły ciała zanurzonego w wodzie wyznacza linię działania siły ciężkości i nazywany jest środkiem ciężkości. Warunek równowagi, sformułowany poprzednio ujmuje w rozważaniu przypadku ogólny postulat równowagi, jakim jest zerowa wartość wypadkowej siły i wypadkowego momentu sił zewnętrznych, działających na ciało. Stałość równowagi ( stateczność ) wymaga, żeby ciało poruszone chwilowym działaniem dowolnej siły zewnętrznej powracało do stanu równowagi. Rozkład komponentów ciała ludzkiego nie jest równomierny: jego górna część, ze względu na płuca, ma znacznie mniejszą gęstość niż część dolna, zawierająca więcej tkanki kostnej i mięśniowej. Działanie sił ciężkości i wyporu w odległości stworzy moment, który będzie dążył do zachowania wspólnej linii ( pionu ) działania tych sił, obracając ciało wokół osi poprzecznej.
W czasie wdechu ciało zwiększa objętość, ale jedynie w obrębie tułowia, objętość pozostałych części ciała pozostaje niezmienna. Wyniki badań wykazały, że wraz ze zwiększeniem zawartości powietrza w płucach środek wyporu przesuwa się w kierunku głowy, a zatem zwiększa się odległość środka ciężkości od środka wyporu. Proste metody oceny stateczności oraz sposoby zachowania równowagi stałej pływaka: Istnieją dwa sposoby bezpośredniego określania stateczności ciała. Za pomocą dynamometru mierzymy siłę ciążenia nóg. Drugi ze sposobów, znacznie prostszy, polega na pomiarze czasu opadania nóg od momentu przyjęcia pionu przez oś długą tułowia. W celu zachowania równowagi stałej ( statecznej ) najbardziej korzystna wydaje się pozycja zwarta ( kuczna ). Pamiętając jednak o tym, że człowiek przy wdechu ma pływalność dodatnią, która pozwala mu na wynurzenie pewnych części ciała nad powierzchnię wody bez strat na pływalności, brak równowagi stałej możemy zniwelować, wynurzając dłonie nad powierzchnię wody, co spowoduje, że ich ciężar zdecydowanie przesunie środek ciężkości w kierunku głowy.
PŁYWANIE DYNAMICZNE – RUCHY CIAŁA W WODZIE
Opór wody. Oporem wody będziemy nazywali siłę działająca przeciwnie do kierunku poruszania się ciała, a jej wielkość zależeć będzie od:
- wielkości projekcji poruszającego się ciała na prostopadłą do kierunku pływania,
- prędkości przesuwania ciała,
- kształtu ciała.
1.Opór czołowy zmienia się wprost proporcjonalnie do wielkości przekroju czołowego. A zatem, jeśli powierzchnia przekroju czołowego zwiększa się dwukrotnie, to tez dwukrotnie zwiększa się opór.
2.Zależność oporu wody od prędkości pływania. Opór wody zmienia się proporcjonalnie do kwadratu prędkości pływania. Wartość kwadratu prędkości jest wartością przybliżoną i może ulegać pewnym zmianom w zależności od prędkości i kształtu ciała. Jeśli zatem szybkość zwiększa się dwukrotnie, to opór wody czterokrotnie. Ruchy wiosłujące należy wykonywać jak najszybciej. Spowoduje to zwiększenie siły oporu potrzebnego do przesunięcia ciała w pożądanym kierunku.
3.Zależność oporu wody od kształtu i rodzaju powierzchni ciała.
Duży wpływ na wielkość oporu wody ma kształt poruszającego się w niej ciała. Najbardziej opływową forma jest kształt wrzeciona. Najbardziej opływową będzie pozycja ciała podczas wślizgu do wody przy skoku startowym lub ta, jaką przyjmuje pływak w trakcie wykonywania poślizgu po nawrocie: ręce wyciągnięte i złączone w przód przed głową, głowa miedzy ramionami, nogi wyprostowane i złączone. Uważa się, że wykonywanie ruchu dłonią z rozstawionymi palcami zmniejsz nieco opór wody powstający na dłoni. Gładkość ciała poruszającego się w wodzie pozwala na zmniejszenie oporów wody dzięki zmniejszeniu siły tarcia miedzy ciałem a cząsteczkami wody, znajdującymi się w bezpośredniej bliskości ciała. W celu zmniejszenia do minimum tego dodatkowego oporu zawodnicy używają kostiumów kąpielowych uszytych z gładkiej i śliskiej tkaniny, ściśle przylegającej do ciała. Znane są także przypadki golenia skóry przed ważnymi zawodami. Smarowanie ciała substancjami powodującymi zmniejszenie oporu nie jest dozwolone w trakcie zawodów.
4.Dynamiczna siła parcia. Na nieruchome ciało w wodzie działają dwie siły – siła ciężkości i siła wyporu. Obie siły działają przeciwnie w płaszczyźnie pionowej względem powierzchni wody. W pływaniu dynamicznym siły te zachowują swoje znaczenie, lecz pojawia się dodatkowa siła unosząca ciało ku górze tzw. Hydrodynamiczna siła parcia. Hydrodynamiczna siła parcia, zwana także siłą nośną , jest definiowana jako składowa reakcji prostopadła do kierunku ruchu ciała stałego w wodzie. Powstaje ona w przypadku niesymetrycznego opływu potokami wody ciała ułożonego pod pewnym kątem w stosunku do kierunku pływania. Kąt ten nazywa się kątem natarcia. Kąt natarcia to kąt zawarty miedzy osią długą tułowia a kierunkiem ruchu ciała. Krytyczny kąt natarcia dla człowieka waha się w granicach 8 - 12. Jeśli kąt natarcia równy jest zero to, to siła hydrodynamiczna nie powstaje i na ciało działa jedynie opór czołowy. W odróżnieniu od siły wyporu, która zawsze skierowana jest ku górze, hydrodynamiczna siła parcia może działać w dowolnym kierunku. Wielkość tej siły zależy od wszystkich czynników, od których zależy siła oporu. Kat natarcia powinien zapewnić powstanie takiej wielkości dynamicznej siły parcia, która pozwoli na optymalne ułożenie ciała przy powierzchni wody i nie spowoduje znacznego zwiększenia siły oporu wody. Kąt natarcia zależy także w dużym stopniu od prędkości, z jaką porusza się pływak. Przy wolnym pływaniu będzie większy , natomiast przy szybkim wystarczy niewielki kąt dla zapewnienia utrzymania ciała na powierzchni wody. Stateczność ciała w pływaniu statycznym zależy, od położenia środka wyporu względem środka ciężkości. Podczas pływania dynamicznego stateczność ciała zależy w znacznym stopniu od punktu przyłożenia oporu hydrodynamicznego, a także od wielkości dynamicznej siły parcia. Wraz ze zmiana kąta natarcia następuje przemieszczanie środka wyporu, na skutek czego zanika dodatkowy moment obracający ciało nogami ku dołowi.
5.Siły wprowadzające ciało w ruch postępowy. Podczas pływania dynamicznego podstawowa siłą, która wprowadza lub utrzymuje ciało w ruchu, jest siła wywołana ruchami wiosłującymi rak i nóg, a także ruchami tułowia. W wyniku współdziałania poszczególnych części ciała, na które oddziałują siły reakcji wody, powstaje siła napędowa skierowana w kierunku poruszającego się ciała pływaka.
W czasie ruchu wiosłującego ręka jest ustawiona pod niewielkim kątem w kierunku ruchu. Taki kąt natarcia ręki wywołuje siłę nośną. Częstotliwość ruchów rąk i kierunek pracy dłoni powinny zapewniać stały kontakt dłoni z wodą i przyłożenie siły mięśniowej pływaka. W rezultacie powinno to wywołać pożądana w danym momencie reakcję oporu wody, umożliwiając ruch ciała pływaka do przodu. Siłę reakcji oporu wody powstałą na dłoni można w stosunku do poruszającego się ciała rozłożyć na dwie składowe:
- siłę działającą zgodnie z kierunkiem pływania ( siłę nośną ),
- siłę skierowaną prostopadle do kierunku pływania ( siłę oporu ).
Ich wypadkową jest siła ciągu. Tor ruchu dłoni u pływaków jest krzywoliniowy i zbliżony do ruchu śruby okrętowej. Aby nadać taki charakter przebiegowi ruchu dłoni, należy nadać dłoni optymalny kąt natarcia na wodę. Zgodnie z zasada Bernoulliego ciśnienie cieczy spada tam, gzie jej prędkość zwiększ się, a wzrasta tam, gdzie prędkość przepływu cieczy maleje. Podobny obraz działania sił możemy zaobserwować podczas ruchu dłoni w wodzie, jeśli przebiega on pod odpowiednim kątem i na odpowiednim torze ruchu.
WYBRANE ZAGADNIENIA WPŁYWU ŚRODOWISKA WODNEGO NA FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA
1.Układ oddechowy:
- skrócenie czasu trwania fazy wdechu,
- wyraźne zaznaczenie fazy bezdechu w cyklu oddechowym,
Wdechowi i wydechowi towarzyszy podczas pływania bardzo intensywna prac mięśni oddechowych, które muszą pokonać zwiększony opór środowiska, wynikający ze wzrostu jego gęstości i ciśnienia.
2.Układ krążenia. Podstawową cechą różnicującą pracę układu krążenia na lądzie i w wodzie jest poziome ułożenie ciała podczas pływania, które w połączeniu z prawie całkowitą eliminacją siły grawitacyjnej i zmniejszeniem wpływu ciśnienia hydrostatycznego na krew stwarza optymalne warunki do równomiernego i lepszego ukrwienia wszystkich tkanek. Tętno podczas maksymalnego pływania jest niższe, niż podczas maksymalnego biegu lub jazdy na rowerze. Układ krążenia ulega w środowisku wodnym wpływowi wielu czynników, które przez wywoływane zmiany adaptacyjne powodują podnoszenie sprawności.
3.Działanie receptorów człowieka w środowisku wodnym.
Na zjawisko ograniczenia widzenia w wodzie wpływa wiele czynników, z których najważniejsze jest zjawisko nadwzroczności. Po zanurzeniu oka w wodzie zmienia się współczynnik załamania światła środowiska otaczającego oko, który dla wody wynosi 1,333. Większy współczynnik załamania światła przez wodę powoduje zakłócenie normalnej drogi promieni świetlnych wchodzących do oka. Zamiast skupić się na siatkówce, przecinają się one poza nią w odległości ok. 30 mm. Zjawisko to nazywamy nadwzrocznością. Ustępuje ono w momencie oddzielenia oka od wody warstwą powietrza, np. przez okulary lub maskę pływacką. Mimo, że woda jest lepszym przewodnikiem dźwięku, to sam proces słyszenia w wodzie ulega ograniczeniu w wyniku oddziaływania podwyższonego ciśnienia na obwodową i ośrodkową część narządu słuchu. Upośledzone jest także słyszenie kierunkowe, mające duże znaczenie w orientacji przestrzennej. Oprócz receptorów wzroku i słuchu pewnemu ograniczeniu ulega również działanie receptorów węchu, bólu i dotyku.
TECHNIKA PŁYWANIA
1.Ogólna charakterystyka techniki pływania. Ciało pływaka powinno w wodzie zachowywać horyzontalne, opływowe i odpowiednio „wysokie” ułożenie. Kąt natarcia w technice standardowej powinien wahać się w granicach 8 - 12, a w technice sportowej 3 - 5. Istotny wpływ na położenie ciała w wodzie ma położenie głowy i bioder. Ruchy kończyn górnych:
- Pełny zakres działania kończyn nazywamy cyklem ruchu, a ruch jednej kończyny półcyklem ruchu.
- Odległość jaką przemierza ciało w przód w jednym cyklu ruchowym, nazywamy krokiem pływackim.
- Ruchem wiosłującym – fazą właściwą będziemy nazywali tą część cyklu, w której kończyny wykonują ruch w celu przemieszczenia ciała w przód.
- Ruchem przygotowawczym – fazą przygotowawczą będziemy nazywali tę część cyklu, w której kończyna wykonuje ruchy przygotowujące do wykonania ruchu właściwego.
- Rytmem nazywamy stosunek fazy ruchu o danej prędkości do fazy ruchu o innej prędkości.
- Częstotliwość ruchu kończyn, wyrażoną liczbą cykli w jednostce czasu, nazywamy tempem.
Koordynacja ruchów:
- Koordynacja ruchów to współdziałanie wszystkich ruchów pływaka.
- Fazie właściwej – tej, w której pływak działa największą siłą i tym samym osiąga największą prędkość chwilową, podporządkowane są wszystkie elementy wspomagające oraz oddychanie; ciało w tej fazie przyjmuje jak najbardziej opływowy kształt, a oddychanie zostaje chwilowo wstrzymane.
- Głównym zadaniem fazy przygotowawczej jest stworzenie warunków do jak najmniejszej utraty prędkości pływaka, co pozwala utrzymać wysoką prędkość lokomocyjną.
Standardowa technika pływania:
Standardowa technika to technika typowa, oparta na wzorach. Opisywana w licznych publikacjach dotyczących pływania jako typowe zachowanie ruchowe. Tej techniki nauczamy początkujących sportowców, a także osób uczących się pływać w celach rekreacyjnych. Technika standardowa to optymalne rozwiązanie określonego zadania ruchowego zgodnie z aktualnie obowiązującymi normami. Jest to wysoce ekonomiczny sposób pływania, zapewniający możliwość pokonywania nawet znacznych odległości. Technika sportowa natomiast, to sposób pływania zapewniający maksymalną szybkość lokomocyjną.
Technika elementarna – zapewnia utrzymanie ciała pływaka na powierzchni wody, a także przemieszczanie się po powierzchni wody, jednak bardzo nieekonomicznie. Ruchy kończyn są proste, mało skomplikowane i niekiedy nawiązujące do ruchów lokomocyjnych na lądzie ( np. podczas pływania „pieskiem” ). Taki sposób pływania pozwala na przepływanie niewielkich odległości, okupione jednak znacznym wysiłkiem. Technika standardowa – jest to w praktyce powszechnie nauczana wzorcowa technika pływania kraulem, stylem klasycznym, kraulem na grzbiecie czy delfinem. Celem nauczania jest opanowanie, możliwie jak najdokładniej, wzorcowych czynności poszczególnych stylów pływackich. Dokładność naśladowania przyjętych standardów daje szanse ekonomicznego pływania. Technika pływania sportowego – ma na celu osiąganie wysokich sportowych rezultatów. Jedynym kryterium tej techniki jest więc uzyskiwana szybkość lokomocyjna. Czynności ruchowe muszą tu być zgodne z odpowiednimi przepisami sportowymi, ale celem jest pływanie z maksymalną szybkością.
STYL KLASYCZNY
Ruchy kończyn górnych: W fazie przygotowawczej następuje prostowanie kończyn górnych aż do położenia wyprostnego w przód i lekkiego nawrócenia kończyn. W fazie właściwej następuje przywodzenie wyprostnych kończyn ( ramiona w bok – lekko w dół ), zginanie dłoniowe rąk, a następnie silne zginanie w stawach łokciowych. Ruch kończy się przywiedzeniem ramion prawie do tułowia. Od stopnia skrócenia fazy przygotowawczej ruchu kończyn dolnych zależy tempo ruchów kończyn.
Ruchy kończyn dolnych: Rozpoczyna się on od odwiedzenia złączonych i wyprostowanych kończyn dolnych. W dalszej kolejności następuje zgięcie w stawach kolanowych i niewielkie zgięcie w stawach biodrowych. Gdy stopy znajdują się możliwie blisko pośladków, następuje odwrócenie stóp wraz ze zgięciem grzbietowym.
Koordynacja ruchów: Zasadą poprawnej koordynacji ruchów kończyn w czasie pływania stylem klasycznym jest, aby ruch ramion odbywał się w chwili, kiedy nogi nie stwarzają dodatkowych oporów, zaś ruch nóg wówczas, gdy ręce przesuwane są w przód, a ciało pływaka przyjmuje kształt opływowy. Charakterystyka przestrzenna: W czasie ruchów kończyn górnych, na początku fazy właściwej, aż do zgięcia w stawach łokciowych, kończyny dolne pozostają wyprostowane i złączone ze stopami zgiętymi podeszwowo. W tym momencie następuje uniesienie głowy do góry i wdech. Początek ruchu kończyn dolnych rozpoczyna się lekkim odwiedzeniem, a następnie ugięciem w stawach kolanowych. W tym czasie następuje przywiedzenie ramion do tułowia, a następnie prostowanie kończyn górnych i pochylenie głowy w dół pod wodę i rozpoczyna się wydech. W dalszej kolejności następuje ugięcie w stawach biodrowych, aż do momentu, gdy stopy znajdują się blisko pośladków w pozycji odwiedzionej. Odepchniecie kończynami dolnymi rozpoczyna się prostowaniem ich w stawach biodrowych, przez przywodzenie aż do złączenia kończyn i zgięcia podeszwowego stóp. Kończyny górne są wyprostowane w przód i nie stwarzają zbędnych oporów podczas ruchu napędowego kończynami dolnymi. Podciąganie ( faza przygotowawcza ) kończyn dolnych rozpoczyna się bardzo powoli, aby nie stracić prędkości uzyskanej w skutek ruchu wiosłującego kończyn górnych. W miarę podciągania kończyn dolnych ruch ten wykonywany jest coraz szybciej. W stylu klasycznym „krok pływacki” bardziej uzależniony jest od tempa ruchów niż w pozostałych stylach pływania.
DELFIN
Istotnym elementem techniki pływania delfinem jest aktywna praca całego ciała, oraz zwiększony zakres ruchów tułowia, o czym świadczy zmiana kąta natarcia ciała. W całym cyklu ruchowym kąt ten przyjmuje wartość od + 20 do około - 20. Delfin nie jest najszybszym sposobem pływania ze względu na zbyt długą fazę przygotowawczą. Ustępuje on prędkością kraulowi, chociaż siła ruchów wiosłujących ramion delfinisty jest o 35 – 40 % większa niż kraulisty.
Ruchy kończyn górnych: Właściwa faza ruchu kończyn górnych rozpoczyna się z chwilą włożenia rąk do wody. Następuje odwrócenie kończyn, a następnie ich przywodzenie w bok i lekko do w dół. Kolejno następuje zginanie dłoniowe rąk, a potem silne ugięcie kończyn w stawach łokciowych i prostowanie. Po zakończeniu fazy właściwej ręce znajdują się w pobliżu ud. Przez lekkie tyłozgięcie w stawach barkowych następuje wyjecie kończyn z wody – jest to początek fazy przygotowawczej. Następnie kończyny są odwodzone i przenoszone nad wodą w przód. W trakcie przenoszenia następuje odwracanie kończyn, tak że ręce mogą być przez chwilę odwrócone stroną grzbietową w kierunku wody.
Ruchy kończyn dolnych: Ruchy kończyn dolnych poprzedzone są ruchem całego tułowia. Ruch ten przenosi się stopniowo z kręgosłupa na stawy biodrowe, kolanowe i skokowe. W czasie ruchów w dół stopy, podobnie jak w kraulu, lekko odwracają się i zginają podeszwowo pod wpływem oporu stawianego przez wodę. W czasie ruchu ku górze zginają się grzbietowo i odwracają. Pionowe przemieszczanie się bioder w pływaniu delfinem odgrywa szczególną rolę. Po pierwszym ruchu nóg ku górze rozpoczyna się opadanie bioder w dół, co sprzyja szybszemu przemieszczaniu się pozostałych części kończyn dolnych w górę. Na jeden cykl ruchu ramion przypadają dwa cykle ruchów kończyn dolnych.
Koordynacja ruchów: Pierwszy ruch kończyn dolnych łączy się z początkiem fazy właściwej kończyn górnych, drugi natomiast przypada na zakończenie tej fazy. Tak wiec podczas pływania delfinem dwa cykle ruchów kończyn dolnych przypadają na jeden cykl ruchu kończyn górnych. Charakterystyczną cechą delfina jest ruch całego ciała po krzywej sinusoidalnej.
KRAUL
Kraul jest najszybszym sposobem pływania. Jest to najbardziej ekonomiczny i stosunkowo naturalny sposób lokomocji w wodzie. Charakteryzuje się naprzemianstronną pracą kończyn górnych i dolnych. Ruchy lokomocyjne kończyn górnych przebiegają następująco: gdy jedna kończyna wykonuje ruch wiosłujący ( faza właściwa ), druga kończyna przenoszona jest nad powierzchnią wody ( faza przygotowawcza ). W kraulu twarz pływaka zanurzona jest w wodzie. wdech powietrza wykonywany jest przez obrót tułowia i głowy w bok i skoordynowany z pracą kończyny górnej. Wydech powietrza wykonywany jest do wody.
Ruchy kończyn górnych: W kraulu kończyny górne są głównym elementem napędowym i stanowią ponad 70% całego napędu. Ruch wiosłujący kończyn górnych rozpoczyna się włożeniem ręki do wody na przedłużeniu stawu ramiennego. Lekko ugięta w stawie łokciowym kończyna zanurza się w wodę w następującej kolejności: ręka, przedramię, ramię. Dłoń odwrócona jest pod kątem 45 w stosunku do lustra wody, kciukiem ku dołowi. W wodzie kończyna prostowana jest w stawie łokciowym i ruchem w bok – w dół – w tył przywodzona do tułowia. Kolejnym ruchem kończyny górnej jest zgięcie dłoniowe ręki, a następnie zgięcie w stawie łokciowym. Ruchowi temu towarzyszy silna, sięgająca 50, rotacja ciała wokół osi długiej. Przesuwająca się ku tyłowi kończyna górna prostuje się w stawie łokciowym aż do chwili, kiedy ponownie znajdzie się pod powierzchnią wody. W ten sposób zakończona zostaje faza właściwa ruchu. Ruchem podobnym do wyciągania ręki z kieszeni spodni kończyna górna wyciągana jest z wody, a następnie w wyniku odwodzenia w stawie ramiennym przenoszona nad powierzchnią wody. W czasie przenoszenia ramienia nad powierzchnia wody przedramię i ramię są rozluźnione w wyniku czego kończyna zgina się w stawie łokciowym w granicach 90 - 120. Wyprowadzenie ramienia do przodu powoduje, że kończyna prostuje się w stawie łokciowym, a ręka kieruje się w przód. Pod koniec przenoszenia ramienia nad wodą następuje zatrzymanie prostującej się kończyny w stawie łokciowym tak, aby dłoń mogła pierwsza zanurzyć się w wodzie. W trakcie ruchu kończyny nad wodą łokieć stanowi najwyższy punkt, zaś ręka, zwrócona strona dłoniową ku górze, przenoszona jest pod pachą blisko ciała. W rezultacie takiego ruchu zmniejsza się promień powrotu ręki i szkodliwy wpływ siły inercji na prawidłowe ułożenie ciała w wodzie. Ruch pod powierzchnią wody odbywa się po krzywej eliptycznej.
Ruchy kończyn dolnych: W kraulu kończyny dolne wykonują ruchy naprzemianstronne z góry do dołu i z dołu ku górze. Ruch kończyny dolnej rozpoczyna się zgięciem w stawie w stawie biodrowym, w wyniku czego udo dąży ku dołowi. Ruch zapoczątkowany w stawie biodrowym przenoszony jest na staw kolanowy, następuje zgięcie w stawie kolanowym zakończone zginaniem podeszwowym stopy. Ta część ruchu nazywana jest fazą właściwą.
Ruch kończyny dolnej ku górze jest fazą przygotowawczą. Ruch rozpoczyna się prostowaniem w stawie biodrowym , udo unosi się do góry. Kolejnym ruchem kończyny jest prostowanie w stawie kolanowym, powodujące przemieszczenie się podudzia w górę. Ruch zakończony jest lekkim zgięciem grzbietowym w stawach stopy. Ruch kończyn dolnych jest typowym przykładem przenoszenia się ruchu z jednego stawu na drugi. Efektem końcowym jest płynny ruch kończyny dolnej, przypominający ruch ogona ryby. Poszczególne części kończyny dolnej mają różny zakres ruchu. najmniejszy zakres ruchu wykonuje udo, większy podudzie, a największy stopa. Poruszając się po krzywej sinusoidalnej, podczas pełnego cyklu ruchu, stopa pokonuje ok. 0,4m. W kraulu udział kończyn dolnych w ruchu lokomocyjnym jest mniejszy niż kończyn górnych i wynosi ok. 25%.
Koordynacja ruchów: Istota koordynacji polega na współdziałaniu kończyn górnych i dolnych z oddechem. Zasadniczo koordynacja kończyn górnych polega na tym, że kiedy jedna kończyna znajduje się we właściwej fazie ruchów, druga wykonuje pozostałą część cyklu. W opisie za punkt wyjścia przyjmujemy rozpoczęcie ruchu wiosłującego kończyny prawej. W tym czasie kończyna lewa, znajdująca się pod wodą, prostuje się w stawie łokciowym, kończąc właściwą fazę ruchu. W dalszym ciągu ruchu wiosłującego następuje zgięcie kończyny prawej w stawie nadgarstkowym, zaś kończyna lewa rozpoczyna ruch nad powierzchnią wody. Kolejno kończyna prawa, wiosłująca, zgina się w stawie łokciowym, natomiast kończyna lewa, ugięta w stawie łokciowym przenoszona jest do przodu . Kończyna prawa, prostując się w stawie łokciowym, przemieszcza się do tyłu, wykonując końcową część ruchu wiosłującego, natomiast kończyna lewa, wyprostowana w stawie łokciowym, wkładana jest do wody. Koordynacja ruchów kończyn górnych z oddechem: Aby wykonać wdech, pływak przyjmuje pozycję umożliwiająca swobodne wynurzenie ust z wody, czyli lekko na boku. Wdech związany jest z pracą prawego lub lewego ramienia. Przypada na moment prostowania w stawie łokciowym ramienia wiosłującego, wyjecie kończyny z wody i pierwszą część przenoszenia jej nad powierzchnią. Jest to najkorzystniejsza faza ruchów, gdyż ciało pływaka ma wówczas największą prędkość lokomocyjną oraz największą rotację, umożliwiającą swobodne wynurzenie ust nad powierzchnie wody.
KRAUL NA GRZBIECIE
W kraulu na grzbiecie zarówno kończyny górne, jak i dolne wykonują ruchy naprzemianstronne. Głowa pływaka ułożona jest pod niewielkim kątem w stosunku do ciała w taki sposób, że uszy zanurzone są w wodzie, a twarz znajduje się nad powierzchnią wody. W trakcie wykonywania ruchów kończynami górnymi ciało pływaka obraca się wokół osi długiej, a rotacja ciała wynosi do 45 w każdą stronę.
Ruchy kończyn górnych: Ruchy kończyn górnych wykonywane są naprzemianstronnie, co oznacza, że gdy jedna kończyna wykonuje ruchy wiosłujące, druga znajduje się w fazie przygotowawczej. Faza właściwa rozpoczyna się w momencie, kiedy wyprostowana w stawie łokciowym kończyna górna wkładana jest (począwszy od małego palca na przedłużeniu stawu ramiennego) do wody. Następnie kończyna górna w wyniku przywodzenia przemieszczenia się w dół na zewnątrz. W tym czasie ręka lekko zgina się dłoniowo, wykonując tzw. chwyt wody. Kolejnym ruchem kończyny jest zgięcie w stawie łokciowym tak, że łokieć przyjmuje ułożenie ku dołowi i w głąb wody. W tym miejscu występuje największe ugięcie w stawie łokciowym, sięgające 90-110. W wyniku prostowania kończyny w stawie łokciowym przedramię zostaje odwrócone i ręka przyjmuje położenie przy udzie, stroną grzbietową ku górze. Lekkie odwrócenie kończyny powoduje, że ręka wyjmowana jest z wody kciukiem do góry. Ruch wiosłujący w kraulu na grzbiecie jest ruchem bardzo złożonym i – podobnie jak w kraulu – przebiega w wielu płaszczyznach. Tor ruchu ręki podczas ruchu podwodnego przypomina kształtem przewróconą literę S. W fazie przygotowawczej, w trakcie przenoszenia wyprostowanej kończyny w stawie łokciowym nad powierzchnią wody, następuje nawrócenie przedramienia, w wyniku czego ręka wkładana jest do wody, począwszy od małego palca. Podczas przenoszenia ramienia nad wodą następuje rotacja ciała. Umożliwia ona swobodny ruch jednego ramienia mad powierzchnią wody i głębsze zanurzenie drugiego, będącego we właściwej fazie ruchu.
Ruchy kończyn dolnych: W kraulu na grzbiecie, podobnie jak w kraulu, kończyny dolne poruszają się naprzemianstronnie: z dołu do góry i z góry w dół. W przeciwieństwie do kraula ruchem efektywnym kończyny dolnej jest ruch z dołu do góry. Ruch kończyny dolnej rozpoczyna się zgięciem w stawie biodrowym, stopa w tym czasie zajmuje skrajne położenie dolne. Kąt zawarty między udem a podudziem wynosi około 110. W czasie gdy udo przemieszcza się ku dołowi, kończyna dolna prostuje się w stawie kolanowym, w wyniku czego podudzie podnosi się ku górze, a kąt zawarty między udem a podudziem wzrasta do 125. W wyniku poruszania się uda ku dołowi, zaś podudzia i stopy ku górze, stopa zgięta grzbietowo w stawie skokowym przyjmuje skrajne położenie górne. Na skutek energicznego ruchu stopy ku górze napotyka ona duży opór wody, czego efektem jest skręcenie stopy dośrodkowo, zgodnie z osią stawu skokowego dolnego. W tym czasie druga kończyna wykonuje ruch przygotowawczy, przemieszczając się do dołu. Ruch ku dołowi rozpoczyna się prostowaniem w stawie biodrowym. W tym czasie podudzie i stopa dążą jeszcze ku górze, a udo rozpoczyna już ruch ku dołowi. Kolejnym ruchem kończyny jest zginanie w stawie kolanowym oraz zginanie podeszwowe w stawach stopy, przez co stopa przyjmuje skrajne położenie dolne.
W kraulu na grzbiecie kończyny dolne pracują na większej głębokości niż w kraulu. Wynika to z ułożenia ciała na wodzie pod większym kątem niż w kraulu oraz z większego ugięcia w stawach kolanowych. Udział kończyn dolnych w ruchu napędowym w kraulu na grzbiecie jest większy niż w kraulu. Maksymalne tempo ruchów wynosi 0,42 cyklu/s i jest 0 205 mniejsze niż w kraulu.
Koordynacja ruchów: W kraulu na grzbiecie występuje koordynacja sześciouderzeniowa. Oznacza to, że na jeden cykl pracy kończyn górnych przypada sześć uderzeń nóg. Charakterystyczną cechą koordynacji w kraulu na grzbiecie jest utrzymanie stałej prędkości pływania. Na poprawną koordynację ruchów wpływa również swobodny sposób oddychania, który nie zakłóca pracy ramion. W czasie pływania oddech zsynchronizowany jest z pracą kończyn górnych. Oznacza to, że wdech przypada na fazę przeniesienia kończyny nad wodą, zaś wydech odbywa się podczas ruchu wiosłującego tej samej kończyny. W ten sposób utrzymany zostaje stały rytm oddychania. Podobnie jak w kraulu wdech wykonywany jest przez usta, a wydech ustami i nosem. Siała ciągu w kraulu na grzbiecie jest o 12% mniejsza niż w kraulu.
SPORTOWA TECHNIKA PŁYWANIA
Technika sportowa to sposób wykonywania zadania ruchowego określony obowiązującymi przepisami. To również zbiór czynności ruchowych, które przebiegają w określonej kolejności i zgodnie z biomechanicznymi zasadami służą do wykorzystania motorycznego i strukturalnego potencjału zawodnika celem uzyskania maksymalnego rezultatu sportowego. Zawodnicy startują w następujących konkurencjach:
- w stylu dowolnym – kraulem,
- w stylu grzbietowym – kraulem na grzbiecie,
- w stylu klasycznym – stylem klasycznym,
- w stylu motylkowym – delfinem.
Głównym celem pływania sportowego jest osiągnięcie mistrzostwa sportowego. Technika pływania sportowego charakteryzuje się brakiem wzorca techniki jednolitego dla wszystkich zawodników. Poszukuje natomiast optymalnego wzorca techniki, skutecznego dla danego zawodnika, a opartego na zasadach biomechanicznych obowiązujących w szybkim pływaniu. Współczesna sportowa technika pływania charakteryzuje się następującymi cechami:
- wykonywaniem ruchów zgodnie z przepisami FINA,
- ekonomicznością ruchów polegającą na małym wkładzie energetycznym a dużym zysku,
- efektywnością pływania.
STYL KLASYCZNY
Ruchy kończyn górnych: Ruchy kończyn górnych muszą odbywać się równocześnie i w tej samej płaszczyźnie bez ruchu naprzemiennego. Dłonie powinny być wypchnięte razem do przodu od piersi pod lub nad powierzchnią wody. Łokcie muszą być pod wodą, z wyjątkiem ostatniego ruchu przed nawrotem, w czasie nawrotu i na finiszu. Dłonie muszą być przenoszone do tyłu, na lub pod powierzchnią wody. Dłonie nie mogą być przeniesione do tłu poza linię bioder, z wyjątkiem pierwszego ruchu po starcie i każdym nawrocie. Ruch wiosłujący - czyli fazę właściwą rozpoczynają wyprostowane ramiona, lekko odwrócone, z kciukiem skierowanym ku dołowi. Dłonie w stosunku do przedramienia są nieznacznie zgięte dłoniowo, co pozwala zawodnikowi „chwycić wodę” i maksymalnie wykorzystać opór powstający na wewnętrznych powierzchniach dłoni. Ramiona przesuwają się w dół i na zewnątrz, a następnie zginają się w stawach łokciowych. Kiedy łokcie zbliżają się do tułowia, dłonie pływaka znajdują się pod ciałem, na wysokości klatki piersiowej i zwrócone są strona dłoniową ku górze. Energiczny ruch przywodzenia ramion do tułowia jest zakończeniem fazy właściwej. Faza przygotowawcza to wyprost kończyn w stawach barkowych i łokciowych przez wysunięcie ramion w dół, do przodu. Dłonie i przedramiona nawracają się i ponownie przyjmują pozycję wyjściową. Podczas przenoszenia ramion do przodu wyzwala się największa w całym cyklu ruchowym siłą hamująca, która jest niwelowana przez przeniesienie ramion tuż pod lub po powierzchni wody.
Istotne i zarazem charakterystyczne dla pływania sportowego, jest trzymanie „wysokiego łokcia”, co oznacza, że łokieć znajduje się zawsze wyżej w stosunku do dłoni i przedramienia. W ten sposób ręka nie ślizga się w wodzie, lecz stawia opór napotykanym podczas ruchu wiosłującego strugom wody. W pływaniu sportowym oddychanie skoordynowane jest z pracą kończyn górnych. Wdech powietrza jest konieczny i powinien przypadać na takie momenty ruchu, kiedy ciało uzyskuje największe prędkości, wynikające z zakończenia fazy właściwej ramion. Po wdechu następuje chwilowy bezdech, a następnie wydech powietrza do wody.
Ruch kończyn dolnych: Wszystkie ruchy nóg powinny odbywać się równocześnie i w tej samej poziomej płaszczyźnie bez ruchu naprzemiennego. W czasie napędzającej części ruchu nóg stopy muszą być zwrócone na zewnątrz. Nie jest dozwolony ruch nożycowy, „trzepotanie”, stopami ani ruch delfinowy stóp ku dołowi. Dozwolone jest „złamanie” powierzchni wody stopami o ile nie następuje po nim kopnięcie delfinowe ku dołowi.
Ruch nóg rozpoczyna się lekkim odwodzeniem kończyn w stawach biodrowych, a następnie ugięciem i dalszym odwodzeniem uda na zewnątrz w stawach biodrowych i kolanowych. Kiedy udo, a następnie podudzie przesuwają się zgodnie z kierunkiem płynięcia pod ciało pływaka, jego stopy, zgięte podeszwowo, zbliżają się do powierzchni wody. W chwili, gdy stopy znajdują się na wysokości pośladków, następuje zgodne z przepisami sportowymi odwodzenie stóp, połączone ze zgięciem grzbietowym, czyli odwrócenie ich na zewnątrz. Jest to zakończenie fazy przygotowawczej. Obecnie u czołowych pływaków obserwuje się w fazie przygotowawczej tendencje do stosunkowo niewielkiego odwodzenia nóg w stawach biodrowych, dużego ugięcia kończyn w stawach kolanowych i wysokiego, tuż pod powierzchnia wody, ułożenia stóp. Faza właściwa, dająca efekt lokomocyjny, polega na dynamicznym kopnięciu, czyli wyproście nóg w stawach biodrowych, kolanowych oraz stawach stopy i łączeniu kończyn na całej długości. Zawodnik „odpycha się” od wody, a efekt napędowy uzyskuje dzięki oporowi powstającemu na wewnętrznej powierzchni uda, podudzia i stopy.
Koordynacja ruchów: W sportowej technice pływania oprócz ww czynników podstawą poprawnej koordynacji jest zachowanie, przy dużej szybkości pływania, stałej, optymalnej dla danego zawodnika częstotliwości ruchów oraz długiego „kroku pływackiego”. W końcowej fazie ruchu wiosłującego ramion tułów znajduje się w najwyższym położeniu, a głowa wynurza się z wody i następuje wdech. Kiedy ramiona przesuwają się w dół, do przodu z dłońmi przy powierzchni wody, nogi kończą rozpoczęta wcześniej fazę przygotowawczą, stopy zbliżają się do pośladków i do góry. Wyprost nóg powoduje uniesienie bioder ku górze, co powoduje „falisty” ruch tułowia. Po zakończeniu odepchnięcia nogami pływak z głową schowaną miedzy ramionami przyjmuje kształt opływowy, tuż przy powierzchni wody. Eliminowanie w pływaniu sportowym bezruchu, czyli fazy martwej, powoduje mniejsze wahania prędkości wewnątrz cyklu, a w konsekwencji – zwiększenia prędkości pływania.
DELFIN
Ruchy kończyn górnych: Ramiona muszą być przenoszone jednocześnie nad powierzchnią wody do przodu, a następnie równocześnie do tyłu. Kończyny górne wkładane są do wody w kolejności: dłoń, przedramię i ramię. Dłonie ustawione są lekko na zewnątrz, kciukiem ku dołowi, co umożliwia chwyt wody, czyli złapanie oporu na powierzchniach wiosłujących. Początkowo lekko zgięte w stawach łokciowych ramiona przesuwają się w dół, na zewnątrz. Przez mocniejsze ugięcie w stawie łokciowym przedramię wraz z dłonią zmienia kierunek ruchu i ramiona przesuwają się w dół do wewnątrz. Wyprost w stawach łokciowych oraz ruch całego ramienia do tyłu i na zewnątrz w kierunku bioder kończy ruch wiosłujący, po czym dłonie zbliżają się do powierzchni wody. Wyjecie ramion z wody następuje w kolejności: ramię, przedramię, dłoń. Wyprostowane lub lekko zgięte w stawach łokciowych ramiona szybkim ruchem przenoszone są nad wodą do przodu. Obserwując drogę ruchu ramion pod powierzchnią wody można stwierdzić, że kończyny górne trzykrotnie zmieniają kierunek ruchu: na zewnątrz ciała, do wewnątrz i do tyłu.
Ruchy kończyn dolnych: Ruchy nóg do góry i w dół muszą być równoczesne. Pozycja nóg lub stóp nie musi być na tym samym poziomie, ale nie mogą one wykonywać ruchów naprzemiennych w stosunku do siebie. Ruchy nóg do stylu klasycznego nie są dozwolone. Nogi przemieszczają się po krzywej sinusoidalnej, przy czym największy zakres ruchu wykonują stopy, mniejszy podudzie i udo. Kończyny dolne przemieszczają się z góry do dołu i z dołu do góry. Ruchem efektywnym jest ruch kończyn z góry do dołu. Kiedy stopy osiągają skrajne dolne położenie, zmieniają kierunek i zaczynają dążyć ku górze. Wówczas biodra zaczynają opuszczać się w dół. Ruchowi temu towarzyszy mocne zgięcie w stawach kolanowych, stopy zwrócone palcami ku środkowi tworzą płaszczyznę przypominającą płetwę ogonową delfina.
Koordynacja ruchów: W pływaniu delfinem przyjęta jest koordynacja dwuuderzeniowa, co oznacza, że na jeden cykl pracy ramion przypadają dwa uderzenia nóg. Pierwsze uderzenie nóg, słabsze, przypada na moment włożenia ramion do wody i rozpoczęcia ruchu wiosłującego, natomiast drugie, mocniejsze uderzenie pokrywa się z zakończeniem ruchu wiosłującego ramion i wyjęciem ich z wody. Ciało pływaka posiada wówczas dużą prędkość i jest to najkorzystniejszy moment, aby wykonać wdech. W tym czasie ramiona i głowa znajdują się w najwyższym położeniu , a broda pływaka powinna utrzymywać kontakt z wodą. Zawodnicy zazwyczaj wykonują wdech w co drugim cyklu pracy ramion. W następnym cyklu ruchu ma miejsce długi bezdech i krótki – ustami i nosem - wydech.
KRAUL
Kraul charakteryzuje się naprzemienną pracą kończyn górnych i dolnych połączonych z rotacją wokół osi długiej ciała. Ciało pływaka ułożone jest na wodzie na piersiach w taki sposób, że najbardziej wynurzona jest głowa, barki oraz część pleców. Os długą ciała tworzy z lustrem wody niewielki kąt, zwany kątem natarcia luba ataku ( przy pływaniu z maksymalną prędkością wynosi on 0 do 3.
Ruchy kończyn górnych: Ruch wiosłujący kończyny górnej rozpoczyna się włożeniem ramienia do wody na przedłużeniu osi długiej ciała lub stawu ramiennego. Lekko ugięta w stawie łokciowym kończyna wkładane jest wg kolejności: dłoń, przedramię, ramię. Dłoń skierowana jest kciukiem ku dołowi pod kątem 45. Zawodnik stara się sięgnąć ramieniem jak najdalej w przód, czego następstwem maksymalny wyprost kończyny górnej w stawie łokciowym i ruch dłoni i przedramienia nieznacznie w bok od osi długiej ciała. Ręka pływaka zgięta lekko dłoniowo „chwyta wodę” i przemieszcza się w dół. Po ruchu kończyny w bok w dół następuje zgięcie w stawie łokciowym, któremu towarzyszy zmiana ułożenia dłoni. Ramię przemieszcza się w dół do osi długiej ciała, a występująca rotacja całego ciała powoduje, że niekiedy dłoń przekracza oś długą ciała. W tym momencie ruchu następuje największe ugięcie ramienia w stawie łokciowym, sięgające nawet 95. Przesuwająca się ku tyłowi kończyna górna prostuje się w stawie łokciowym w kierunku bioder i do powierzchni wody. Jest to bardzo ważny, a zarazem najefektywniejszy element ruchu ramienia pod woda noszący nazwę „snap”. Kończyna górna wyjmowana jest z wody w kolejności: ramię, przedramię, dłoń. Lekko ugięta w stawie łokciowym, przenoszona jest następnie nad powierzchnią wody do przodu. „Wysoki łokieć”, charakterystyczny dla pływania sportowego, w kraulu polega na dużym ugięciu stawu łokciowego, sięgający 60 do 110 w fazie nadwodnej oraz od 50 do 95 podczas ruchu wiosłującego. Ciągłość napędu zapewnia naprzemianstronny ruch kończyn, co oznacza, że gdy prawe ramię jest pod powierzchnią wody, wykonując fazę właściwą, to lewe ramię znajduje się nad powierzchnią wody w fazie przygotowawczej.
Ruchy kończyn dolnych: Ruch kończyny dolnej rozpoczyna się w stawie biodrowym i przenoszony jest przez udo, podudzie na stawy stopy. Stopa zwrócona jest dośrodkowo zgodnie z osią stawu skokowego górnego. Ruchem efektywnym kończyny jest ruch z góry w dół. Ruch kończyny ku górze jest ruchem przygotowawczym oraz następstwem ruchu w dół.
Koordynacja ruchów kończyn górnych, dolnych i oddechu:
Oprócz koordynacji sześciouderzeniowej dodatkowo wyróżnia się koordynację dwuuderzeniową i czterouderzeniową. Koordynacja sześciouderzeniowa spotykana jest przede wszystkim u zawodników startujących na dystansach od 50 do 200m i jest to najefektywniejszy sposób pływania. Pozostałe warianty, czyli kraul cztero- i dwuuderzeniowy występuje rzadziej. W ten sposób pływają głównie zawodnicy specjalizujący sięna długich dystansach: 800 i 1500m. taki wariant koordynacji kończyn górnych i dolnych podyktowany jest mniejszym kosztem energetycznym. Wdech przypada na taki moment ruchu ramion, kiedy ciało ma dużą prędkość. Aby wykonać wdech kraulista musi obrócić głowę w stronę wiosłującego ramienia. jest to moment, gdy ramię zaczyna prostować się w stawie łokciowym i kończy odepchniecie, a w tym czasie druga kończyna rozpoczyna ruch wiosłujący. Jest to najkorzystniejszy moment do wykonania wdechu, ponieważ występuje wówczas stosunkowo duża rotacja ciała wokół osi długiej. Zawodnicy zazwyczaj wykonują wdech w każdym cyklu ruchowym, zawsze na tę samą stronę. Na długich dystansach, ze względów taktycznych, preferowane jest oddychanie co półtora cyklu, czyli co trzeci ruch ramion. Z punktu widzenia prędkości pokonywania dystansu oddech jest elementem niekorzystnym, ale koniecznym. Dlatego też na krótkich dystansach, np.50 m, lub na finiszu wyścigu zawodnicy oddychają rzadziej, co kilka cykli.
KRAUL NA GRZBIECIE
Ruchy kończyn górnych: Ruch wiosłujący kończyny górnej rozpoczyna się wyprostowaniem ramienia w stawie łokciowym, włożeniem go do wody za głową, na przedłużeniu stawu ramiennego lub osi długiej ciała. W chwili zanurzenia ramienia dłoń skierowana jest małym palcem do wody. Ruch wiosłujący kończyny rozpoczyna się przywodzeniem kończyny w stawie ramiennym. Następuje lekkie zgięcie dłoniowe ręki, zwane „chwytem wody”. Ramię stopniowo zgina się w stawie łokciowym i początkowo niewielkie ugięcie kończyny, sięgające 50 - 60, zwiększa się i maksymalny kąt ugięcia w stawie łokciowym osiąga wartość 90. W tym położeniu kończyny górnej łokieć kieruje się ku dołowi, a dłoń zbliża się do powierzchni wody. W wyniku dalszego przywodzenia i odwracania przedramienia kończyna górna ponownie prostuje się w stawie łokciowym. Dynamicznym ruchem dłoni w dół w kierunku dna pływalni zakończony jest ruch wiosłujący, czyli faza właściwa. Wyprostowane w stawie łokciowym ramię wyjmowane jest z wody kciukiem skierowanym ku górze i przenoszone nad powierzchnią wody za głowę, do tyłu. Jest to faza przygotowawcza, która poprzedza fazę właściwą. Podczas ruchu wiosłującego pod powierzchnią wody ramię ugina się w stawie łokciowym w celu zmniejszenia dźwigni pracującego ramienia i uzyskania większego przyspieszenia. Ruch ten pozwala na ustawienie dłoni i przedramienia w płaszczyźnie prawie prostopadłej w stosunku do przesuwającego się ciała. W ten sposób tor ruchu ręki przypomina przewróconą literę S.
Ruchy kończyn dolnych: Kończyny dolne wykonują ruchy naprzemianstronne. W przeciwieństwie do kraula na piersiach efektywnym ruchem kończyn dolnych jest ruch w kierunku z dołu do góry. Ruch kończyny rozpoczyna się w stawie biodrowym i przenoszony jest przez udo, podudzie na stawy stopy. Największy zakres ruchu wykonuje stopa, a zatem od jej ustawienia i zakresu ruchomości w stawach zależy wielkość impulsu siły powstającej głównie na powierzchni grzbietowej stopy. Fazę zasadniczą kończy dynamiczny ruch podudzia i stopy ku górze. Końcowym efektem tak wykonanego ruchu jest nadwyprost w stawie kolanowym i niekiedy wynurzenie palców stopy z wody. W tym czasie udo jako pierwsze rozpoczyna fazę przygotowawczą. Ruchy podudzia i stopy są niejako opóźnione w stosunku do ruchu zapoczątkowanego przez udo. Na końcowy efekt ruchu kończyn dolnych w kraulu na grzbiecie ma wpływ rotacja całego ciała, a głównie bioder, co powoduje, że ruchy kończyn dolnych niezupełnie odbywają się w płaszczyźnie pionowej, a mechanizm napędu jest stosunkowo złożony.
Koordynacja ruchów kończyn górnych, dolnych i oddechu: W kraulu na grzbiecie występuje jeden rodzaj koordynacji kończyn górnych dolnych i jest to koordynacja sześciouderzeniowa. Na jeden ruch kończyn górnych przypada sześć uderzeń nóg. Pracy ramion towarzyszy duża rotacja całego ciała. Rotację rozpoczynają ramiona i przenoszona jest ona na biodra oraz kończyny dolne. Oddychanie w kraulu na grzbiecie jest stosunkowo łatwe, ponieważ odpada problem wydechu powietrza do wody. W pływaniu sportowym oddychanie jest skoordynowane z pracą kończyn górnych: podczas ruchu wiosłującego jednego ramienia zawodnik robi wdech powietrza, podczas przeniesienia tego samego ramienia nad wodą – wydech. Rytmiczność oddychania jest szczególnie ważna podczas wyścigu pływackiego dla sprawnej pracy układów krążenia i oddechowego.
STARTY
Typ startu należy wybierać indywidualnie dla każdego sportowca. Start dzieli się na następujące fazy:
- przyjęcia pozycji startowej,
- faza aktywna ( od sygnału do oderwania stóp ),
- lot,
- wejście do wody,
- poślizg,
- rozpoczęcie pierwszych ruchów.
Efektywność startu w pływaniu ocenia się czasem niezbędnym dla sportowca na oderwanie stóp od platformy startowej lub ściany basenu, na lot w powietrzu i przepłyniecie początkowego odcinka dystansu.
START Z ZAMACHEM ( ELEMENTARNY )
Po komendzie „na miejsca” zawodnik podchodzi do przedniej części platformy i przyjmuje pozycje startową. Stopy ustawione na szerokość bioder całą podeszwą przylegają do słupka, palce zaś obejmują jego krawędź. Kończyny dolne są lekko ugięte w stawach kolanowych i skokowo – goleniowych. Tułów swobodnie pochylony, kończyny górne w tyłozgięciu nieco w bok, ręce w pozycji odwróconej, częścią grzbietowa skierowane w dół. Po sygnale startowym następuje ugięcie w stawach skokowo – goleniowych ( wytracanie równowagi ) i kolanowych. Jednocześnie rozpoczyna się ruch kończyn górnych w dół, a potem do przodu. Kiedy poruszające się kończyny miną linię pięt, te ostatnie stopniowo odrywają się od powierzchni słupka. W czasie zamachowego ruchu ramion wykonywany jest wdech. Kiedy wychylenie ciała do przodu osiągnie najkorzystniejszy kąt, następuje szybkie prostowanie kończyn dolnych w stawach kolanowych, biodrowych i stawach stóp ( odbicie ). Kiedy ciało mocnym odbiciem rozpoczyna lot w powietrzu, głowa jest opuszczona miedzy ramiona, broda dotyka klatki piersiowej. W tej pozycji pływak przecina lustro wody. Pierwsze zanurzają się ręce, a następnie przedramiona, ramiona, głowa, tułów i kończyny dolne.
START Z PRZEDMACHEM
Po przyjęciu przez zawodników pozycji startowej ( palce stóp obejmują przednią krawędź platformy, stopy ustawione na szerokość bioder, tułów pochylony, kończyny dolne nieznacznie ugięte w stawach kolanowych, kończyny górne opuszczone w dół, dłonie skierowane w tył, głowa uniesiona tak, żeby pływak mógł obserwować przynajmniej połowę 25-metrowego dystansu, rzut środka ciężkości znajduje się na wysokości palców stóp ) ruch rozpoczyna się od przedmachu ramion. Unoszeniu kończyn górnych w pierwszej fazie towarzyszy nieznaczne prostowanie kończyn dolnych w stawach kolanowych oraz prostowanie tułowia. Kolejno następuje uginanie w stawach biodrowych i kolanowych ( obniżenie środka ciężkości ciała ). Ruch ciała w przód powoduje oderwanie pięt od słupka i utratę równowagi. Kończyny górne wykonują w tym czasie ruch z przodu w górę i w tył. W pozycji wychylonej rozpoczyna się prostowanie w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych ( odbicie ).W tym czasie kończyny górne przenoszone są dołem w przód. Ciało sportowca prostuje się i podąża w przód. Tak długo, jak stopy znajdują się na platformie, pływak wykonuje głęboki wdech. W fazie lotu głowa opuszczona jest w dół miedzy ramiona, a plecy nieznacznie prostują się. Ciało pływaka jest zupełnie wyprostowane, mięśnie napięte. Podobnie jak w skoku z zamachem, wejście do wody następuje pod określonym kątem. Po przecięciu lustra wody ciało pływaka, w wyniku działania siły ciężkości zanurza się pod wodę na głębokość 70 – 110cm.
START Z CHWYTEM ( GRAB – START )
Ustawienie zawodnika na platformie startowej jest podobne jak przy starcie z zamachem z tą różnicą, że kończyny górne przytrzymują przednią lub boczną ściankę platformy. Po sygnale startowym pływak ugina lekko kończyny dolne w stawach skokowo – goleniowych, co powoduje nieznaczne obniżenie środka ciężkości ciała. Później następuje niewielkie prostowanie w stawach kolanowych ( uniesienie środka ciężkości ). Po upływie 0,6s ciało pływaka zaczyna opadać w przód, aż do utraty równowagi. Po następnej 0,1s następuje prostowanie w stawach biodrowych, kolanowych oraz skokowych, prowadzące do odbicia od platformy startowej. Ręce odrywają się od platformy po 0,57 – 0,62s od rozpoczęcia ruchów. Zasadą grab-startu jest możliwie długie przytrzymanie się słupka oraz oderwanie rąk po utracie równowagi. Kąt wylotu i wejścia ciała do wody wynosi 10 - 15. Czas trwania startu mierzony od momentu rozpoczęcia ruchów aż do oderwania stóp, jest bardzo zbliżony do czasu trwania tych samych czynności w skoku z przedmachem i waha się w granicach 0,92 do 1,0s. W czasie startu z chwytem wychylenie ciała w przód ( utrata równowagi ) pojawia się wcześniej niż w skoku z przedmachem . Stwarza to dogodną sytuację dla zawodników o opóźnionym czasie reakcji.
START Z WODY
Po sygnale danym przez startera pływak wskakuje do wody i podpływa do ściany basenu. Zawodnik ustawiony jest tyłem do kierunku pływania i przytrzymuje się rękoma specjalnych uchwytów, umieszczonych na ścianie basenu na wysokości 0,30 – 0,60m od powierzchni wody. Stopy ustawia na ścianie basenu na szerokość bioder, tak żeby palce nie wystawały nad powierzchnię wody. Po komendzie „na miejsca” zawodnik ugina kończyny w stawach łokciowych, nieco się podciąga, unosi barki i tułów nad wodę i przyjmuje pozycję nieruchomą. Po sygnale startowym pływak energicznie odpycha się rękoma od uchwytów startowych i silnym wyrzutem rak bokiem lub górą w tył za głowę, wspomaga odbicie ( odepchniecie ) z kończyn dolnych. Stopniowo narasta siła odepchnięcia od ściany basenu. W momencie zakończenia odepchnięcia kończyny górne są wyprostowane i złączone za głową, głowa odchylona do tyłu, kończyny dolne wyprostowane i złączone, stopy w zgięciu podeszwowym. Optymalny kąt odbicia pływaka wynosi 12 - 20. W fazie lotu ciało jest wyprostowane i nieco przegięte ku tyłowi. Średnia długość lotu, licząc od momentu dotknięcia dłońmi powierzchni wody, wynosi ok.3m. Po fazie lotu następuje wejście do wody, które rozpoczyna się od zanurzenia kończyn dolnych. Następnie zanurzają się kończyn górne i tułów. Kiedy całe ciało znajduje się w wodzie, pływak wykonuje lekko skłon głową w przód ( funkcja sterująca ).Całe ciało prostuje się, a czasem też lekko zgina w pasie. Poślizg wykonywany jest na głębokości 40 –50cm.
NAWROTY
Na nawrót składają się następujące elementy ruchu:
- dopłynięcie do ściany,
- obrót,
- odbicie,
- poślizg.
W zależności od płaszczyzny obrotu ciała nawroty można podzielić na nawroty koziołkowe i nawroty zwykłe – płaskie. W pierwszym przypadku pływak wykonuje wdech, dopływając do ściany, w drugim – w trakcie wykonywania obrotu. Nawroty koziołkowe są powszechne w pływaniu sportowym, natomiast nawroty płaskie spotykamy głównie w pływaniu rekreacyjnym lub na zawodach z udziałem dzieci. Przepisy FINA zezwalają na całkowite zanurzenie się pływaka w czasie nawrotu i na dystansie nie dłuższym niż 15 metrów po starcie i każdym nawrocie. Przed tym punktem głowa musi „złamać” powierzchnię wody.
NAWRÓT W STYLU MOTYLKOWYM I KLASYCZNYM
Przy każdym nawrocie i przy zakończeniu wyścigu dotkniecie ściany powinno być równoczesne obydwiema dłońmi, na poziomie wody, powyżej lub poniżej lustra wody. Po dotknięciu ściany dłońmi kończyny górne ugięte są w stawach łokciowych, a ramiona lekko wynurzone z wody. Jedna dłoń pozostaje na ścianie i jest punktem obrotu całego ciała. Druga dłoń odrywa się od ściany i pod wodą, ruchem wiosłującym podobnym do ruchu ramienia w żabce, nadaje obrót całemu ciału. Kończyny dolne są mocno zgięte i znajdują się pod tułowiem. Ruchem wahadłowym nogi przenoszone są na ścianę pływalni. Pozycja całego ciała jest mocno zwarta, skupiona na jednym punkcie. Po ustawieniu stóp na ścianie następuje dynamiczny wyprost nóg i odepchniecie od ściany pływalni. Następuje poślizg, po którym w stylu motylkowym pływak może wykonać pod wodą jeden lub więcej ruchów nóg i jeden ruch ramion w celu wypłynięcia na powierzchnię. W stylu klasycznym po każdym nawrocie pływak może wykonać jeden pełny ruch ramion do tyłu w kierunku nóg i jedno kopniecie nogami, będąc całkowicie zanurzonym. Głowa musi „złamać” powierzchnię wody, zanim dłonie rozpoczną ruch do wewnątrz w najszerszej części drugiego pociągnięcia.
NAWRÓT W STYLU DOWOLNYM
Po przepłynięciu każdej długości pływalni i przy zakończeniu wyścigu, pływak musi dotknąć ściany dowolną częścią ciała. Dopływając do ściany pływalni, w odległości 1 – 1,5m zawodnik wykonuje wdech i ramieniem wysuniętym do przodu zapoczątkowuje obrót całego ciała. Obrót ciała wspomagany jest dynamicznym ruchem głowy ku dołowi i przypomina przewrót w przód. Następuje obrót całego ciała wokół osi poprzecznej, a następnie pół obrotu wokół osi długiej. Ruch obrotowy ciała wspomagany jest ugięciem kończyn dolnych w stawach biodrowych, kolanowych i stawach stopy oraz dynamicznym przerzuceniem nóg nad wodą i ustawieniem ich na ścianie basenu. W chwili gdy stopy znajdują się na ścianie pływalni, nogi prostują się w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych. W pozycji na piersiach zawodnik wykonuje poślizg. Poślizg zakończony jest naprzemianstronnymi ruchami nóg lub delfinowymi ruchami całego ciała. Rozpoczęcie ruchu ramieniem jest równoznaczne z wypłynięciem na powierzchnię wody.
NAWRÓT W STYLU GRZBIETOWYM
W trakcie wykonywania nawrotu plecy pływaka mogą być obrócone poza płaszczyznę pionową , do pozycji na piersiach, po czym następuje ciągłe pojedyncze pociągnięcie ramieniem lub ciągłe równoczesne pociągnięcie obydwoma ramionami dla zapoczątkowania nawrotu. Z chwilą gdy ciało zmieniło pozycję z położenia na plecach, każde kopnięcie lub pociągnięcie ramieniem musi być częścią ciągłej akcji nawrotu. Pływak musi powrócić do położenia na plecach przy opuszczaniu ściany. W czasie wykonywania nawrotu, pływak musi dotknąć ściany jakąkolwiek częścią ciała. Dopływając do ściany pływalni, w odległości 1 – 1,5m zawodnik wyjmuje wyprostowane ramię z wody i wkłada za głową po przeciwnej stronie ciała. W ten sposób powoduje obrót całego ciała, zmieniając pozycję z grzbietu na piersi. Wykonując pod wodą pociągnięcie jednym lub ( po dołączeniu drugiej kończyny )dwoma ramionami, zawodnik obraca ciało wokół osi poprzecznej. Ruch obrotowy wspomagany jest przerzuceniem nóg nad wodą i ustawieniem stóp na ścianie pływalni. W ten sposób pływak ponownie znajduje się na plecach z ramionami wyprostowanymi i złączonymi za głową. Przez dynamiczny ruch prostowania kończyn dolnych zawodnik rozpoczyna poślizg. Poślizg zakończony jest naprzemianstronnymi lub jednoczesnymi ruchami nóg i tułowia.
NAWROTY W STYLU ZMIENNYM
Nawrót z delfina do kraula na grzbiecie
Kończąc odcinek przepływany delfinem, zawodnik dotyka ściany w sposób obowiązujący w stylu motylkowym, ustawia nogi na ścianie pływalni i zmienia pozycje ciała z piersi na plecy. Przenosząc ramiona za głowę, odbija się od ściany pływalni i wykonuje poślizg. Rozpoczęcie kolejnego odcinka pływania jest do kraula na grzbiecie.
Zmieniony przez - Kaziupir w dniu 2013-12-30 12:39:52
1.Ciśnienie. Jeżeli na powierzchnię q działa siła F prostopadle do tej powierzchni i równomiernie na całą powierzchnię, to taką wielkość skalarną możemy nazwać ciśnieniem. Ciśnienie to zależy od gęstości wody i wysokości mierzonej od powierzchni cieczy. Ciśnienie jest to iloczyn wysokości, gęstości wody i siły ciężkości.
2.Gęstość i ciężar właściwy. Przez gęstość ( masę właściwą ) i ciężar właściwy rozumiemy masę i ciężar odniesione do jednostki objętości. Ciężar właściwy powietrza wynosi w normalnych warunkach ciśnienia i temperatury 1000kG/m3, a ciężar powietrza 1,22kG/m3. Woda jest około 820 razy gęstsza od powietrza i ten podstawowy parametr będzie w głównej mierze determinował zarówno zachowanie się ciała człowieka w wodzie zarówno w odniesieniu do czynności fizjologicznych, jak i ruchowych człowieka.
3.Przewodnictwo cieplne. Przewodnictwo cieplne wody jest ponad 28-krotnie, a pojemność cieplna 4-krotnie większa niż powietrza. Przewodnictwo cieplne wody wynosi 57kcal/m2/h/cm/C. CHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI ŚRODOWISKA WODNEGO Podstawowym i zarazem najczęstszym kryterium oceny jest przejrzystość wody, która w wodzi czystej dochodzi do kilku metrów, zaś w zanieczyszczonej sięga zaledwie kilku centymetrów. Właściwości chemiczne wody mogą zatem w znacznym stopniu wpływać na efekty nauki pływania, nurkowania i innych zadań wykonywanych w wodzie, jak również pośrednio rzutować na bezpieczeństwo kąpiących się w niej ludzi.
PŁYWALNOŚĆ CIAŁA CZŁOWIEKA
Pionową siłę naporu wypadkowego cieczy na zanurzone w niej ciało nazywamy wyporem. Wielkość tej siły, zwróconej przeciwnie do siły ciążenia, równa jest ciężarowi cieczy wypartej przez zanurzone ciało. Zależność ta znana jest jako prawo Archimedesa: „Ciało zanurzone w cieczy traci pozornie na ciężarze tyle, ile waży ciecz przez to ciało wyparta”. Ciało stałe zanurzone w cieczy może pozostać w stanie równowagi, jeśli jego ciężar równy jest ciężarowi wypartego płynu. Suma sił zewnętrznych ( wypór + ciężar 0 jest wówczas równa 0. Stanie się tak, jeśli ciężar przypadający na jednostkę objętości ciała stałego będzie równy ciężarowi właściwemu płynu. W przypadku ciał zanurzonych w cieczy równowaga ciała ustali się dopiero po jego częściowym wynurzeniu. Taki stan równowagi ciała stałego, poddany jedynie działaniu sił ciążenia i sił hydrostatycznych, kiedy powierzchnia swobodna cieczy przecina to ciało, nazywa się pływaniem ciała.
Pływalnością będziemy nazywali zdolność człowieka do utrzymywania się na powierzchni wody przy wyłącznym wykorzystaniu siły wyporu. Pływalność uzależniona będzie od gęstości wody, w której ciało się znajduje. Pływanie ciała na powierzchni wody zachodzi wówczas, gdy gęstość ciała, czyli stosunek jego ciężaru do objętości będzie mniejsza od gęstości wody. Im większa ta nierówność, tym lepsza będzie pływalność ciała. Metody określania pływalności ciała człowieka.
- gęstość mięśni 1,05 – 1,05 g/cm3,
- gęstość tłuszczu 0,92 – 0,94 g/cm3,
- gęstość kości 1,7 – 1,9 g/cm3.
Gęstość ciała będzie zależna zarówno od zawartości, jak i gęstości poszczególnych komponentów. Uzyskanie wyników gęstości ciała pozwala na określenie typu budowy, zawartości tkanki tłuszczowej oraz tzw. Masy suchej – tkanki aktywnej człowieka. Gęstość ciała jest wypadkową gęstości poszczególnych tkanek. Metody bezpośrednie obliczania gęstości ciała:
- Metoda densytometryczna, oparta na ważeniu ciała w wodzie ( K.Mies ). W Polsce tę metodę stosowali Drobny i Witkowski, którzy przy obliczaniu ciężaru właściwego uwzględnili procentowy udział powietrza zalegającego w płucach w czasie próby ważenia ciała w wodzie. Aparat do ważenia ciała w wodzie nazywa się densymer.
Objętość ciała człowieka można także określić na podstawie objętości wody wypartej przez zanurzone w niej ciało badanego osobnika.
Gęstość ciała waha się w granicach od 1,014 g/cm3 do 1,069 g/cm3 u kobiet, zaś u mężczyzn od 1,034 g/cm3 do 1,087 g/cm3. Średnia wynosi odpowiednio 1,034 i 1,067. Mężczyźni, głównie dzięki mniejszej zawartości tłuszczu i większej masie mięśni, mają gęstość ciała większą od kobiet. Gęstość ciała bez uwzględnienia powietrza zalegającego w płucach oraz powietrza oddechowego, choć ma bezpośredni wpływ na pływalność ciał w wodzie, nie odzwierciedla stanu, w jakim najczęściej człowiek znajduje się w wodzie i dlatego możemy ją uważać za pewną wartość stałą, nazywając ją pływalnością bezwzględną. Pływalność ciała człowieka będzie wahała się między gęstością minimalną, tzn. przy maksymalnym wydechu, a gęstością maksymalną, przy minimalnym wdechu. Głównym czynnikiem determinującym pływalność minimalną będzie ciężar ciała w wodzie, zaś pływalność maksymalną – zarówno ciężar ciała w wodzie, jak i pojemność życiowa płuc. Ciężar ciała w wodzie podczas maksymalnego wydechu był u mężczyzn o 2,103 kg większy niż u kobiet. W trakcie maksymalnego wdechu różnica w pływalności mężczyzn i kobiet wyraźnie się zmniejszyła do wartości 0,516kg.
Ocena pływalności ciała prostymi metodami: Aby uniknąć pomyłki, która może wyniknąć z pomyłki spowodowanej małym doświadczeniem nauczyciela, opracowano proste testy określania pływalności ciała. Polegają one na ocenie stopnia unoszenia ciała na powierzchni wody bez dodatkowych obliczeń, dzięki czemu nauczyciel może w krótkim czasie określić zdolność utrzymywania się na powierzchni wody u wszystkich swoich podopiecznych.
Metoda szacunkowa polega na określaniu pływalności na podstawie wynurzonych części ciała ( obu ramion i głowy ), u ćwiczącego znajdującego się nieruchomej pozycji pionowej z ramionami wyciągniętymi w górę przy maksymalnym wdechu:
- jeśli ciało zanurza się całkowicie – pływalność jest niska,
- jeśli wynurzone są dłonie – pływalność jest średnia,
- jeśli wynurzone są dłonie i przedramiona – pływalność jest dobra,
- jeśli linia wody przecina ramiona na wysokości czubka głowy, pływalność szacujemy jako bardzo dobrą,
- jeśli głowa i ramiona wynurzają się nad powierzchnię wody mamy do czynienia z pływalnością doskonałą.
Test Curetona polega na pomiarze czasu wypływania badanego na powierzchnię. Po maksymalnym wdechu i wykonaniu skoku ze słupka lub trampoliny badany przyjmuje na dnie nieruchomą pozycję kuczną. Od tego momentu mierzy się czas wypływania badanego na powierzchnię wody. Im krótszy jest czas wypływania, tym lepsza pływalność ciała. Mankamentem tej metody jest warunek umiejętności nurkowania badanych osób oraz dobrej przejrzystości wody, umożliwiającej ciągłą obserwację ćwiczącego.
PŁYWANIE STATYCZNE
Pływaniem ciała nazywamy taki stan równowagi, kiedy powierzchnia swobodna cieczy przecina to ciało. Równowaga ustala się gdy ciężar wypartej wody równy jest ciężarowi ciała. Środek masy bryły cieczy wypartej przez ciało pływające wyznacza linię działania wyporu i nazywany jest środkiem wyporu. Środek masy bryły ciała zanurzonego w wodzie wyznacza linię działania siły ciężkości i nazywany jest środkiem ciężkości. Warunek równowagi, sformułowany poprzednio ujmuje w rozważaniu przypadku ogólny postulat równowagi, jakim jest zerowa wartość wypadkowej siły i wypadkowego momentu sił zewnętrznych, działających na ciało. Stałość równowagi ( stateczność ) wymaga, żeby ciało poruszone chwilowym działaniem dowolnej siły zewnętrznej powracało do stanu równowagi. Rozkład komponentów ciała ludzkiego nie jest równomierny: jego górna część, ze względu na płuca, ma znacznie mniejszą gęstość niż część dolna, zawierająca więcej tkanki kostnej i mięśniowej. Działanie sił ciężkości i wyporu w odległości stworzy moment, który będzie dążył do zachowania wspólnej linii ( pionu ) działania tych sił, obracając ciało wokół osi poprzecznej.
W czasie wdechu ciało zwiększa objętość, ale jedynie w obrębie tułowia, objętość pozostałych części ciała pozostaje niezmienna. Wyniki badań wykazały, że wraz ze zwiększeniem zawartości powietrza w płucach środek wyporu przesuwa się w kierunku głowy, a zatem zwiększa się odległość środka ciężkości od środka wyporu. Proste metody oceny stateczności oraz sposoby zachowania równowagi stałej pływaka: Istnieją dwa sposoby bezpośredniego określania stateczności ciała. Za pomocą dynamometru mierzymy siłę ciążenia nóg. Drugi ze sposobów, znacznie prostszy, polega na pomiarze czasu opadania nóg od momentu przyjęcia pionu przez oś długą tułowia. W celu zachowania równowagi stałej ( statecznej ) najbardziej korzystna wydaje się pozycja zwarta ( kuczna ). Pamiętając jednak o tym, że człowiek przy wdechu ma pływalność dodatnią, która pozwala mu na wynurzenie pewnych części ciała nad powierzchnię wody bez strat na pływalności, brak równowagi stałej możemy zniwelować, wynurzając dłonie nad powierzchnię wody, co spowoduje, że ich ciężar zdecydowanie przesunie środek ciężkości w kierunku głowy.
PŁYWANIE DYNAMICZNE – RUCHY CIAŁA W WODZIE
Opór wody. Oporem wody będziemy nazywali siłę działająca przeciwnie do kierunku poruszania się ciała, a jej wielkość zależeć będzie od:
- wielkości projekcji poruszającego się ciała na prostopadłą do kierunku pływania,
- prędkości przesuwania ciała,
- kształtu ciała.
1.Opór czołowy zmienia się wprost proporcjonalnie do wielkości przekroju czołowego. A zatem, jeśli powierzchnia przekroju czołowego zwiększa się dwukrotnie, to tez dwukrotnie zwiększa się opór.
2.Zależność oporu wody od prędkości pływania. Opór wody zmienia się proporcjonalnie do kwadratu prędkości pływania. Wartość kwadratu prędkości jest wartością przybliżoną i może ulegać pewnym zmianom w zależności od prędkości i kształtu ciała. Jeśli zatem szybkość zwiększa się dwukrotnie, to opór wody czterokrotnie. Ruchy wiosłujące należy wykonywać jak najszybciej. Spowoduje to zwiększenie siły oporu potrzebnego do przesunięcia ciała w pożądanym kierunku.
3.Zależność oporu wody od kształtu i rodzaju powierzchni ciała.
Duży wpływ na wielkość oporu wody ma kształt poruszającego się w niej ciała. Najbardziej opływową forma jest kształt wrzeciona. Najbardziej opływową będzie pozycja ciała podczas wślizgu do wody przy skoku startowym lub ta, jaką przyjmuje pływak w trakcie wykonywania poślizgu po nawrocie: ręce wyciągnięte i złączone w przód przed głową, głowa miedzy ramionami, nogi wyprostowane i złączone. Uważa się, że wykonywanie ruchu dłonią z rozstawionymi palcami zmniejsz nieco opór wody powstający na dłoni. Gładkość ciała poruszającego się w wodzie pozwala na zmniejszenie oporów wody dzięki zmniejszeniu siły tarcia miedzy ciałem a cząsteczkami wody, znajdującymi się w bezpośredniej bliskości ciała. W celu zmniejszenia do minimum tego dodatkowego oporu zawodnicy używają kostiumów kąpielowych uszytych z gładkiej i śliskiej tkaniny, ściśle przylegającej do ciała. Znane są także przypadki golenia skóry przed ważnymi zawodami. Smarowanie ciała substancjami powodującymi zmniejszenie oporu nie jest dozwolone w trakcie zawodów.
4.Dynamiczna siła parcia. Na nieruchome ciało w wodzie działają dwie siły – siła ciężkości i siła wyporu. Obie siły działają przeciwnie w płaszczyźnie pionowej względem powierzchni wody. W pływaniu dynamicznym siły te zachowują swoje znaczenie, lecz pojawia się dodatkowa siła unosząca ciało ku górze tzw. Hydrodynamiczna siła parcia. Hydrodynamiczna siła parcia, zwana także siłą nośną , jest definiowana jako składowa reakcji prostopadła do kierunku ruchu ciała stałego w wodzie. Powstaje ona w przypadku niesymetrycznego opływu potokami wody ciała ułożonego pod pewnym kątem w stosunku do kierunku pływania. Kąt ten nazywa się kątem natarcia. Kąt natarcia to kąt zawarty miedzy osią długą tułowia a kierunkiem ruchu ciała. Krytyczny kąt natarcia dla człowieka waha się w granicach 8 - 12. Jeśli kąt natarcia równy jest zero to, to siła hydrodynamiczna nie powstaje i na ciało działa jedynie opór czołowy. W odróżnieniu od siły wyporu, która zawsze skierowana jest ku górze, hydrodynamiczna siła parcia może działać w dowolnym kierunku. Wielkość tej siły zależy od wszystkich czynników, od których zależy siła oporu. Kat natarcia powinien zapewnić powstanie takiej wielkości dynamicznej siły parcia, która pozwoli na optymalne ułożenie ciała przy powierzchni wody i nie spowoduje znacznego zwiększenia siły oporu wody. Kąt natarcia zależy także w dużym stopniu od prędkości, z jaką porusza się pływak. Przy wolnym pływaniu będzie większy , natomiast przy szybkim wystarczy niewielki kąt dla zapewnienia utrzymania ciała na powierzchni wody. Stateczność ciała w pływaniu statycznym zależy, od położenia środka wyporu względem środka ciężkości. Podczas pływania dynamicznego stateczność ciała zależy w znacznym stopniu od punktu przyłożenia oporu hydrodynamicznego, a także od wielkości dynamicznej siły parcia. Wraz ze zmiana kąta natarcia następuje przemieszczanie środka wyporu, na skutek czego zanika dodatkowy moment obracający ciało nogami ku dołowi.
5.Siły wprowadzające ciało w ruch postępowy. Podczas pływania dynamicznego podstawowa siłą, która wprowadza lub utrzymuje ciało w ruchu, jest siła wywołana ruchami wiosłującymi rak i nóg, a także ruchami tułowia. W wyniku współdziałania poszczególnych części ciała, na które oddziałują siły reakcji wody, powstaje siła napędowa skierowana w kierunku poruszającego się ciała pływaka.
W czasie ruchu wiosłującego ręka jest ustawiona pod niewielkim kątem w kierunku ruchu. Taki kąt natarcia ręki wywołuje siłę nośną. Częstotliwość ruchów rąk i kierunek pracy dłoni powinny zapewniać stały kontakt dłoni z wodą i przyłożenie siły mięśniowej pływaka. W rezultacie powinno to wywołać pożądana w danym momencie reakcję oporu wody, umożliwiając ruch ciała pływaka do przodu. Siłę reakcji oporu wody powstałą na dłoni można w stosunku do poruszającego się ciała rozłożyć na dwie składowe:
- siłę działającą zgodnie z kierunkiem pływania ( siłę nośną ),
- siłę skierowaną prostopadle do kierunku pływania ( siłę oporu ).
Ich wypadkową jest siła ciągu. Tor ruchu dłoni u pływaków jest krzywoliniowy i zbliżony do ruchu śruby okrętowej. Aby nadać taki charakter przebiegowi ruchu dłoni, należy nadać dłoni optymalny kąt natarcia na wodę. Zgodnie z zasada Bernoulliego ciśnienie cieczy spada tam, gzie jej prędkość zwiększ się, a wzrasta tam, gdzie prędkość przepływu cieczy maleje. Podobny obraz działania sił możemy zaobserwować podczas ruchu dłoni w wodzie, jeśli przebiega on pod odpowiednim kątem i na odpowiednim torze ruchu.
WYBRANE ZAGADNIENIA WPŁYWU ŚRODOWISKA WODNEGO NA FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA
1.Układ oddechowy:
- skrócenie czasu trwania fazy wdechu,
- wyraźne zaznaczenie fazy bezdechu w cyklu oddechowym,
Wdechowi i wydechowi towarzyszy podczas pływania bardzo intensywna prac mięśni oddechowych, które muszą pokonać zwiększony opór środowiska, wynikający ze wzrostu jego gęstości i ciśnienia.
2.Układ krążenia. Podstawową cechą różnicującą pracę układu krążenia na lądzie i w wodzie jest poziome ułożenie ciała podczas pływania, które w połączeniu z prawie całkowitą eliminacją siły grawitacyjnej i zmniejszeniem wpływu ciśnienia hydrostatycznego na krew stwarza optymalne warunki do równomiernego i lepszego ukrwienia wszystkich tkanek. Tętno podczas maksymalnego pływania jest niższe, niż podczas maksymalnego biegu lub jazdy na rowerze. Układ krążenia ulega w środowisku wodnym wpływowi wielu czynników, które przez wywoływane zmiany adaptacyjne powodują podnoszenie sprawności.
3.Działanie receptorów człowieka w środowisku wodnym.
Na zjawisko ograniczenia widzenia w wodzie wpływa wiele czynników, z których najważniejsze jest zjawisko nadwzroczności. Po zanurzeniu oka w wodzie zmienia się współczynnik załamania światła środowiska otaczającego oko, który dla wody wynosi 1,333. Większy współczynnik załamania światła przez wodę powoduje zakłócenie normalnej drogi promieni świetlnych wchodzących do oka. Zamiast skupić się na siatkówce, przecinają się one poza nią w odległości ok. 30 mm. Zjawisko to nazywamy nadwzrocznością. Ustępuje ono w momencie oddzielenia oka od wody warstwą powietrza, np. przez okulary lub maskę pływacką. Mimo, że woda jest lepszym przewodnikiem dźwięku, to sam proces słyszenia w wodzie ulega ograniczeniu w wyniku oddziaływania podwyższonego ciśnienia na obwodową i ośrodkową część narządu słuchu. Upośledzone jest także słyszenie kierunkowe, mające duże znaczenie w orientacji przestrzennej. Oprócz receptorów wzroku i słuchu pewnemu ograniczeniu ulega również działanie receptorów węchu, bólu i dotyku.
TECHNIKA PŁYWANIA
1.Ogólna charakterystyka techniki pływania. Ciało pływaka powinno w wodzie zachowywać horyzontalne, opływowe i odpowiednio „wysokie” ułożenie. Kąt natarcia w technice standardowej powinien wahać się w granicach 8 - 12, a w technice sportowej 3 - 5. Istotny wpływ na położenie ciała w wodzie ma położenie głowy i bioder. Ruchy kończyn górnych:
- Pełny zakres działania kończyn nazywamy cyklem ruchu, a ruch jednej kończyny półcyklem ruchu.
- Odległość jaką przemierza ciało w przód w jednym cyklu ruchowym, nazywamy krokiem pływackim.
- Ruchem wiosłującym – fazą właściwą będziemy nazywali tą część cyklu, w której kończyny wykonują ruch w celu przemieszczenia ciała w przód.
- Ruchem przygotowawczym – fazą przygotowawczą będziemy nazywali tę część cyklu, w której kończyna wykonuje ruchy przygotowujące do wykonania ruchu właściwego.
- Rytmem nazywamy stosunek fazy ruchu o danej prędkości do fazy ruchu o innej prędkości.
- Częstotliwość ruchu kończyn, wyrażoną liczbą cykli w jednostce czasu, nazywamy tempem.
Koordynacja ruchów:
- Koordynacja ruchów to współdziałanie wszystkich ruchów pływaka.
- Fazie właściwej – tej, w której pływak działa największą siłą i tym samym osiąga największą prędkość chwilową, podporządkowane są wszystkie elementy wspomagające oraz oddychanie; ciało w tej fazie przyjmuje jak najbardziej opływowy kształt, a oddychanie zostaje chwilowo wstrzymane.
- Głównym zadaniem fazy przygotowawczej jest stworzenie warunków do jak najmniejszej utraty prędkości pływaka, co pozwala utrzymać wysoką prędkość lokomocyjną.
Standardowa technika pływania:
Standardowa technika to technika typowa, oparta na wzorach. Opisywana w licznych publikacjach dotyczących pływania jako typowe zachowanie ruchowe. Tej techniki nauczamy początkujących sportowców, a także osób uczących się pływać w celach rekreacyjnych. Technika standardowa to optymalne rozwiązanie określonego zadania ruchowego zgodnie z aktualnie obowiązującymi normami. Jest to wysoce ekonomiczny sposób pływania, zapewniający możliwość pokonywania nawet znacznych odległości. Technika sportowa natomiast, to sposób pływania zapewniający maksymalną szybkość lokomocyjną.
Technika elementarna – zapewnia utrzymanie ciała pływaka na powierzchni wody, a także przemieszczanie się po powierzchni wody, jednak bardzo nieekonomicznie. Ruchy kończyn są proste, mało skomplikowane i niekiedy nawiązujące do ruchów lokomocyjnych na lądzie ( np. podczas pływania „pieskiem” ). Taki sposób pływania pozwala na przepływanie niewielkich odległości, okupione jednak znacznym wysiłkiem. Technika standardowa – jest to w praktyce powszechnie nauczana wzorcowa technika pływania kraulem, stylem klasycznym, kraulem na grzbiecie czy delfinem. Celem nauczania jest opanowanie, możliwie jak najdokładniej, wzorcowych czynności poszczególnych stylów pływackich. Dokładność naśladowania przyjętych standardów daje szanse ekonomicznego pływania. Technika pływania sportowego – ma na celu osiąganie wysokich sportowych rezultatów. Jedynym kryterium tej techniki jest więc uzyskiwana szybkość lokomocyjna. Czynności ruchowe muszą tu być zgodne z odpowiednimi przepisami sportowymi, ale celem jest pływanie z maksymalną szybkością.
STYL KLASYCZNY
Ruchy kończyn górnych: W fazie przygotowawczej następuje prostowanie kończyn górnych aż do położenia wyprostnego w przód i lekkiego nawrócenia kończyn. W fazie właściwej następuje przywodzenie wyprostnych kończyn ( ramiona w bok – lekko w dół ), zginanie dłoniowe rąk, a następnie silne zginanie w stawach łokciowych. Ruch kończy się przywiedzeniem ramion prawie do tułowia. Od stopnia skrócenia fazy przygotowawczej ruchu kończyn dolnych zależy tempo ruchów kończyn.
Ruchy kończyn dolnych: Rozpoczyna się on od odwiedzenia złączonych i wyprostowanych kończyn dolnych. W dalszej kolejności następuje zgięcie w stawach kolanowych i niewielkie zgięcie w stawach biodrowych. Gdy stopy znajdują się możliwie blisko pośladków, następuje odwrócenie stóp wraz ze zgięciem grzbietowym.
Koordynacja ruchów: Zasadą poprawnej koordynacji ruchów kończyn w czasie pływania stylem klasycznym jest, aby ruch ramion odbywał się w chwili, kiedy nogi nie stwarzają dodatkowych oporów, zaś ruch nóg wówczas, gdy ręce przesuwane są w przód, a ciało pływaka przyjmuje kształt opływowy. Charakterystyka przestrzenna: W czasie ruchów kończyn górnych, na początku fazy właściwej, aż do zgięcia w stawach łokciowych, kończyny dolne pozostają wyprostowane i złączone ze stopami zgiętymi podeszwowo. W tym momencie następuje uniesienie głowy do góry i wdech. Początek ruchu kończyn dolnych rozpoczyna się lekkim odwiedzeniem, a następnie ugięciem w stawach kolanowych. W tym czasie następuje przywiedzenie ramion do tułowia, a następnie prostowanie kończyn górnych i pochylenie głowy w dół pod wodę i rozpoczyna się wydech. W dalszej kolejności następuje ugięcie w stawach biodrowych, aż do momentu, gdy stopy znajdują się blisko pośladków w pozycji odwiedzionej. Odepchniecie kończynami dolnymi rozpoczyna się prostowaniem ich w stawach biodrowych, przez przywodzenie aż do złączenia kończyn i zgięcia podeszwowego stóp. Kończyny górne są wyprostowane w przód i nie stwarzają zbędnych oporów podczas ruchu napędowego kończynami dolnymi. Podciąganie ( faza przygotowawcza ) kończyn dolnych rozpoczyna się bardzo powoli, aby nie stracić prędkości uzyskanej w skutek ruchu wiosłującego kończyn górnych. W miarę podciągania kończyn dolnych ruch ten wykonywany jest coraz szybciej. W stylu klasycznym „krok pływacki” bardziej uzależniony jest od tempa ruchów niż w pozostałych stylach pływania.
DELFIN
Istotnym elementem techniki pływania delfinem jest aktywna praca całego ciała, oraz zwiększony zakres ruchów tułowia, o czym świadczy zmiana kąta natarcia ciała. W całym cyklu ruchowym kąt ten przyjmuje wartość od + 20 do około - 20. Delfin nie jest najszybszym sposobem pływania ze względu na zbyt długą fazę przygotowawczą. Ustępuje on prędkością kraulowi, chociaż siła ruchów wiosłujących ramion delfinisty jest o 35 – 40 % większa niż kraulisty.
Ruchy kończyn górnych: Właściwa faza ruchu kończyn górnych rozpoczyna się z chwilą włożenia rąk do wody. Następuje odwrócenie kończyn, a następnie ich przywodzenie w bok i lekko do w dół. Kolejno następuje zginanie dłoniowe rąk, a potem silne ugięcie kończyn w stawach łokciowych i prostowanie. Po zakończeniu fazy właściwej ręce znajdują się w pobliżu ud. Przez lekkie tyłozgięcie w stawach barkowych następuje wyjecie kończyn z wody – jest to początek fazy przygotowawczej. Następnie kończyny są odwodzone i przenoszone nad wodą w przód. W trakcie przenoszenia następuje odwracanie kończyn, tak że ręce mogą być przez chwilę odwrócone stroną grzbietową w kierunku wody.
Ruchy kończyn dolnych: Ruchy kończyn dolnych poprzedzone są ruchem całego tułowia. Ruch ten przenosi się stopniowo z kręgosłupa na stawy biodrowe, kolanowe i skokowe. W czasie ruchów w dół stopy, podobnie jak w kraulu, lekko odwracają się i zginają podeszwowo pod wpływem oporu stawianego przez wodę. W czasie ruchu ku górze zginają się grzbietowo i odwracają. Pionowe przemieszczanie się bioder w pływaniu delfinem odgrywa szczególną rolę. Po pierwszym ruchu nóg ku górze rozpoczyna się opadanie bioder w dół, co sprzyja szybszemu przemieszczaniu się pozostałych części kończyn dolnych w górę. Na jeden cykl ruchu ramion przypadają dwa cykle ruchów kończyn dolnych.
Koordynacja ruchów: Pierwszy ruch kończyn dolnych łączy się z początkiem fazy właściwej kończyn górnych, drugi natomiast przypada na zakończenie tej fazy. Tak wiec podczas pływania delfinem dwa cykle ruchów kończyn dolnych przypadają na jeden cykl ruchu kończyn górnych. Charakterystyczną cechą delfina jest ruch całego ciała po krzywej sinusoidalnej.
KRAUL
Kraul jest najszybszym sposobem pływania. Jest to najbardziej ekonomiczny i stosunkowo naturalny sposób lokomocji w wodzie. Charakteryzuje się naprzemianstronną pracą kończyn górnych i dolnych. Ruchy lokomocyjne kończyn górnych przebiegają następująco: gdy jedna kończyna wykonuje ruch wiosłujący ( faza właściwa ), druga kończyna przenoszona jest nad powierzchnią wody ( faza przygotowawcza ). W kraulu twarz pływaka zanurzona jest w wodzie. wdech powietrza wykonywany jest przez obrót tułowia i głowy w bok i skoordynowany z pracą kończyny górnej. Wydech powietrza wykonywany jest do wody.
Ruchy kończyn górnych: W kraulu kończyny górne są głównym elementem napędowym i stanowią ponad 70% całego napędu. Ruch wiosłujący kończyn górnych rozpoczyna się włożeniem ręki do wody na przedłużeniu stawu ramiennego. Lekko ugięta w stawie łokciowym kończyna zanurza się w wodę w następującej kolejności: ręka, przedramię, ramię. Dłoń odwrócona jest pod kątem 45 w stosunku do lustra wody, kciukiem ku dołowi. W wodzie kończyna prostowana jest w stawie łokciowym i ruchem w bok – w dół – w tył przywodzona do tułowia. Kolejnym ruchem kończyny górnej jest zgięcie dłoniowe ręki, a następnie zgięcie w stawie łokciowym. Ruchowi temu towarzyszy silna, sięgająca 50, rotacja ciała wokół osi długiej. Przesuwająca się ku tyłowi kończyna górna prostuje się w stawie łokciowym aż do chwili, kiedy ponownie znajdzie się pod powierzchnią wody. W ten sposób zakończona zostaje faza właściwa ruchu. Ruchem podobnym do wyciągania ręki z kieszeni spodni kończyna górna wyciągana jest z wody, a następnie w wyniku odwodzenia w stawie ramiennym przenoszona nad powierzchnią wody. W czasie przenoszenia ramienia nad powierzchnia wody przedramię i ramię są rozluźnione w wyniku czego kończyna zgina się w stawie łokciowym w granicach 90 - 120. Wyprowadzenie ramienia do przodu powoduje, że kończyna prostuje się w stawie łokciowym, a ręka kieruje się w przód. Pod koniec przenoszenia ramienia nad wodą następuje zatrzymanie prostującej się kończyny w stawie łokciowym tak, aby dłoń mogła pierwsza zanurzyć się w wodzie. W trakcie ruchu kończyny nad wodą łokieć stanowi najwyższy punkt, zaś ręka, zwrócona strona dłoniową ku górze, przenoszona jest pod pachą blisko ciała. W rezultacie takiego ruchu zmniejsza się promień powrotu ręki i szkodliwy wpływ siły inercji na prawidłowe ułożenie ciała w wodzie. Ruch pod powierzchnią wody odbywa się po krzywej eliptycznej.
Ruchy kończyn dolnych: W kraulu kończyny dolne wykonują ruchy naprzemianstronne z góry do dołu i z dołu ku górze. Ruch kończyny dolnej rozpoczyna się zgięciem w stawie w stawie biodrowym, w wyniku czego udo dąży ku dołowi. Ruch zapoczątkowany w stawie biodrowym przenoszony jest na staw kolanowy, następuje zgięcie w stawie kolanowym zakończone zginaniem podeszwowym stopy. Ta część ruchu nazywana jest fazą właściwą.
Ruch kończyny dolnej ku górze jest fazą przygotowawczą. Ruch rozpoczyna się prostowaniem w stawie biodrowym , udo unosi się do góry. Kolejnym ruchem kończyny jest prostowanie w stawie kolanowym, powodujące przemieszczenie się podudzia w górę. Ruch zakończony jest lekkim zgięciem grzbietowym w stawach stopy. Ruch kończyn dolnych jest typowym przykładem przenoszenia się ruchu z jednego stawu na drugi. Efektem końcowym jest płynny ruch kończyny dolnej, przypominający ruch ogona ryby. Poszczególne części kończyny dolnej mają różny zakres ruchu. najmniejszy zakres ruchu wykonuje udo, większy podudzie, a największy stopa. Poruszając się po krzywej sinusoidalnej, podczas pełnego cyklu ruchu, stopa pokonuje ok. 0,4m. W kraulu udział kończyn dolnych w ruchu lokomocyjnym jest mniejszy niż kończyn górnych i wynosi ok. 25%.
Koordynacja ruchów: Istota koordynacji polega na współdziałaniu kończyn górnych i dolnych z oddechem. Zasadniczo koordynacja kończyn górnych polega na tym, że kiedy jedna kończyna znajduje się we właściwej fazie ruchów, druga wykonuje pozostałą część cyklu. W opisie za punkt wyjścia przyjmujemy rozpoczęcie ruchu wiosłującego kończyny prawej. W tym czasie kończyna lewa, znajdująca się pod wodą, prostuje się w stawie łokciowym, kończąc właściwą fazę ruchu. W dalszym ciągu ruchu wiosłującego następuje zgięcie kończyny prawej w stawie nadgarstkowym, zaś kończyna lewa rozpoczyna ruch nad powierzchnią wody. Kolejno kończyna prawa, wiosłująca, zgina się w stawie łokciowym, natomiast kończyna lewa, ugięta w stawie łokciowym przenoszona jest do przodu . Kończyna prawa, prostując się w stawie łokciowym, przemieszcza się do tyłu, wykonując końcową część ruchu wiosłującego, natomiast kończyna lewa, wyprostowana w stawie łokciowym, wkładana jest do wody. Koordynacja ruchów kończyn górnych z oddechem: Aby wykonać wdech, pływak przyjmuje pozycję umożliwiająca swobodne wynurzenie ust z wody, czyli lekko na boku. Wdech związany jest z pracą prawego lub lewego ramienia. Przypada na moment prostowania w stawie łokciowym ramienia wiosłującego, wyjecie kończyny z wody i pierwszą część przenoszenia jej nad powierzchnią. Jest to najkorzystniejsza faza ruchów, gdyż ciało pływaka ma wówczas największą prędkość lokomocyjną oraz największą rotację, umożliwiającą swobodne wynurzenie ust nad powierzchnie wody.
KRAUL NA GRZBIECIE
W kraulu na grzbiecie zarówno kończyny górne, jak i dolne wykonują ruchy naprzemianstronne. Głowa pływaka ułożona jest pod niewielkim kątem w stosunku do ciała w taki sposób, że uszy zanurzone są w wodzie, a twarz znajduje się nad powierzchnią wody. W trakcie wykonywania ruchów kończynami górnymi ciało pływaka obraca się wokół osi długiej, a rotacja ciała wynosi do 45 w każdą stronę.
Ruchy kończyn górnych: Ruchy kończyn górnych wykonywane są naprzemianstronnie, co oznacza, że gdy jedna kończyna wykonuje ruchy wiosłujące, druga znajduje się w fazie przygotowawczej. Faza właściwa rozpoczyna się w momencie, kiedy wyprostowana w stawie łokciowym kończyna górna wkładana jest (począwszy od małego palca na przedłużeniu stawu ramiennego) do wody. Następnie kończyna górna w wyniku przywodzenia przemieszczenia się w dół na zewnątrz. W tym czasie ręka lekko zgina się dłoniowo, wykonując tzw. chwyt wody. Kolejnym ruchem kończyny jest zgięcie w stawie łokciowym tak, że łokieć przyjmuje ułożenie ku dołowi i w głąb wody. W tym miejscu występuje największe ugięcie w stawie łokciowym, sięgające 90-110. W wyniku prostowania kończyny w stawie łokciowym przedramię zostaje odwrócone i ręka przyjmuje położenie przy udzie, stroną grzbietową ku górze. Lekkie odwrócenie kończyny powoduje, że ręka wyjmowana jest z wody kciukiem do góry. Ruch wiosłujący w kraulu na grzbiecie jest ruchem bardzo złożonym i – podobnie jak w kraulu – przebiega w wielu płaszczyznach. Tor ruchu ręki podczas ruchu podwodnego przypomina kształtem przewróconą literę S. W fazie przygotowawczej, w trakcie przenoszenia wyprostowanej kończyny w stawie łokciowym nad powierzchnią wody, następuje nawrócenie przedramienia, w wyniku czego ręka wkładana jest do wody, począwszy od małego palca. Podczas przenoszenia ramienia nad wodą następuje rotacja ciała. Umożliwia ona swobodny ruch jednego ramienia mad powierzchnią wody i głębsze zanurzenie drugiego, będącego we właściwej fazie ruchu.
Ruchy kończyn dolnych: W kraulu na grzbiecie, podobnie jak w kraulu, kończyny dolne poruszają się naprzemianstronnie: z dołu do góry i z góry w dół. W przeciwieństwie do kraula ruchem efektywnym kończyny dolnej jest ruch z dołu do góry. Ruch kończyny dolnej rozpoczyna się zgięciem w stawie biodrowym, stopa w tym czasie zajmuje skrajne położenie dolne. Kąt zawarty między udem a podudziem wynosi około 110. W czasie gdy udo przemieszcza się ku dołowi, kończyna dolna prostuje się w stawie kolanowym, w wyniku czego podudzie podnosi się ku górze, a kąt zawarty między udem a podudziem wzrasta do 125. W wyniku poruszania się uda ku dołowi, zaś podudzia i stopy ku górze, stopa zgięta grzbietowo w stawie skokowym przyjmuje skrajne położenie górne. Na skutek energicznego ruchu stopy ku górze napotyka ona duży opór wody, czego efektem jest skręcenie stopy dośrodkowo, zgodnie z osią stawu skokowego dolnego. W tym czasie druga kończyna wykonuje ruch przygotowawczy, przemieszczając się do dołu. Ruch ku dołowi rozpoczyna się prostowaniem w stawie biodrowym. W tym czasie podudzie i stopa dążą jeszcze ku górze, a udo rozpoczyna już ruch ku dołowi. Kolejnym ruchem kończyny jest zginanie w stawie kolanowym oraz zginanie podeszwowe w stawach stopy, przez co stopa przyjmuje skrajne położenie dolne.
W kraulu na grzbiecie kończyny dolne pracują na większej głębokości niż w kraulu. Wynika to z ułożenia ciała na wodzie pod większym kątem niż w kraulu oraz z większego ugięcia w stawach kolanowych. Udział kończyn dolnych w ruchu napędowym w kraulu na grzbiecie jest większy niż w kraulu. Maksymalne tempo ruchów wynosi 0,42 cyklu/s i jest 0 205 mniejsze niż w kraulu.
Koordynacja ruchów: W kraulu na grzbiecie występuje koordynacja sześciouderzeniowa. Oznacza to, że na jeden cykl pracy kończyn górnych przypada sześć uderzeń nóg. Charakterystyczną cechą koordynacji w kraulu na grzbiecie jest utrzymanie stałej prędkości pływania. Na poprawną koordynację ruchów wpływa również swobodny sposób oddychania, który nie zakłóca pracy ramion. W czasie pływania oddech zsynchronizowany jest z pracą kończyn górnych. Oznacza to, że wdech przypada na fazę przeniesienia kończyny nad wodą, zaś wydech odbywa się podczas ruchu wiosłującego tej samej kończyny. W ten sposób utrzymany zostaje stały rytm oddychania. Podobnie jak w kraulu wdech wykonywany jest przez usta, a wydech ustami i nosem. Siała ciągu w kraulu na grzbiecie jest o 12% mniejsza niż w kraulu.
SPORTOWA TECHNIKA PŁYWANIA
Technika sportowa to sposób wykonywania zadania ruchowego określony obowiązującymi przepisami. To również zbiór czynności ruchowych, które przebiegają w określonej kolejności i zgodnie z biomechanicznymi zasadami służą do wykorzystania motorycznego i strukturalnego potencjału zawodnika celem uzyskania maksymalnego rezultatu sportowego. Zawodnicy startują w następujących konkurencjach:
- w stylu dowolnym – kraulem,
- w stylu grzbietowym – kraulem na grzbiecie,
- w stylu klasycznym – stylem klasycznym,
- w stylu motylkowym – delfinem.
Głównym celem pływania sportowego jest osiągnięcie mistrzostwa sportowego. Technika pływania sportowego charakteryzuje się brakiem wzorca techniki jednolitego dla wszystkich zawodników. Poszukuje natomiast optymalnego wzorca techniki, skutecznego dla danego zawodnika, a opartego na zasadach biomechanicznych obowiązujących w szybkim pływaniu. Współczesna sportowa technika pływania charakteryzuje się następującymi cechami:
- wykonywaniem ruchów zgodnie z przepisami FINA,
- ekonomicznością ruchów polegającą na małym wkładzie energetycznym a dużym zysku,
- efektywnością pływania.
STYL KLASYCZNY
Ruchy kończyn górnych: Ruchy kończyn górnych muszą odbywać się równocześnie i w tej samej płaszczyźnie bez ruchu naprzemiennego. Dłonie powinny być wypchnięte razem do przodu od piersi pod lub nad powierzchnią wody. Łokcie muszą być pod wodą, z wyjątkiem ostatniego ruchu przed nawrotem, w czasie nawrotu i na finiszu. Dłonie muszą być przenoszone do tyłu, na lub pod powierzchnią wody. Dłonie nie mogą być przeniesione do tłu poza linię bioder, z wyjątkiem pierwszego ruchu po starcie i każdym nawrocie. Ruch wiosłujący - czyli fazę właściwą rozpoczynają wyprostowane ramiona, lekko odwrócone, z kciukiem skierowanym ku dołowi. Dłonie w stosunku do przedramienia są nieznacznie zgięte dłoniowo, co pozwala zawodnikowi „chwycić wodę” i maksymalnie wykorzystać opór powstający na wewnętrznych powierzchniach dłoni. Ramiona przesuwają się w dół i na zewnątrz, a następnie zginają się w stawach łokciowych. Kiedy łokcie zbliżają się do tułowia, dłonie pływaka znajdują się pod ciałem, na wysokości klatki piersiowej i zwrócone są strona dłoniową ku górze. Energiczny ruch przywodzenia ramion do tułowia jest zakończeniem fazy właściwej. Faza przygotowawcza to wyprost kończyn w stawach barkowych i łokciowych przez wysunięcie ramion w dół, do przodu. Dłonie i przedramiona nawracają się i ponownie przyjmują pozycję wyjściową. Podczas przenoszenia ramion do przodu wyzwala się największa w całym cyklu ruchowym siłą hamująca, która jest niwelowana przez przeniesienie ramion tuż pod lub po powierzchni wody.
Istotne i zarazem charakterystyczne dla pływania sportowego, jest trzymanie „wysokiego łokcia”, co oznacza, że łokieć znajduje się zawsze wyżej w stosunku do dłoni i przedramienia. W ten sposób ręka nie ślizga się w wodzie, lecz stawia opór napotykanym podczas ruchu wiosłującego strugom wody. W pływaniu sportowym oddychanie skoordynowane jest z pracą kończyn górnych. Wdech powietrza jest konieczny i powinien przypadać na takie momenty ruchu, kiedy ciało uzyskuje największe prędkości, wynikające z zakończenia fazy właściwej ramion. Po wdechu następuje chwilowy bezdech, a następnie wydech powietrza do wody.
Ruch kończyn dolnych: Wszystkie ruchy nóg powinny odbywać się równocześnie i w tej samej poziomej płaszczyźnie bez ruchu naprzemiennego. W czasie napędzającej części ruchu nóg stopy muszą być zwrócone na zewnątrz. Nie jest dozwolony ruch nożycowy, „trzepotanie”, stopami ani ruch delfinowy stóp ku dołowi. Dozwolone jest „złamanie” powierzchni wody stopami o ile nie następuje po nim kopnięcie delfinowe ku dołowi.
Ruch nóg rozpoczyna się lekkim odwodzeniem kończyn w stawach biodrowych, a następnie ugięciem i dalszym odwodzeniem uda na zewnątrz w stawach biodrowych i kolanowych. Kiedy udo, a następnie podudzie przesuwają się zgodnie z kierunkiem płynięcia pod ciało pływaka, jego stopy, zgięte podeszwowo, zbliżają się do powierzchni wody. W chwili, gdy stopy znajdują się na wysokości pośladków, następuje zgodne z przepisami sportowymi odwodzenie stóp, połączone ze zgięciem grzbietowym, czyli odwrócenie ich na zewnątrz. Jest to zakończenie fazy przygotowawczej. Obecnie u czołowych pływaków obserwuje się w fazie przygotowawczej tendencje do stosunkowo niewielkiego odwodzenia nóg w stawach biodrowych, dużego ugięcia kończyn w stawach kolanowych i wysokiego, tuż pod powierzchnia wody, ułożenia stóp. Faza właściwa, dająca efekt lokomocyjny, polega na dynamicznym kopnięciu, czyli wyproście nóg w stawach biodrowych, kolanowych oraz stawach stopy i łączeniu kończyn na całej długości. Zawodnik „odpycha się” od wody, a efekt napędowy uzyskuje dzięki oporowi powstającemu na wewnętrznej powierzchni uda, podudzia i stopy.
Koordynacja ruchów: W sportowej technice pływania oprócz ww czynników podstawą poprawnej koordynacji jest zachowanie, przy dużej szybkości pływania, stałej, optymalnej dla danego zawodnika częstotliwości ruchów oraz długiego „kroku pływackiego”. W końcowej fazie ruchu wiosłującego ramion tułów znajduje się w najwyższym położeniu, a głowa wynurza się z wody i następuje wdech. Kiedy ramiona przesuwają się w dół, do przodu z dłońmi przy powierzchni wody, nogi kończą rozpoczęta wcześniej fazę przygotowawczą, stopy zbliżają się do pośladków i do góry. Wyprost nóg powoduje uniesienie bioder ku górze, co powoduje „falisty” ruch tułowia. Po zakończeniu odepchnięcia nogami pływak z głową schowaną miedzy ramionami przyjmuje kształt opływowy, tuż przy powierzchni wody. Eliminowanie w pływaniu sportowym bezruchu, czyli fazy martwej, powoduje mniejsze wahania prędkości wewnątrz cyklu, a w konsekwencji – zwiększenia prędkości pływania.
DELFIN
Ruchy kończyn górnych: Ramiona muszą być przenoszone jednocześnie nad powierzchnią wody do przodu, a następnie równocześnie do tyłu. Kończyny górne wkładane są do wody w kolejności: dłoń, przedramię i ramię. Dłonie ustawione są lekko na zewnątrz, kciukiem ku dołowi, co umożliwia chwyt wody, czyli złapanie oporu na powierzchniach wiosłujących. Początkowo lekko zgięte w stawach łokciowych ramiona przesuwają się w dół, na zewnątrz. Przez mocniejsze ugięcie w stawie łokciowym przedramię wraz z dłonią zmienia kierunek ruchu i ramiona przesuwają się w dół do wewnątrz. Wyprost w stawach łokciowych oraz ruch całego ramienia do tyłu i na zewnątrz w kierunku bioder kończy ruch wiosłujący, po czym dłonie zbliżają się do powierzchni wody. Wyjecie ramion z wody następuje w kolejności: ramię, przedramię, dłoń. Wyprostowane lub lekko zgięte w stawach łokciowych ramiona szybkim ruchem przenoszone są nad wodą do przodu. Obserwując drogę ruchu ramion pod powierzchnią wody można stwierdzić, że kończyny górne trzykrotnie zmieniają kierunek ruchu: na zewnątrz ciała, do wewnątrz i do tyłu.
Ruchy kończyn dolnych: Ruchy nóg do góry i w dół muszą być równoczesne. Pozycja nóg lub stóp nie musi być na tym samym poziomie, ale nie mogą one wykonywać ruchów naprzemiennych w stosunku do siebie. Ruchy nóg do stylu klasycznego nie są dozwolone. Nogi przemieszczają się po krzywej sinusoidalnej, przy czym największy zakres ruchu wykonują stopy, mniejszy podudzie i udo. Kończyny dolne przemieszczają się z góry do dołu i z dołu do góry. Ruchem efektywnym jest ruch kończyn z góry do dołu. Kiedy stopy osiągają skrajne dolne położenie, zmieniają kierunek i zaczynają dążyć ku górze. Wówczas biodra zaczynają opuszczać się w dół. Ruchowi temu towarzyszy mocne zgięcie w stawach kolanowych, stopy zwrócone palcami ku środkowi tworzą płaszczyznę przypominającą płetwę ogonową delfina.
Koordynacja ruchów: W pływaniu delfinem przyjęta jest koordynacja dwuuderzeniowa, co oznacza, że na jeden cykl pracy ramion przypadają dwa uderzenia nóg. Pierwsze uderzenie nóg, słabsze, przypada na moment włożenia ramion do wody i rozpoczęcia ruchu wiosłującego, natomiast drugie, mocniejsze uderzenie pokrywa się z zakończeniem ruchu wiosłującego ramion i wyjęciem ich z wody. Ciało pływaka posiada wówczas dużą prędkość i jest to najkorzystniejszy moment, aby wykonać wdech. W tym czasie ramiona i głowa znajdują się w najwyższym położeniu , a broda pływaka powinna utrzymywać kontakt z wodą. Zawodnicy zazwyczaj wykonują wdech w co drugim cyklu pracy ramion. W następnym cyklu ruchu ma miejsce długi bezdech i krótki – ustami i nosem - wydech.
KRAUL
Kraul charakteryzuje się naprzemienną pracą kończyn górnych i dolnych połączonych z rotacją wokół osi długiej ciała. Ciało pływaka ułożone jest na wodzie na piersiach w taki sposób, że najbardziej wynurzona jest głowa, barki oraz część pleców. Os długą ciała tworzy z lustrem wody niewielki kąt, zwany kątem natarcia luba ataku ( przy pływaniu z maksymalną prędkością wynosi on 0 do 3.
Ruchy kończyn górnych: Ruch wiosłujący kończyny górnej rozpoczyna się włożeniem ramienia do wody na przedłużeniu osi długiej ciała lub stawu ramiennego. Lekko ugięta w stawie łokciowym kończyna wkładane jest wg kolejności: dłoń, przedramię, ramię. Dłoń skierowana jest kciukiem ku dołowi pod kątem 45. Zawodnik stara się sięgnąć ramieniem jak najdalej w przód, czego następstwem maksymalny wyprost kończyny górnej w stawie łokciowym i ruch dłoni i przedramienia nieznacznie w bok od osi długiej ciała. Ręka pływaka zgięta lekko dłoniowo „chwyta wodę” i przemieszcza się w dół. Po ruchu kończyny w bok w dół następuje zgięcie w stawie łokciowym, któremu towarzyszy zmiana ułożenia dłoni. Ramię przemieszcza się w dół do osi długiej ciała, a występująca rotacja całego ciała powoduje, że niekiedy dłoń przekracza oś długą ciała. W tym momencie ruchu następuje największe ugięcie ramienia w stawie łokciowym, sięgające nawet 95. Przesuwająca się ku tyłowi kończyna górna prostuje się w stawie łokciowym w kierunku bioder i do powierzchni wody. Jest to bardzo ważny, a zarazem najefektywniejszy element ruchu ramienia pod woda noszący nazwę „snap”. Kończyna górna wyjmowana jest z wody w kolejności: ramię, przedramię, dłoń. Lekko ugięta w stawie łokciowym, przenoszona jest następnie nad powierzchnią wody do przodu. „Wysoki łokieć”, charakterystyczny dla pływania sportowego, w kraulu polega na dużym ugięciu stawu łokciowego, sięgający 60 do 110 w fazie nadwodnej oraz od 50 do 95 podczas ruchu wiosłującego. Ciągłość napędu zapewnia naprzemianstronny ruch kończyn, co oznacza, że gdy prawe ramię jest pod powierzchnią wody, wykonując fazę właściwą, to lewe ramię znajduje się nad powierzchnią wody w fazie przygotowawczej.
Ruchy kończyn dolnych: Ruch kończyny dolnej rozpoczyna się w stawie biodrowym i przenoszony jest przez udo, podudzie na stawy stopy. Stopa zwrócona jest dośrodkowo zgodnie z osią stawu skokowego górnego. Ruchem efektywnym kończyny jest ruch z góry w dół. Ruch kończyny ku górze jest ruchem przygotowawczym oraz następstwem ruchu w dół.
Koordynacja ruchów kończyn górnych, dolnych i oddechu:
Oprócz koordynacji sześciouderzeniowej dodatkowo wyróżnia się koordynację dwuuderzeniową i czterouderzeniową. Koordynacja sześciouderzeniowa spotykana jest przede wszystkim u zawodników startujących na dystansach od 50 do 200m i jest to najefektywniejszy sposób pływania. Pozostałe warianty, czyli kraul cztero- i dwuuderzeniowy występuje rzadziej. W ten sposób pływają głównie zawodnicy specjalizujący sięna długich dystansach: 800 i 1500m. taki wariant koordynacji kończyn górnych i dolnych podyktowany jest mniejszym kosztem energetycznym. Wdech przypada na taki moment ruchu ramion, kiedy ciało ma dużą prędkość. Aby wykonać wdech kraulista musi obrócić głowę w stronę wiosłującego ramienia. jest to moment, gdy ramię zaczyna prostować się w stawie łokciowym i kończy odepchniecie, a w tym czasie druga kończyna rozpoczyna ruch wiosłujący. Jest to najkorzystniejszy moment do wykonania wdechu, ponieważ występuje wówczas stosunkowo duża rotacja ciała wokół osi długiej. Zawodnicy zazwyczaj wykonują wdech w każdym cyklu ruchowym, zawsze na tę samą stronę. Na długich dystansach, ze względów taktycznych, preferowane jest oddychanie co półtora cyklu, czyli co trzeci ruch ramion. Z punktu widzenia prędkości pokonywania dystansu oddech jest elementem niekorzystnym, ale koniecznym. Dlatego też na krótkich dystansach, np.50 m, lub na finiszu wyścigu zawodnicy oddychają rzadziej, co kilka cykli.
KRAUL NA GRZBIECIE
Ruchy kończyn górnych: Ruch wiosłujący kończyny górnej rozpoczyna się wyprostowaniem ramienia w stawie łokciowym, włożeniem go do wody za głową, na przedłużeniu stawu ramiennego lub osi długiej ciała. W chwili zanurzenia ramienia dłoń skierowana jest małym palcem do wody. Ruch wiosłujący kończyny rozpoczyna się przywodzeniem kończyny w stawie ramiennym. Następuje lekkie zgięcie dłoniowe ręki, zwane „chwytem wody”. Ramię stopniowo zgina się w stawie łokciowym i początkowo niewielkie ugięcie kończyny, sięgające 50 - 60, zwiększa się i maksymalny kąt ugięcia w stawie łokciowym osiąga wartość 90. W tym położeniu kończyny górnej łokieć kieruje się ku dołowi, a dłoń zbliża się do powierzchni wody. W wyniku dalszego przywodzenia i odwracania przedramienia kończyna górna ponownie prostuje się w stawie łokciowym. Dynamicznym ruchem dłoni w dół w kierunku dna pływalni zakończony jest ruch wiosłujący, czyli faza właściwa. Wyprostowane w stawie łokciowym ramię wyjmowane jest z wody kciukiem skierowanym ku górze i przenoszone nad powierzchnią wody za głowę, do tyłu. Jest to faza przygotowawcza, która poprzedza fazę właściwą. Podczas ruchu wiosłującego pod powierzchnią wody ramię ugina się w stawie łokciowym w celu zmniejszenia dźwigni pracującego ramienia i uzyskania większego przyspieszenia. Ruch ten pozwala na ustawienie dłoni i przedramienia w płaszczyźnie prawie prostopadłej w stosunku do przesuwającego się ciała. W ten sposób tor ruchu ręki przypomina przewróconą literę S.
Ruchy kończyn dolnych: Kończyny dolne wykonują ruchy naprzemianstronne. W przeciwieństwie do kraula na piersiach efektywnym ruchem kończyn dolnych jest ruch w kierunku z dołu do góry. Ruch kończyny rozpoczyna się w stawie biodrowym i przenoszony jest przez udo, podudzie na stawy stopy. Największy zakres ruchu wykonuje stopa, a zatem od jej ustawienia i zakresu ruchomości w stawach zależy wielkość impulsu siły powstającej głównie na powierzchni grzbietowej stopy. Fazę zasadniczą kończy dynamiczny ruch podudzia i stopy ku górze. Końcowym efektem tak wykonanego ruchu jest nadwyprost w stawie kolanowym i niekiedy wynurzenie palców stopy z wody. W tym czasie udo jako pierwsze rozpoczyna fazę przygotowawczą. Ruchy podudzia i stopy są niejako opóźnione w stosunku do ruchu zapoczątkowanego przez udo. Na końcowy efekt ruchu kończyn dolnych w kraulu na grzbiecie ma wpływ rotacja całego ciała, a głównie bioder, co powoduje, że ruchy kończyn dolnych niezupełnie odbywają się w płaszczyźnie pionowej, a mechanizm napędu jest stosunkowo złożony.
Koordynacja ruchów kończyn górnych, dolnych i oddechu: W kraulu na grzbiecie występuje jeden rodzaj koordynacji kończyn górnych dolnych i jest to koordynacja sześciouderzeniowa. Na jeden ruch kończyn górnych przypada sześć uderzeń nóg. Pracy ramion towarzyszy duża rotacja całego ciała. Rotację rozpoczynają ramiona i przenoszona jest ona na biodra oraz kończyny dolne. Oddychanie w kraulu na grzbiecie jest stosunkowo łatwe, ponieważ odpada problem wydechu powietrza do wody. W pływaniu sportowym oddychanie jest skoordynowane z pracą kończyn górnych: podczas ruchu wiosłującego jednego ramienia zawodnik robi wdech powietrza, podczas przeniesienia tego samego ramienia nad wodą – wydech. Rytmiczność oddychania jest szczególnie ważna podczas wyścigu pływackiego dla sprawnej pracy układów krążenia i oddechowego.
STARTY
Typ startu należy wybierać indywidualnie dla każdego sportowca. Start dzieli się na następujące fazy:
- przyjęcia pozycji startowej,
- faza aktywna ( od sygnału do oderwania stóp ),
- lot,
- wejście do wody,
- poślizg,
- rozpoczęcie pierwszych ruchów.
Efektywność startu w pływaniu ocenia się czasem niezbędnym dla sportowca na oderwanie stóp od platformy startowej lub ściany basenu, na lot w powietrzu i przepłyniecie początkowego odcinka dystansu.
START Z ZAMACHEM ( ELEMENTARNY )
Po komendzie „na miejsca” zawodnik podchodzi do przedniej części platformy i przyjmuje pozycje startową. Stopy ustawione na szerokość bioder całą podeszwą przylegają do słupka, palce zaś obejmują jego krawędź. Kończyny dolne są lekko ugięte w stawach kolanowych i skokowo – goleniowych. Tułów swobodnie pochylony, kończyny górne w tyłozgięciu nieco w bok, ręce w pozycji odwróconej, częścią grzbietowa skierowane w dół. Po sygnale startowym następuje ugięcie w stawach skokowo – goleniowych ( wytracanie równowagi ) i kolanowych. Jednocześnie rozpoczyna się ruch kończyn górnych w dół, a potem do przodu. Kiedy poruszające się kończyny miną linię pięt, te ostatnie stopniowo odrywają się od powierzchni słupka. W czasie zamachowego ruchu ramion wykonywany jest wdech. Kiedy wychylenie ciała do przodu osiągnie najkorzystniejszy kąt, następuje szybkie prostowanie kończyn dolnych w stawach kolanowych, biodrowych i stawach stóp ( odbicie ). Kiedy ciało mocnym odbiciem rozpoczyna lot w powietrzu, głowa jest opuszczona miedzy ramiona, broda dotyka klatki piersiowej. W tej pozycji pływak przecina lustro wody. Pierwsze zanurzają się ręce, a następnie przedramiona, ramiona, głowa, tułów i kończyny dolne.
START Z PRZEDMACHEM
Po przyjęciu przez zawodników pozycji startowej ( palce stóp obejmują przednią krawędź platformy, stopy ustawione na szerokość bioder, tułów pochylony, kończyny dolne nieznacznie ugięte w stawach kolanowych, kończyny górne opuszczone w dół, dłonie skierowane w tył, głowa uniesiona tak, żeby pływak mógł obserwować przynajmniej połowę 25-metrowego dystansu, rzut środka ciężkości znajduje się na wysokości palców stóp ) ruch rozpoczyna się od przedmachu ramion. Unoszeniu kończyn górnych w pierwszej fazie towarzyszy nieznaczne prostowanie kończyn dolnych w stawach kolanowych oraz prostowanie tułowia. Kolejno następuje uginanie w stawach biodrowych i kolanowych ( obniżenie środka ciężkości ciała ). Ruch ciała w przód powoduje oderwanie pięt od słupka i utratę równowagi. Kończyny górne wykonują w tym czasie ruch z przodu w górę i w tył. W pozycji wychylonej rozpoczyna się prostowanie w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych ( odbicie ).W tym czasie kończyny górne przenoszone są dołem w przód. Ciało sportowca prostuje się i podąża w przód. Tak długo, jak stopy znajdują się na platformie, pływak wykonuje głęboki wdech. W fazie lotu głowa opuszczona jest w dół miedzy ramiona, a plecy nieznacznie prostują się. Ciało pływaka jest zupełnie wyprostowane, mięśnie napięte. Podobnie jak w skoku z zamachem, wejście do wody następuje pod określonym kątem. Po przecięciu lustra wody ciało pływaka, w wyniku działania siły ciężkości zanurza się pod wodę na głębokość 70 – 110cm.
START Z CHWYTEM ( GRAB – START )
Ustawienie zawodnika na platformie startowej jest podobne jak przy starcie z zamachem z tą różnicą, że kończyny górne przytrzymują przednią lub boczną ściankę platformy. Po sygnale startowym pływak ugina lekko kończyny dolne w stawach skokowo – goleniowych, co powoduje nieznaczne obniżenie środka ciężkości ciała. Później następuje niewielkie prostowanie w stawach kolanowych ( uniesienie środka ciężkości ). Po upływie 0,6s ciało pływaka zaczyna opadać w przód, aż do utraty równowagi. Po następnej 0,1s następuje prostowanie w stawach biodrowych, kolanowych oraz skokowych, prowadzące do odbicia od platformy startowej. Ręce odrywają się od platformy po 0,57 – 0,62s od rozpoczęcia ruchów. Zasadą grab-startu jest możliwie długie przytrzymanie się słupka oraz oderwanie rąk po utracie równowagi. Kąt wylotu i wejścia ciała do wody wynosi 10 - 15. Czas trwania startu mierzony od momentu rozpoczęcia ruchów aż do oderwania stóp, jest bardzo zbliżony do czasu trwania tych samych czynności w skoku z przedmachem i waha się w granicach 0,92 do 1,0s. W czasie startu z chwytem wychylenie ciała w przód ( utrata równowagi ) pojawia się wcześniej niż w skoku z przedmachem . Stwarza to dogodną sytuację dla zawodników o opóźnionym czasie reakcji.
START Z WODY
Po sygnale danym przez startera pływak wskakuje do wody i podpływa do ściany basenu. Zawodnik ustawiony jest tyłem do kierunku pływania i przytrzymuje się rękoma specjalnych uchwytów, umieszczonych na ścianie basenu na wysokości 0,30 – 0,60m od powierzchni wody. Stopy ustawia na ścianie basenu na szerokość bioder, tak żeby palce nie wystawały nad powierzchnię wody. Po komendzie „na miejsca” zawodnik ugina kończyny w stawach łokciowych, nieco się podciąga, unosi barki i tułów nad wodę i przyjmuje pozycję nieruchomą. Po sygnale startowym pływak energicznie odpycha się rękoma od uchwytów startowych i silnym wyrzutem rak bokiem lub górą w tył za głowę, wspomaga odbicie ( odepchniecie ) z kończyn dolnych. Stopniowo narasta siła odepchnięcia od ściany basenu. W momencie zakończenia odepchnięcia kończyny górne są wyprostowane i złączone za głową, głowa odchylona do tyłu, kończyny dolne wyprostowane i złączone, stopy w zgięciu podeszwowym. Optymalny kąt odbicia pływaka wynosi 12 - 20. W fazie lotu ciało jest wyprostowane i nieco przegięte ku tyłowi. Średnia długość lotu, licząc od momentu dotknięcia dłońmi powierzchni wody, wynosi ok.3m. Po fazie lotu następuje wejście do wody, które rozpoczyna się od zanurzenia kończyn dolnych. Następnie zanurzają się kończyn górne i tułów. Kiedy całe ciało znajduje się w wodzie, pływak wykonuje lekko skłon głową w przód ( funkcja sterująca ).Całe ciało prostuje się, a czasem też lekko zgina w pasie. Poślizg wykonywany jest na głębokości 40 –50cm.
NAWROTY
Na nawrót składają się następujące elementy ruchu:
- dopłynięcie do ściany,
- obrót,
- odbicie,
- poślizg.
W zależności od płaszczyzny obrotu ciała nawroty można podzielić na nawroty koziołkowe i nawroty zwykłe – płaskie. W pierwszym przypadku pływak wykonuje wdech, dopływając do ściany, w drugim – w trakcie wykonywania obrotu. Nawroty koziołkowe są powszechne w pływaniu sportowym, natomiast nawroty płaskie spotykamy głównie w pływaniu rekreacyjnym lub na zawodach z udziałem dzieci. Przepisy FINA zezwalają na całkowite zanurzenie się pływaka w czasie nawrotu i na dystansie nie dłuższym niż 15 metrów po starcie i każdym nawrocie. Przed tym punktem głowa musi „złamać” powierzchnię wody.
NAWRÓT W STYLU MOTYLKOWYM I KLASYCZNYM
Przy każdym nawrocie i przy zakończeniu wyścigu dotkniecie ściany powinno być równoczesne obydwiema dłońmi, na poziomie wody, powyżej lub poniżej lustra wody. Po dotknięciu ściany dłońmi kończyny górne ugięte są w stawach łokciowych, a ramiona lekko wynurzone z wody. Jedna dłoń pozostaje na ścianie i jest punktem obrotu całego ciała. Druga dłoń odrywa się od ściany i pod wodą, ruchem wiosłującym podobnym do ruchu ramienia w żabce, nadaje obrót całemu ciału. Kończyny dolne są mocno zgięte i znajdują się pod tułowiem. Ruchem wahadłowym nogi przenoszone są na ścianę pływalni. Pozycja całego ciała jest mocno zwarta, skupiona na jednym punkcie. Po ustawieniu stóp na ścianie następuje dynamiczny wyprost nóg i odepchniecie od ściany pływalni. Następuje poślizg, po którym w stylu motylkowym pływak może wykonać pod wodą jeden lub więcej ruchów nóg i jeden ruch ramion w celu wypłynięcia na powierzchnię. W stylu klasycznym po każdym nawrocie pływak może wykonać jeden pełny ruch ramion do tyłu w kierunku nóg i jedno kopniecie nogami, będąc całkowicie zanurzonym. Głowa musi „złamać” powierzchnię wody, zanim dłonie rozpoczną ruch do wewnątrz w najszerszej części drugiego pociągnięcia.
NAWRÓT W STYLU DOWOLNYM
Po przepłynięciu każdej długości pływalni i przy zakończeniu wyścigu, pływak musi dotknąć ściany dowolną częścią ciała. Dopływając do ściany pływalni, w odległości 1 – 1,5m zawodnik wykonuje wdech i ramieniem wysuniętym do przodu zapoczątkowuje obrót całego ciała. Obrót ciała wspomagany jest dynamicznym ruchem głowy ku dołowi i przypomina przewrót w przód. Następuje obrót całego ciała wokół osi poprzecznej, a następnie pół obrotu wokół osi długiej. Ruch obrotowy ciała wspomagany jest ugięciem kończyn dolnych w stawach biodrowych, kolanowych i stawach stopy oraz dynamicznym przerzuceniem nóg nad wodą i ustawieniem ich na ścianie basenu. W chwili gdy stopy znajdują się na ścianie pływalni, nogi prostują się w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych. W pozycji na piersiach zawodnik wykonuje poślizg. Poślizg zakończony jest naprzemianstronnymi ruchami nóg lub delfinowymi ruchami całego ciała. Rozpoczęcie ruchu ramieniem jest równoznaczne z wypłynięciem na powierzchnię wody.
NAWRÓT W STYLU GRZBIETOWYM
W trakcie wykonywania nawrotu plecy pływaka mogą być obrócone poza płaszczyznę pionową , do pozycji na piersiach, po czym następuje ciągłe pojedyncze pociągnięcie ramieniem lub ciągłe równoczesne pociągnięcie obydwoma ramionami dla zapoczątkowania nawrotu. Z chwilą gdy ciało zmieniło pozycję z położenia na plecach, każde kopnięcie lub pociągnięcie ramieniem musi być częścią ciągłej akcji nawrotu. Pływak musi powrócić do położenia na plecach przy opuszczaniu ściany. W czasie wykonywania nawrotu, pływak musi dotknąć ściany jakąkolwiek częścią ciała. Dopływając do ściany pływalni, w odległości 1 – 1,5m zawodnik wyjmuje wyprostowane ramię z wody i wkłada za głową po przeciwnej stronie ciała. W ten sposób powoduje obrót całego ciała, zmieniając pozycję z grzbietu na piersi. Wykonując pod wodą pociągnięcie jednym lub ( po dołączeniu drugiej kończyny )dwoma ramionami, zawodnik obraca ciało wokół osi poprzecznej. Ruch obrotowy wspomagany jest przerzuceniem nóg nad wodą i ustawieniem stóp na ścianie pływalni. W ten sposób pływak ponownie znajduje się na plecach z ramionami wyprostowanymi i złączonymi za głową. Przez dynamiczny ruch prostowania kończyn dolnych zawodnik rozpoczyna poślizg. Poślizg zakończony jest naprzemianstronnymi lub jednoczesnymi ruchami nóg i tułowia.
NAWROTY W STYLU ZMIENNYM
Nawrót z delfina do kraula na grzbiecie
Kończąc odcinek przepływany delfinem, zawodnik dotyka ściany w sposób obowiązujący w stylu motylkowym, ustawia nogi na ścianie pływalni i zmienia pozycje ciała z piersi na plecy. Przenosząc ramiona za głowę, odbija się od ściany pływalni i wykonuje poślizg. Rozpoczęcie kolejnego odcinka pływania jest do kraula na grzbiecie.
Zmieniony przez - Kaziupir w dniu 2013-12-30 12:39:52
Rośnie klata, rosną bary - nie poznaje mnie już stary.
Zamiast narzekać zrób coś i zacznij świat swój zmieniać.
Krzysztof Piekarz
okulary-plywackie
sprinterek
niezły_pływak
